Winorośl właściwa ( Vitis vinifera), to roślina z rodziny winoroślowatych, która pochodzi z Azji. Obecnie uprawiana jest głównie w Europie, gdzie szacuje się, że znajduje się aż 2/3 światowych upraw.
Spis treści:
- Historia winogron
- Gatunki winogron
- Wartości odżywcze
- Pestki winogron
- Wpływ winogron na zdrowie
- Podsumowanie
- Bibliografia
Historia winogron
To jedna z najstarszych roślin uprawianych przez człowieka od wielu tysięcy lat. Pierwsze zapiski o winoroślach, produkcji wina datuje się na ok. 6000 lat p.n.e w Egipcie oraz 5000 lat p.n.e w Syrii i Palestynie. [5] Uprawy rozprzestrzeniały się na tereny Chin, a także państw starożytnej Europy: Grecji i Rzymu. Dzięki Imperium Rzymskiemu zawdzięczamy poszerzanie upraw na tereny innych państw europejskich, które do dzisiaj słynną z plantacji i winnic (Francja, Hiszpania, Portugalia). [6]
Roślina hodowana jest przede wszystkim dla owoców, które mają szerokie zastosowanie w przemyśle spożywczym (rodzynki, desery, dżemy, soki, wino), ale i w farmacji i kosmetologii (maseczki, kremy do ciała, peelingi na bazie owoców i pestek). [2]
Gatunki winogron
Istnieje bardzo dużo różnych odmian i gatunków winorośli, których owoce są potem odpowiednio wykorzystywane.
Ogólny podział dzieli winogrona na:
- deserowe – charakteryzują się dużymi owocami, które zbierają się w okazałe grona. Owoce są smaczne i słodkie, skórka jest delikatna i cienka.
- deserowo- winne – owoce dużo bardziej soczyste, skórka nieco grubsza. Mniejsze owoce. Te odmiany najlepiej nadają się na soki, przetwory oraz wina.
- altanowe– odmiany winogron nadające się na soki i galaretki, ze względu na dużą zawartość pektyn. Owoce są już drobniejsze.
Owoce winogron różnią się również kolorem. Wśród odmian deserowych znajdują się zarówno jasne ( zielone, żółte ) winogrona, jak i ciemne ( różowe, fioletowe. granatowe). Do jasnych zaliczamy takie odmiany jak Regina, Arkadia, Resort. Do ciemnych: Olsava, Agat Doński, M.N. Muscat.
W odmianach deserowo- winnych znajdziemy winogrona o żółtych i zielonych owocach : Bianca, Aurora, Viktoria, Perła Zali , oraz granatowych lub fioletowych: Medina, Sevar, Gołubok.
Wśród odmian altanowych znajdują się winogrona o żółtych i zielonych owocach: Ontario, a także o owocach granatowych i fioletowych: Alwood, Swenson Red, Lidia, Isabella. [7]
Kolor winogron uzależniony jest od zawartości barwników antocyjanowych oraz tanin, zawartych głównie w skórce owocu. Owoce jasne, zielone i żółte zawierają najmniej tych barwników, z kolei owoce fioletowe i granatowe duże ilości, stąd ich intensywne zabarwienie.
Wartości odżywcze – skład witaminowy i mineralny winogron
Owoce winogron są bogactwem witamin i minerałów, oraz szeregu związków flawonoidowych, zawartych głównie w skórce oraz szypułkach, którym przypisuje się liczne działania prozdrowotne. Omówimy je szerzej w dalszej części artykułu.
