Chlorofil — zielona krew. Czym jest i gdzie go można znaleźć?

Czy wiesz, że chlorofil jest zielonym eliksirem młodości? Dodaje energii i zapewnia młody wygląd skóry. Zwalcza wolne rodniki, które powodują przedwczesne starzenie. Ma wiele prozdrowotnych właściwości: zapobiega otyłości, nadciśnieniu czy anemii. Redukuje nieprzyjemne zapachy. Działa przeciwnowotworowo i przeciwzapalnie. Jest bezpieczny dla kobiet w ciąży. Kobiety spodziewające się dziecka powinny korzystać z dobrodziejstw chlorofilu. Z artykułu dowiesz się, które produkty są bogate w chlorofil. Powiemy też, na czym polega jego podobieństwo do krwi.

Spis treści

1. Czym jest chlorofil?
2. „Zielona krew”
3. Chlorofil w produktach
4. Wpływ obróbki na zawartość chlorofilu w warzywach
5. Spożycie warzyw liściastych w Polsce
6. Suplementy, leki i barwniki
7. „Zielone” suplementy
8. Narażenie na glin
9. Leki
10. Barwniki
11. Wpływ chlorofilu na organizm
12. Czy jest bezpieczny?
13. Anemia
14. Przeciwdziałanie otyłości
15. Kontrola zapachu ciała
16. Leczenie ran
17. Nadciśnienie
18. Działanie przeciwnowotworowe
19. Przeciwutleniacz
20. Działanie przeciwzapalne
21. Dlaczego warto zwiększyć zawartość chlorofilu w diecie?

Czym jest chlorofil?

Chlorofil to zielony barwnik, który występuje powszechnie w roślinach, glonach i cyjanobakteriach. (1) W przyrodzie występuje kilka rodzajów chlorofilu. W roślinach znajdziemy dwa jego rodzaje. Chlorofil A o niebiesko-zielonej barwie i chlorofil B o żółto-zielonym kolorze. (1,3)

Chlorofil jest gromadzony w chloroplastach. Są to specjalne struktury znajdujące się w komórkach roślin. Chlorofil uczestniczy w fotosyntezie. Jest to proces, który pozwala roślinom się odżywiać. Do fotosyntezy roślina wykorzystuje dwutlenek węgla, wodę i energię świetlną. Rola chlorofilu polega na pochłanianiu energii świetlnej. W wyniku przemian biochemicznych rośliny produkują cukry oraz białka. Fotosynteza jest istotna nie tylko dla roślin. Rośliny stanowią pokarm dla wielu gatunków zwierząt. Ponadto w wyniku fotosyntezy powstaje życiodajny tlen. (2)

„Zielona krew” – skąd wzięła się ta nazwa?

Chlorofil pod względem budowy chemicznej jest podobny do hemu – składnika hemoglobiny. Hemoglobina to złożona cząsteczka. Występuje w czerwonych krwinkach. Składa się z bezbarwnego białka — globiny, przyłączonej do czterech cząsteczek hemu. Hem to czerwono-brązowy krystaliczny barwnik. Funkcją hemoglobiny jest transport tlenu w organizmie. Tlen przyłącza się do hemoglobiny w płucach. Następnie jest uwalniany w tkankach. (2, 32). 

W warunkach laboratoryjnych możliwa jest izolacja hemu z hemoglobiny. Naukowcy zauważyli duże podobieństwo w budowie chemicznej między chlorofilem a hemem. Występuje tylko jedna zasadnicza różnica. W centrum cząsteczki hemu znajduje się żelazo. Natomiast w centrum cząsteczki chlorofilu magnez. (1, 2)

W związku z istniejącym podobieństwem chlorofil wykazuje działanie terapeutyczne w czasie niedoboru hemoglobiny (37). Suplementacja chlorofilu pomaga przywrócić właściwy poziom hemoglobiny w organizmie. Dzięki temu organizm jest lepiej dotleniony. Dlatego suplementacja chlorofilu może być pomocna w zwalczaniu niektórych patogenów. Głównie tych, żyjących w warunkach beztlenowych. Należą do nich bakterie takie jak gronkowce. (34)

Również grzyb Candida albicans preferuje środowisko beztlenowe. Candida albicans wywołuje kandydozę — chorobę przewodu pokarmowego. Kandydoza może objąć m.in. żołądek i jelita. Skutkuje to wystąpieniem przykrych dolegliwości. Należą do nich biegunka, wymioty, nudności, wzdęcia, bóle brzucha i krwawienie z przewodu pokarmowego. Suplementacja chlorofilu może zmniejszyć prawdopodobieństwo wystąpienia podobnych objawów. (29, 35)

Gdzie znajduje się chlorofil?

Najbogatsze w chlorofil stanowią zielone warzywa liściaste. Należą do nich:

jarmuż, szpinak, roszponka, rukola, sałata, kapusta pekińska pak-choi czy endywia. Dużo chlorofilu zawiera też koper, natka pietruszki, liście bazylii i rzeżucha. W mniejszych ilościach chlorofil występuje w zielonej fasoli szparagowej, w zielonym groszku, brokułach, selerze naciowym, ogórku, karczochach, zielonej papryce, porze, groszku cukrowym i cukinii. Spożycie wymienionych warzyw pozwala na dostarczenie organizmowi chlorofilu w znacznych ilościach. (4,5)

Wpływ obróbki na zawartość chlorofilu
w warzywach

Warzywa obfite w chlorofil najlepiej jeść świeże i surowe. Ma to na celu zachowanie w nich jak największej ilości cennego związku. Rozmrażanie, siekanie, gotowanie w wodzie i na parze obniża zawartość chlorofilu w warzywach. (4)

Spożycie warzyw liściastych w Polsce

Spożycie warzyw liściastych w Polsce od początku wieku wzrasta. W latach 2001-2012 miesięczne spożycie sałaty na osobę wzrosło o 209% (GUS). Ponad 70% ankietowanych chętnie spożywało warzywa liściaste, głównie w postaci sałaty i gotowych mieszanek. Ulubioną odmianą sałaty (Lactuca sativa) Polaków jest sałata lodowa. Najchętniej kupowane są mieszanki warzyw liściastych zawierające rukolę. Wzrost spożycia warzyw liściastych jest prawdopodobnie spowodowany modą na zdrowe odżywianie, fitness i diety redukcyjne. (6) 

Suplementy, leki i barwniki

„Zielone” suplementy

Suplementy bogate w chlorofil pozyskuje się z zielonych warzyw np. z jarmużu. Produkuje się je też z mikroalg takich jak spirulina czy chlorella. Spirulina to niebiesko-zielone mikroalgi, które występują naturalnie w tropikalnych jeziorach. Mikroalgi określane terminem „spirulina” należą do rodzaju Arthrospira. Są bogate w składniki odżywcze, szczególnie w białko. Charakteryzuje je też wysoka zawartość przeciwutleniaczy. Chlorella zwyczajna (Chlorella vulgaris) to zielona mikroalga, wystepująca w wodach słodkich. Tak samo, jak spirulina jest bogata w białko. Zawiera też znaczne ilości makroelementów takich jak wapń i żelazo. Stanowi dobre źródło witaminy A, witaminy E, witaminy C i niektórych witamin z grupy B. (1)

Suplementy otrzymuje się też z zielonego jęczmienia. Zielony jęczmień to termin określający młode sadzonki jęczmienia. Młode, zielone liście jęczmienia to źródło barwników, witamin, antyoksydantów oraz składników mineralnych. Suplementy mogą być też wytwarzane z zielonej herbaty, z zielonej kawy czy z ziół. Jeden suplement może być mieszanką kilku surowców. (1)

Czy stosowanie suplementów chlorofilu jest bezpieczne?

Suplementy dopuszczone do sprzedaży w Polsce muszą być bezpieczne tak jak każdy produkt żywnościowy. Producent suplementów musi zgłosić produkt do GIS. (1) Suplement, który zostanie uznany za szkodliwy, zostaje od razu wycofany ze sprzedaży. (36)

Narażenie na glin

Glin wykazuje szkodliwe działanie na organizm człowieka. Jest neurotoksyczny i może wpływać na rozwój chorób neurologicznych. Hamuje również działanie wielu enzymów i wpływa negatywnie na podział komórek w organizmie. (32)

W ostatnich latach pojawiły się doniesienia na temat skażenia mikroalg glinem. Powodem skażenia była prawdopodobnie zła lokalizacja stawów hodowlanych. (30, 31) Naukowcy zbadali poziom glinu w suplementach uzyskanych z chlorelli i spiruliny (7). W większości suplementów poziom glinu nie przekracza dopuszczalnego tygodniowego spożycia (TWI).

Wyniki badań wskazują, że około 77% suplementów otrzymanych ze spiruliny i 90% z chlorelli jest bezpieczna. Przy zakupie suplementu uzyskanego z mikroalg należy zwrócić uwagę na jego jakość i pochodzenie. Z badań wynika, że bezpieczne są suplementy pochodzące z USA i Portugalii. Suplementy należy zażywać w podanych przez producenta dawkach. W przypadku osób cierpiących na niewydolność nerek i choroby autoimmunologiczne suplementacje należy skonsultować z lekarzem. Należy też zachować ostrożność przy podawaniu suplementów dzieciom i niemowlętom. (7, 32)

Leki

W lekach chlorofil jest stosowany pod postacią rozpuszczalnego w wodzie kompleksu chlorofilin z miedzią. Chlorofiliny są pochodnymi chlorofilu. Leki zawierające chlorofil redukują przykre zapachy np. zapach kału czy moczu. Dlatego są stosowane u pacjentów ze stomią i cierpiących na nietrzymanie moczu. (8)

Barwniki – E140, E141

Chlorofil jest też wykorzystywany jako barwnik spożywczy. Na etykietach produktów spożywczych znajdziemy oznaczenie E140, czyli chlorofile i chlorofiliny. Możemy spotkać również E141, czyli kompleksy miedziowe chlorofilu i chlorofiliny. E140
i E141 są dodawane do suszonych owoców, przetworów owocowych takich jak dżemy czy kompoty. Znajdziemy je też w produktach rybnych. Barwniki te są uznane za bezpieczne. Unia Europejska pozwala na ich zastosowanie. (3, 9, 10)

Wpływ chlorofilu na organizm

Czy jest bezpieczny?

Z badań wynika, że chlorofil nie jest toksyczny dla żywych organizmów. (11) Również kompleksy miedziowe chlorofilu są bezpieczne dla ludzi. Nie jest możliwe gromadzenie i toksyczne oddziaływanie miedzi. Dostarczona w takiej formie jest
w całości wydalana z organizmu. (3)

Anemia

Anemia jest spowodowana m.in. zbyt niskim poziomem hemoglobiny. Może on wynikać z niedoboru żelaza. Oprócz żelaza do powstania hemoglobiny potrzebny jest barwnik zawarty w żółci. Żółć jest wytwarzana przez wątrobę i pomaga w trawieniu tłuszczów przez organizm. Chlorofil wykazuje działanie terapeutyczne w warunkach niedoboru hemoglobiny. Ma bardzo podobną budowę do barwnika żółci. W walce z anemią najbardziej skuteczna jest równoczesna suplementacja żelaza i chlorofilu. Powinny być podawane w proporcjonalnych do siebie dawkach. Stosowana jest suplementacja doustna. (12, 13)

Przeciwdziałanie otyłości

Otyłość jest coraz powszechniejszym problemem. Zmaga się z nią ponad 300 milionów ludzi na świecie. Zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia cukrzycy typu 2, nadciśnienia, chorób serca i niektórych rodzajów raka. (14) Znaczący wpływ na jej rozwój ma stan mikrobioty. (15)

Mikrobiota to około biliona bakterii kolonizujących jelita. (16) Dieta ma wpływ na skład mikrobioty. Mikrobiota oddziałuje na metabolizm i masę ciała jej gospodarza. U osób otyłych może być zaburzona. Dzieje się tak z powodu zmniejszenia liczby korzystnych bakterii jelitowych z rodzajów Lactobacillus i Lactococcus.  (17) Suplementacja chlorofilu przywraca równowagę mikrobioty. W związku z tym zmniejsza przyrost masy ciała. Zwiększa też tolerancję na glukozę, dlatego chlorofil może być pomocny w walce z cukrzycą. (18)

Kontrola zapachu ciała

Chlorofil neutralizuje brzydkie zapachy. Mowa o zapachach wydzielanych przez ludzkie ciało. Chlorofil działa jak naturalny, wewnętrzny dezodorant. Doustna suplementacja może być pomocna przy problemach z nadmiernym poceniem. (19) Niweluje również brzydki zapach z ust.

