W czasach popularności diet roślinnych można również zauważyć duże zainteresowanie całkowicie odmiennym sposobem odżywiania. Mowa o diecie karniwora, czyli diecie mięsożercy. Czy ten nowy rodzaj diety jest korzystny dla zdrowia?
Dieta karniwora i jej założenia
Czy mięso to najzdrowszy i niezbędny element żywienia człowieka? Wydaje się, że dla zwolenników diety karniwora odpowiedź na to pytanie byłaby twierdząca. Tak zwana dieta mięsożercy zaczęła zyskiwać popularność wraz z wydaniem książki „The Carnivore Diet„. Nazwa tego sposobu odżywiania może podpowiadać, na czym opiera się jego jadłospis. Co się okazuje, mięso to pierwszy i niemal ostatni element diety karniwora. Z książki można dowiedzieć się, że autor przez 2,5 roku przed jej wydaniem spożywał wyłącznie jajka, bekon, owoce morza, burgery, boczek i steki.
Nie spożywał ani grama warzyw, owoców, zbóż czy błonnika. W tym miejscu warto wspomnieć, kim jest autor „The Carnivore Diet”. Dr Shawn Baker to amerykański chirurg i ortopeda. Na dwa lata utracił zdolność do wykonywania zawodu z powodu braku kompetencji do udzielania świadczeń zdrowotnych. W roku 2019 ponownie przyznano mu licencję. Aktualnie uznawany jest za głównego propagatora diety mięsożercy, którą kontynuuje i wysławia na szeroką skalę [1].
Jakie zatem są produkty dozwolone na diecie karniwora?
- Wszystkie rodzaje mięsa (wraz z rybami i owocami morza)
- Jajka
- Nabiał, okazjonalnie w ograniczonej ilości (dla osób, które go tolerują)
- Masło, ghee, smalec, łój
- Dozwolone napoje: woda i wywar z kości [1].
Dieta karniwora to odmiana diety ketogenicznej, ponieważ niemal nie zawiera węglowodanów, a zamiast tego dużą ilość tłuszczów [2].
Dieta karniwora a dieta paleo
Warto porównać dietę karniwora z inną popularną, a zarazem kontrowersyjną dietą – paleo. W obydwu stylach odżywiania jednym z przekonań potwierdzających jego słuszność jest twierdzenie, że dieta ludzi żyjących setki tysięcy lat wcześniej opierała się głównie na mięsie. Na tym podobieństwo tych dwóch diet się kończy, ponieważ dieta paleo pozwala na spożywanie produktów, które wyklucza dieta karniwora.
Jakie produkty są dozwolone w diecie paleo?
- Mięso wraz z rybami i owocami morza
- Warzywa i owoce
- Nasiona i orzechy
- Jajka
- Woda
Jakie produkty są zakazane?
- Zboża
- Rośliny strączkowe
- Nabiał
Lista dozwolonych i zakazanych produktów wynika z idei, według której optymalne dla zdrowia ludzkiego są tylko produkty, które były dostępne dla członków ludu zbieracko-łowieckiego. Jednocześnie można zauważyć, że w diecie paleo występują warzywa, owoce oraz nasiona i orzechy, które są zabronione w diecie karniwora [3].
Korzyści wskazywane przez zwolenników diety
Zwolennicy diety karniwora wskazują na subiektywne korzyści z jej stosowania. Należą do nich:
- Utrata masy ciała i większe uczucie sytości.
- Poprawa nastroju i redukcja stanów depresyjnych.
- Pozytywny wpływ na wygląd sylwetki (większy udział masy mięśniowej, a mniejszy tłuszczowej).
- Wyleczenie z chorób przewlekłych
Warto zaznaczyć, że te efekty nie były poparte żadnymi badaniami [1]. Co więcej, sam autor książki głosi na swoich mediach społecznościowych, że niepotwierdzone dowody naukowe to wciąż dowody, które są znacznie bardziej istotne dla jednostki niż badanie epidemiologiczne. Należy mieć na uwadze te słowa, czytając o diecie mięsożercy jako rozwiązaniu dobrym i korzystnym dla zdrowia.
Zagrożenia wynikające ze stosowania diety karniwora
Czy dieta mięsożercy pozbawiona jest wad i można rozważać ją jako jedną z najzdrowszych istniejących diet? Absolutnie nie. Nie ma zbyt wielu badań nad tym stylem odżywiania, ale na podstawie obecnej wiedzy można spodziewać się, jakie negatywne efekty wiążą się z jej stosowaniem:
Przypadek kwasicy ketonowej
Zanotowano przypadek pacjentki z kwasicą ketonową powstałą w wyniku stosowania diety odchudzającej. Kobieta przez 22 dni jadła jedynie mięso i jajka. Dieta pozbawiona była węglowodanów, czyli dokładnie tak jak w diecie karniwora. Pacjentka cierpiała na nudności, wymioty, zmęczenie, suchość w jamie ustnej oraz ból w podbrzuszu. Pacjentka wymagała hospitalizacji [4].
Zaburzenia homeostazy mikrobioty jelitowej
Dieta bogata w czerwone i przetworzone mięso, a jednocześnie uboga w błonnik może powodować stan zapalny oraz zaburzenia składu mikrobioty jelitowej. Niewielkie spożycie błonnika sprawia, że głównym źródłem energii dla bakterii stają się produkty rozkładu śluzu.
W konsekwencji warstwa śluzowa jelit ulega zmniejszeniu. Co więcej, duże ilości spożywanego czerwonego i przetworzonego mięsa mogą sprawiać, że błona śluzowa jelit będzie przepuszczalna dla bakterii [5].
Zaostrzenie objawów dny moczanowej
Mięso włącznie z rybami to produkty o znacznej zawartości puryn. