Choroba afektywna dwubiegunowa – przyczyny, przebieg i dietoterapia

Aktualnie coraz większa część naszego społeczeństwa żyje w ciągłym biegu oraz pędzie. Brakuje nam czasu na relaks, a dbałość o swoje zdrowie schodzi na boczny tor. Długie dni spędzone w pracy, niewystarczająca ilość snu i wysokie dawki codziennego stresu dają się we znaki i zaczynają sprawiać coraz to więcej problemów. W ostateczności brak odpoczynku i permanentny ciężar obowiązków, nie tak rzadko, może przyczyniać się do różnego rodzaju wahań psychicznych, a nawet poważnych chorób.

Do takich zaburzeń psychicznych zalicza się choroba afektywna dwubiegunowa.

Rozpowszechnienie choroby afektywnej dwubiegunowej (ChAD) szacuje się na 1-4 % populacji. Schorzenie sprawia trudności w funkcjonowaniu w różnych obszarach życia: zawodowym, społecznym czy osobistym. Choroba afektywna dwubiegunowa współwystępuje najczęściej z otyłością (80 %), zespołem metabolicznym, chorobami układu oddechowego i krwionośnego oraz zaburzeniami endokrynologicznymi.

Czym jest choroba afektywna dwubiegunowa?

Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD) jest zaburzeniem psychicznym, w przebiegu której występują epizody depresyjne oraz maniakalne. Główną cechą tej choroby jest niestabilność nastroju, występująca w okresie wielu miesięcy, dni, a nawet godzin. Na chorobę afektywną dwubiegunową chorują równie często kobiety, jak i mężczyźni.

Jakie są przyczyny powstawania choroby?

Schorzenie najczęściej rozpoczyna się w młodym wieku, tj. przed 35 rokiem życia, jednak nie oznacza, że nie mogą na nią zachorować osoby starsze. Jest drugą najczęstszą przyczyną niezdolności do pracy z powodów psychiatrycznych. Do przyczyn powstania choroby zalicza się czynniki genetyczne, środowiskowe i psychologiczne. Zdarza się, że do ujawnienia przypadłości dochodzi na skutek bardzo stresującego wydarzenia, np. śmierć bliskiej osoby lub dłuższego funkcjonowania w ciągłym napięciu. 

Czym objawia się choroba afektywna dwubiegunowa?

Zazwyczaj zaczyna się od epizodu depresji, następnie przechodząc w manię. Niektóre przypadki charakteryzują się występowaniem zachowań depresyjnych w okresie jesienno-zimowym, a manii lub hipomanii w okresie letnim. U części chorych choroba ma postać mieszaną, co oznacza skrajne zmiany nastroju nawet kilka razy w ciągu dnia. W tej grupie klasyfikuje się najwięcej samobójstw. 

Epizod depresyjny wyróżnia się obniżonym humorem, smutkiem, utratą chęci do życia. U takiego pacjenta z depresją w przebiegu tego schorzenia zauważa się istotny spadek energii, a w skrajnych przypadkach możliwe jest zahamowanie psychoruchowe, co oznacza nawet brak kontaktu wzrokowego z chorym. 

Do objawów manii przyporządkowane zostały: podwyższony nastrój, obniżony krytycyzm, postawa wielkościowa przejawiająca się przez zachowania narcystyczne i wyolbrzymianie sytuacji. Epizody maniakalne charakteryzują się również zwiększoną  rozmownością czy wzrostem libido. Pacjent poprzez zwiększoną aktywność ma natłok myśli w głowie oraz istotnie zmniejszone zapotrzebowanie na sen. Takie objawy mogą trwać do 7 dni. Objawy hipomanii są bardzo podobne do manii, natomiast nie są aż tak nasilone i trwają krócej.

W wielu przypadkach jednak spotkać się można z epizodem mieszanym. W jednym czasie pojawiają się objawy charakterystyczne dla obu biegunów na raz. Obniżony nastrój, myśli depresyjne jednocześnie z przyspieszonym natłokiem myśli i zwiększenie aktywności. Huśtawka nastrojów i dynamiczne wahania mogą się zmieniać choćby w ciągu kilku dni.

Jak wygląda leczenie?

Głównym celem jest uzyskanie remisji w przebiegu epizodów choroby, która zapewniłaby powrót do normalnego funkcjonowania oraz uniemożliwienie kolejnych nawrotów choroby.

Obecnie standardowa terapia obejmuje terapię psychiatryczną, leki stabilizujące nastrój i coraz częściej dietoterapię, wspomagającą unormowanie psychiki. 