Leczenie ran

Chlorofil przyspiesza wzrost zdrowej tkanki, działa antybakteryjnie i częściowo zmniejsza uczucie swędzenia. Okłady z ekstraktem chlorofilu przyspieszają gojenie się ran, oparzeń i owrzodzeń o około 25%. Chlorofil pomaga też w leczeniu chorób skóry np. atopowego zapalenia skóry. (13)

Nadciśnienie

Preparaty z chlorofilem pomagają w obniżeniu ciśnienia krwi. Naukowcy stwierdzili, że suplementacja chlorofilu skutkuje rozszerzeniem naczyń tętniczych. Zwiększa siłę skurczu mięśnia sercowego. Poprawie ulega też samopoczucie pacjentów. Efekt działania chlorofilu jest długotrwały. Stosowanie chlorofilu w dużych dawkach przez kilka miesięcy nie powoduje skutków ubocznych. Chlorofil nie ma wpływu na ciśnienie krwi osób, u których ten parametr jest w normie. (13)

Działanie przeciwnowotworowe

Chlorofil wspiera usuwanie z organizmu toksyn i karcynogenów. Karcynogeny to czynniki rakotwórcze – przyczyniają się do powstawania mutacji genetycznych. W ich wyniku rozwija się choroba nowotworowa. Karcynogeny występują np. w dymie tytoniowym. Pojawiają się też w produktach spożywczych. Najczęściej są to substancje produkowane przez grzyby. Jedną z nich jest aflatoksyna B1. Jest to związek produkowany przez grzyby z rodzaju Aspergillus.

Aflatoksyna B1 przyczynia się do powstawania raka wątroby. Do produktów najczęściej skażonych aflatoksyną B1 należą orzeszki arachidowe, zboża, kakao i przyprawy. Wiele badań potwierdza przeciwnowotworowe działanie chlorofilu. Chlorofilina sodowo-miedziowa to substancja uzyskiwana z chlorofilu. Redukuje ona działanie aflatoksyny B1. (20) Chlorofilina przeciwdziała także rozwojowi raka jelita grubego. (23)

Przeciwutleniacz

Chlorofilina neutralizuje działanie wolnych rodników. Wolne rodniki to cząsteczki, które powodują starzenie organizmu. Przyczyniają się do destrukcji białek, lipidów i DNA. (24, 25, 26, 27) Zwiększenie zawartości chlorofilu w diecie może spowolnić proces starzenia. Dlatego też chlorofil nazywany jest „eliksirem młodości”.

Działanie przeciwzapalne

Stan zapalny występuje podczas infekcji bakteryjnych i wirusowych. Obserwowany jest też w przebiegu chorób autoimmunologicznych. Jedną z takich chorób jest choroba Hashimoto. Suplementacja chlorofilu może wspomóc organizm w zwalczeniu zapalenia. Warto go stosować także przy bólach stawów, opuchliźnie, stanach zapalnych jelit i żołądka. (28)

Dlaczego warto zwiększyć zawartość chlorofilu w diecie?

Istnieje wiele powodów, by wzbogacić dietę w chlorofil. Chlorofil przeciwdziała wielu chorobom i czynnikom szkodliwym dla organizmu. Dodatkowo wpływa na lepszy wygląd i samopoczucie. Warto więc zwiększyć w diecie ilość zielonych warzyw liściastych. Można przygotować z nich pyszne sałatki lub dodawać je do koktajli. Poza tym na rynku znajdziemy suplementy bogate w chlorofil. Suplementacja chlorofilu może być uzupełnieniem zdrowej i zbilansowanej diety. Szczególnie powinny ją rozważyć osoby zmagające się z anemią, nadciśnieniem, nadmierną potliwością, otyłością i stanem zapalnym organizmu.