Winogrona zawierają witaminy z grupy B (B1, B2, B6), witaminę A, E ( głównie pestki ), a także witaminę C. Są źródłem takich minerałów jak: potas, fosfor, magnez, wapń, żelazo, mangan, cynk, miedź, chlor, jod i bor. To źródło również łatwo przyswajalnych cukrów: glukozy i fruktozy. W skórce zawarta jest również spora ilość pektyn, należących do frakcji błonnika rozpuszczalnego oraz garbników. [4,5]
Pestki winogron
Pestki winogron to z kolei bogactwo związków o charakterze antyoksydantów. Nasiona zawierają lipidy (w skład których wchodzą kwasy tłuszczowe nasycone i nienasycone), białka oraz węglowodany i związki polifenolowe (katechiny, antocyjany, kwasy fenolowe).[4,5]
Wpływ winogron na zdrowie
Bogactwo witamin, minerałów oraz flawonoidów w winogronach sprawia, że wywierają bardzo korzystny wpływ na zdrowie człowieka.
Resweratrol
Dobroczynny wpływ przypisywany jest głównie resweratrolowi, występującemu w największym stężeniu w skórce owocu winogron, ale największe jego stężenie wykryto w czerwonym winie. To związek polifenolowy, należący do grupy flawonoidów. W Vitis Vinifera, występuje głównie trans- resweratrol. Świeże skórki ciemnych odmian winogron zawierają 50-100 mg na 1 g. Stanowi to 5-10% biomasy produktu. [1]. Ten polifenol ma niezwykle ważne znaczenie w profilaktyce chorób układu krążenia. Badania nad resweratrolem potwierdzają jego aktywność fizjologiczną, wskazując przede wszystkim na jego działanie przeciwzapalne, antyoksydacyjne i przeciwpłytkowe. [5] Niektóre badania sugerują również, że związek ten działa ochronnie przed chorobami neurodegeneracyjnymi, co potwierdziło badanie grupy szwedzkich naukowców z uniwersytetu w Goteborgu ( wykazało one, że polifenole zawarte w winogronach przeciwdziałają demencji starczej), ma również działanie antyangiogenne, antyproliferacyjne.[1]
Badania wykazały, iż resweratrol zwalcza komórki raka trzustki i nerek, poprzez zaburzanie funkcjonowania komórek rakowych i to na poziomie mitochondrialnym. Zwiększa on wrażliwość na proteiny, które budują błony komórek rakowych, powodując ich obumieranie[6].
Czerwone owoce winogron zawierają w skórce naturalne fungicydy (środki grzybobójcze), do których zalicza się m.in. resweratrol. [6]
Bardzo korzystne działanie na zdrowie człowieka wywierają związki polifenolowe zawarte w pestkach winogron. W szczególności związki te chronią układ krążenia, a zaliczamy do nich katechiny ( epikatechina, galaktokatechina, epigalaktokatechina), procyjanidyny oraz kwasy fenolowe ( kwas galusowy, kawowy, ferulowy).
Katechiny
Katechiny działają przeciwmiażdżycowo, co wynika głównie z ich aktywności przeciwutlaniającej i antypłytkowej oraz przeciwzapalnej. Substancje te chronią również przed stresem oksydacyjnym.
Proantocyjanidyny
Proantocyjanidyny wykazują z kolei ochronny wpływ na naczynia krwionośne, ponieważ wykazują wysoki potencjał antyoksydacyjny, hamując działanie enzymów odpowiedzialnych za degradację substratów ścian naczyń krwionośnych. [5]
Ekstrakt z pestek winogron
Badania wykazały, że czterotygodniowa terapia ekstraktem z pestek winogron ( 150 lub 300 mg na dobę), u osób borykających się z zespołem metabolicznym, spowodowała znaczne obniżenie się ciśnienia krwi u tych pacjentów.
Ekstrakt z pestek podawany natomiast w większych dawkach ( 600 mg na dobę), zmniejszył poziom markerów stanu zapalnego, a także poziom glikemii u pacjentów z cukrzycą typu 2 oraz zmniejszył poziom cholesterolu.
Wykazano również, że suplementy zawierające proantocyjanidyny z pestek winogron, poprawiły stan serca po incydentach niedokrwiennych: zawale mięśnia sercowego. Hamowały migotanie komór oraz tachykardię.