Dietoterapia

Nie ma ściśle określonej diety w przypadku tego schorzenia, natomiast w profilaktyce zachowania zdrowia psychicznego zalecany jest śródziemnomorski schemat żywienia.

🔍 W jednym z badań [11] również popularna dieta ketogeniczna przyniosła korzyści metaboliczne i psychiatryczne u osób z poważnymi chorobami psychicznymi. 69% uczestników z chorobą afektywną dwubiegunową miało ponad 1 punkt poprawy w ogólnej ocenie klinicznej. Daje to pole do dalszych badań – warto jednak tutaj podkreślić, że dieta ta jest trudna do prawidłowego wdrożenia i powinna być konsultowana każdorazowo ze specjalistą.

W badaniach klinicznych, w ograniczeniu objawów depresyjnych pacjentów z ChAD wykazano pozytywne oddziaływanie kwasów omega-3 EPA i DHA, N-acetylocysteiny oraz inozytolu.

Omega-6

🔎 Zaburzenia syntezy kwasu arachidonowego, wielonienasyconego kwasu tłuszczowego omega-6, zostały zidentyfikowane jako potencjalny czynnik ryzyka dla choroby afektywnej dwubiegunowej. Badanie Stacey [10] wykazało, że 33 metabolity, głównie lipidy, były powiązane z występowaniem choroby. Wyniki sugerują, że kwas arachidonowy i inne wielonienasycone kwasy tłuszczowe mogą stanowić potencjalne cele terapeutyczne w leczeniu choroby afektywnej dwubiegunowej. Potrzebne związki znajdziemy między innymi w owocach morza, jajkach, mięsie ale również w mleku matki.

Witamina D

Pomimo iż, powszechna jest wiedza o pozytywnym wpływie witaminy D u pacjentów z depresją, nie ujawniono jednakże takiego działania u osób z objawami depresji o niewielkim nasileniu. Badań obejmujących rolę witaminy D u pacjentów z ChAD jest niewiele, natomiast wykazano, że niedobory tego składnika w grupie ambulatoryjnych chorych występowały 4,7- krotnie częściej niż w populacji ogólnej.

Kwas foliowy

W przypadku epizodów manii korzystne interakcje zaobserwowano podczas suplementacji kwasem foliowym, magnezem oraz aminokwasami rozgałęzionymi.

Bibliografia:

1. Beyer JL, Payne ME. Nutrition and bipolar depression. Psychiatr. Clin. North. Am. 2016; 39(1): 75–86.
2. Berk M., Copolov D.L., Dean O., Lu K., Jeavons S., Schapkaitz I., Anderson-Hunt M., Bush A.I. N-acetyl cysteine for depressive symptoms in bipolar disorder-a double-blind randomized placebo-controlled trial. Biol Psychiatry. 2008; 64: 468–475.
3. Kalbarczyk W.P., Murawiec S., Kalbarczyk M. Priorytetowe działania w obszarze zdrowia psychicznego na lata 2016–2020. Warszawa 2016.
4. Phelps J.R., Siemers S.V., El-Mallakh R.S. The ketogenic diet for type II bipolar disorder. Neurocase. 2013; 19: 423–426.
5. Sarris J., Mischoulon D., Schweitzer I. Adjunctive nutraceuticals with standard pharmacotherapies in bipolar disorder: a systematic review of clinical trials. Bipolar Disord. 2011; 13: 454–46.
6. Sylvia L.G., Peters A.T., Deckersbach T., Nierenberg A.A. Nutrient-based therapies for bipolar disorder: a systematic review. Psychother Psychosom. 2013; 82: 10–19.
7. Łojko D., Stelmach-Mardas M., Suwalska A. Czy dieta w chorobie dwubiegunowej ma znaczenie? Psychiatria Polska 2018; 52(5): 783-795.
8. https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/choroby/69890,choroba-afektywna-dwubiegunowa
9. https://www.youtube.com/watch?v=iT03ELbUARc&list=FLzMazx2w6T_gnF_SrZRZpcg&index=2&t=120s
10. Stacey, D., Benyamin, B., Lee, S. H., & Hyppönen, E. (2024). A metabolome-wide mendelian randomization study identifies dysregulated arachidonic acid synthesis as a potential causal risk factor for bipolar disorder. Biological Psychiatry.
11. Sethi, S., Wakeham, D., Ketter, T., Hooshmand, F., Bjornstad, J., Richards, B., … & Saslow, L. (2024). Ketogenic Diet Intervention on Metabolic and Psychiatric Health in Bipolar and Schizophrenia: A Pilot Trial. Psychiatry research, 335, 115866.

• Data pierwotnej publikacji: 13.06.2020
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 9.09.2024