Bilbiografia:

1. Karwowska, K., Skotnicka, M., Pieszko, M. (2020). Substancje bioaktywne występujące w „zielonych” suplementach diety, Chem. Toksykol., 53(3), 129-136
2. Dietz, E. M. (1935). Chlorophyll and hemoglobin – two natural pyrrole pigments, Chem. Educ., 12(5), 208-216
3. Humphrey, A. M. (1980). Chlorophyl, Food Chemistry, 5(1), 57-67
4. Bohn, T., Walczyk, T., Leisibach, S., Hurrell, R. F. (2004). Chlorophyll-bound Magnesium in Commonly Consumed Vegetables and Fruits: Relevance to Magnesium Nutrition, Journal of Food Science, 69 (9), 347-350
5. Wieczorek, J., Wieczorek, Z. (2016). Części nadziemne popularnych warzyw jako źródło karotenoidów i chlorofilu w żywności, Chem. Toksykol., 49(3), 422-426
6. Zmarlicki, K., Brzozowski, P. (2017). Preferencje konsumentów według płci w zakresie konsumpcji warzyw liściowych. Roczniki naukowe stowarzyszenia ekonomistów i agrobiznesu, 19(3), 332-336
7. Rzymski, P., Budzulak, J., Niedzielski, P., Klimaszyk, P., Proch, J., Kozak, L., Poniedziałek, B. (2019). Essential and toxic elements in commercial microalgal food suplements, Journal of Applied Phycology 31, 3567-3579
8. Young, R. W., Beregi Jr, J. S. (1980) Use of chlorophyllin in the care of geriatric patients, J Am Geriatr Soc. 28(1), 46-47
9. https://webgate.ec.europa.eu/foods_system/main/?event=substance.view&identifier=19
10. https://webgate.ec.europa.eu/foods_system/main/?event=substance.view&identifier=20
11. Novelina, Anggraini, T., Hermansyah, R. (2015). Production of Liquid Chlorophyll from The Leaves of Green Grass Jelly (Premna oblongifolia Merr.), International Journal on Advanced Science Engineering Information Technology, 5(5), 366-369
12. Patek Jr., A. J. (1936) Chlorophyll and regeneration of the blood, Journal of Biological Regulators and Homeostatic Agents, 30(1), 73-84
13. Kephart, J. C. (1955). Chlorophyll derivatives—Their chemistry? Commercial preparation and uses, Economic Botany, 9(1), 3–38
14. Sonnenburg, J. L. (2016). Diet-microbiota interactions as moderators of human metabolism, Nature 535, 56-64
15. Clemente, J. C., Ursell, L. K., Parfrey, L. W., Knight, R. (2012) The Impact of the gut microbiota on human health: an integrative view, Cell 148(6), 1258-1270
16. Reijnders, D., Goossens, G. H., Hermes, G. D. A., Neis, E. P. G., van der Beek, C. M., Most, J.,…& Blaak, E. E. (2016) Effects of Gut Microbiota Manipulation by Antibiotics on Host Metabolism in Obese Humans: A Randomized Double-Blind Placebo-Controlled Trial, Cell Metabolism 24(1), 63-74
17. Kau, A. L., Ahern, P. P., Griffin, N. W., Goodman, A. L., Gordon, J. I. (2011) Human nutrition, the gut microbiome and the immune system, Nature 474, 327-336
18. Li, Y., Cui, Y., Lu, F., Wang, X., Liao, X., Hu, X., & Zhang, Y. (2019). Beneficial effects of a chlorophyll-rich spinach extract supplementation on prevention of obesity and modulation of gut microbiota in high-fat diet-fed mice. Journal of Functional Foods, 60, 1-12
19. Montgomery, R. M., & Nachtigall, H. B. (1950). Oral Administration of Chlorophyll Fractions for Body Deodorization. Postgraduate Medicine, 8(5), 401–404
20. Sudakin, D. L. (2003). Dietary Aflatoxin Exposure and Chemoprevention of Cancer: A Clinical Review. Journal of Toxicology: Clinical Toxicology, 41(2), 195-204
21. Tachino, N., Guo, D., Dashwood, W. M., Yamane, S., Larsen, R., Dashwood, R. (1994) Mechanisms of the in vitro antimutagenic action of chlorophyllin against benzo[a]pyrene: studies of enzyme inhibition, molecular complex formation and degradation of the ultimate carcinogen, Mutat Res. 308(2), 191-203