Inne badania wykazały również, że resweratrol, katechiny, kwercetyna, epikatechiny hamują proliferację ( namnażanie się ) komórek raka sutka.[5,6]
Wino i jego zdrowotne właściwości
Wino już od czasów starożytnych uznawano za wyjątkowy napój, wielu określało je za napój bogów. Stanowiło element codziennej diety, ale również wykorzystywano je jako środek leczniczy i dezynfekujący, już bowiem w starożytności znano właściwości dietetyczne, zdrowotne i kosmetyczne tego trunku.
W zależności od tego jakie winogrona zostaną użyte do produkcji wina, wyróżnia się : czerwone, różowe i białe rodzaje tego trunku. Wina czerwone pozyskuje się z całych owoców, razem ze skórką, oraz nierzadko również szypułkami. Dzięki czemu w swoim składzie zawierają liczne związki polifenolowe w tym m.in. resweratrol, taniny, pektyny i garbniki. W czerwonym winie znajduje się od 1000- 4000 mg/dl polifenoli.
Naukowcy niejednokrotnie potwierdzili korzystny wpływ wina na nasze zdrowie, oczywiście pod warunkiem jego odpowiedniego wykorzystania i nie przekraczania wypijania zalecanych ilości: kobiety 1-2 lampek wina na dzień, a mężczyźni 2-3 lampek wina na dzień (pamiętając o tym, że mając na myśli lampka wina, nie mówimy o pełnym kieliszku).
Wino czerwone posiada właściwości antyoksydacyjne, przeciwnowotworowe, wywiera pozytywny wpływ na mózg, gęstość naszych kości, długość życia oraz na przebieg chorób kardiowaskularnych. Niektóre badania donoszą, że spożywanie 1-2 lampek czerwonego wina dziennie, może obniżyć ryzyko wystąpienia choroby Alzheimera. [6]
Pestki i olej z pestek winogron
Jak zostało wspomniane wyżej – pestki z winogron, posiadają również wiele związków o charakterze przeciwutleniającym i witaminę E, ale przede wszystkim są źródłem tłuszczy i można z nich pozyskać olej.
Olej z pestek winogron wykorzystuje się w kuchni, kosmetologii oraz medycynie. Charakteryzuje się on dużą zawartością nienasyconych kwasów tłuszczowych ( ok. 70 % to kwasy tłuszczowe wielonienasycone, a ok. 19% stanowią kwasy jednonienasycone), oraz małą zawartością nasyconych kwasów tłuszczowych (ok.11%). [3] Pozyskiwany jest głównie metodą tłoczenia na zimno. Zawarty w nim kwas linolowy w kosmetyce wykorzystywany jest do produkcji kremów, ma również działanie hamujące parowaniu wody z naskórka, dzięki czemu chroni skórę przed wysuszeniem.[4]
W kulinariach olej z pestek tłoczony na zimno wykorzystuje się głównie w dresingach, sosach do sałatek. Ze względu na dużą zawartość nienasyconych kwasów tłuszczowych nie powinien być wykorzystywany do smażenia, gdyż jest mało stabilny termicznie.
Wysoko zawartość nienasyconych kwasów tłuszczowych ( w tym omega-6 i omega-3), odgrywa rolę w profilaktyce chorób serca, gdyż mają działanie ochronne na nasz układ krwionośny, przeciwdziałają powstawaniu blaszki miażdżycowej i obniżają poziom cholesterolu frakcji LDL.[6]
Winogrona a odchudzanie
Badania wykazały, że resweratrol zawarty w czerwonych winogronach wspomaga redukcję masy ciała. Jednak należy zachować umiar, gdyż winogrona to dość kaloryczne owoce, zawierające łatwo przyswajalne cukry. 100 g tych owoców to ok. 65 kcal.[7]
Winogrona a cukrzyca
Inne badania pokazują, że związki polifenolowe zawarte w owocach winogron, mogą zmniejszyć oporność na insulinę i tym samym regulować poziom glikemii. Owoce te mają również niski indeks glikemiczny, który wynosi 45, ale uwaga: zawierają cukry łatwoprzyswajalne, więc osoby chorujące na cukrzycę nie powinny przesadzać z ich ilością. Z pewnością bardziej korzystnie podziała lampka czerwonego wytrawnego wina od czasu do czasu.[7]
Winogrona a ciąża
Biorąc pod uwagę ilość korzystnych i niezbędnych dla zdrowia związków, minerałów i witamin zawartych w owocach winogron, bez wątpienia powinny się one znaleźć w jadłospisie przyszłej mamy. Oczywiście ważny jest umiar, by nie przesadzać z ilością zjedzonych owoców, zwłaszcza jeśli przyszła mama boryka się z cukrzycą ciążową.