22. Dashwood, R., Yamane, S., Larsen, R. (1996) Study of the forces of stabilizing complexes between chlorophylls and heterocyclic amine mutagens, Environ Mol Mutagen. 27(3), 211-8
23. Chimploy, K.,  Díaz, G. D.,  Li, Q.,  Carter, O., Dashwood, W., Mathews, C. K.,  Williams, D. E., Bailey, G. E., Dashwood, R. K. (2009) E2F4 and ribonucleotide reductase mediate S-phase arrest in colon cancer cells treated with chlorophyllin, Int J Cancer, 125(9), 2086-2094
24. Kumar, S. S., Devasagayam, T. P. A., Bhushan, B., & Verma, N. C. (2001). Scavenging of reactive oxygen species by chlorophyllin: An ESR study. Free Radical Research, 35(5), 563–574
25. Kamat, J. P., Boloor, K. K., & Devasagayam, T. P. (2000). Chlorophyllin as an effective antioxidant against membrane damage in vitro and ex vivo. Biochimica et Biophysica Acta (BBA) – Molecular and Cell Biology of Lipids, 1487(2-3), 113-127
26. Park, K. K., Park, J. H., Jung, Y. J., Chung, W. Y. (2003) Inhibitory effects of chlorophyllin, hemin and tetrakis(4-benzoic acid)porphyrin on oxidative DNA damage and mouse skin inflammation induced by 12-O-tetradecanoylphorbol-13-acetate as a possible anti-tumor promoting mechanism, Mutat Res. 542(1-2), 89-97
27.  Kumar, S. S., Shankar, B., Sainis, K. B. (2004) Effect of chlorophyllin against oxidative stress in splenic lymphocytes in vitro and in vivo, Biochim Biophys Acta. 1672(2), 100-111
28. Subramoniam, A., Asha, V. V., Nair, S. A., Sasidharan, S. P., Sureshkumar, P. K., Rajendran, K. N., Ramalingam, K. (2011). Chlorophyll Revisited: Anti-inflammatory Activities of Chlorophyll a and Inhibition of Expression of TNF-α Gene by the Same, Inflammation, 35(3), 959-966
29. Rogalski P. (2010) Kandydoza przewodu pokarmowego – fakty i mity, Gastroenterologia kliniczna 2(3), 87-97
30. Papazi, A., Makridis, P., Divanach, P. (2010) Harvesting Chlorella
    minutissima using cell coagulants, J Appl Phycol 22, 349–355
31. Rzymski P., Niedzielski, P., Kaczmarek, N., Jurczak, T., Klimaszyk, P. (2015)
    The multidisciplinary approach to safety and toxicity assessment of
    microalgae-based food supplements following clinical cases of poisoning.
    Harmful Algae 46, 34–42
32. Długaszek, M., Graczyk, A. (1999) Oddziaływanie glinu na organizm człowieka, Przemysł spożywczy 53(7), 40-42
33. Giardina, B., Messana, I., Scatena, R., Castagnola, M. (1995) The Multiple Functions of Hemoglobine, Critical Reviews in Biochemistry and Molecular Biology 30(3), 165-196
34. Kraatz, M., Whitehead, T. R., Cotta, M. A., Berhow, M. A., Rasmussen, M. A. (2014) Effects of Chlorophyll-Derived Efflux Pump Inhibitor Pheophorbide a and Pyropheophorbide a on Growth and Macrolide Antibiotic Resistance of Indicator and Anaerobic Swine Manure Bacteria, International Journal of Antibiotics 2014, 1-15
35. Maekawa, L. E., Lamping, R., Marcacci, S., Maekawa, M. Y., Nassri, M. R. G., Koga-Ito, C. Y. (2007) Anrimicrobial activity od chlorophyll-based solution on Candida albicans and Enterococcus faecalis, RSBO 4(2), 1-6
36. Szymecka-Wesołowska, A. (2014) Procedura notyfikacji suplementów diety, czyli o potrzebie nowelizacji ustawy z 25 sieprnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia, PPR 1(14), 147-175
37. Lahouar, L., El-Bok, S., Achour, L. (2015) Therapeutic Potential of Young Green Barley Leaves in Prevention and Treatment of Chronic Diseases: An Overview, The American Journal of Chinese Medicine 43(7), 1311-1329