Liście winogron – właściwości
Liście winorośli zawierają liczne kwasy owocowe. Wykorzystywano je jako środek przyspieszjący gojenie ran, ponieważ dzięki obecności kwasów szybko regenerowały naskórek.[5] W kulinariach stosuje się je do kiszonek, gdyż zawarte w liściach kwasy pobudzają proces fermentacji, a także powodują iż kiszonki nie robią się miękkie, ale zachowują swoją jędrność.
Sadzonki winogron cena
Winorośl to roślina lubiąca Słońce, która w naszym klimacie potrafi pięknie zaowocować (oczywiście jest to uzależnione przede wszystkim od pogody i miejsca gdzie posadzimy krzew).
Cena sadzonek jest uzależniona od tego jaki rodzaj winorośli chcemy mieć, a także od osoby sprzedającej sadzonkę. Na allegro ceny wahają się od 20 zł w górę, natomiast na portalu jednego z dostawców od 9 zł [10].
Warto jeść winogrona!
O winoroślach i winogronach można by było bardzo wiele napisać, ja mam nadzieję, że lektura tego artykułu przybliży wam, jak cennymi właściwościami zdrowotnymi charakteryzuje się ta roślina. Z pewnością winogrona, zwłaszcza ciemne odmiany, powinny znaleźć się w jadłospisie każdego z nas.
Bibliografia:
- Bieżanowska- Kopeć, A. Kopeć, T. Leszczyńska; Prozdrowotne właściwości resweratrolu; Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2011 (5,78), s. 5-15
- Banach, M. Gąstoł, M. Krośniak, A. Pytel; Wybrane parametry jakościowe winogron uprawianych w Polsce południowej; Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2009, 4(65), 116-121
- Kurzeja, I. Mazurek, K. Pawłowska- Góral, M. Stec; Zmiany wartości odżywczej oleju z pestek winogron pod wpływem świeżości tymianku; Bromat. Chem. Toksykol – XLV, 2012, 3, s. 1148-1152
- Baniowska, M. Burzyńska, J. Jeleń, M. Magnuszewska; Produkty naturalne dobroczynne i cenne dla kosmetologii: miód, produkty pszczele, czekolada, owoce granatu i winogron oraz aloes; Studenckie Zeszyty Naukowe, Kosmetologia, nr 1(1)/ 2016, s. 6-27
- Kołodziejczyk, B. Olas; Pestki winogron jako cenne źródło związków chroniących układ krążenia; Postępy Fitoterapii 1/2011, s. 52-57
- Podołowski, M. Rutkowska- Podołowska; Winoterapia jako część enoturystyki i jej wpływ na organizm człowieka; Zeszyt Naukowy nr. 13, s. 1-15
- https://www.wymarzonyogrod.pl/zakladanie-ogrodu/owoce-i-warzywa-w-ogrodzie/winogrona-z-ogrodu-jakie-odmiany-winorosli-wybrac-gdzie-i-jak-sadzic-winorosl,29_267.html , odczyt dnia 25.07.2018
- http://www.winogrona.org/index.php?title=Kategoria:Odmiany, odczyt dnia 25.07.2018
- http://www.poradnikzdrowie.pl/zywienie/co-jesz/winogrona-wlasciwosci-zdrowotne-i-wartosci-odzywcze-winogron_37062.html , odczyt dnia 26.07.2018
- https://www.boryslawice.com/pl/c/Sadzonki-winorosli/21, odczyt 30.07.2018
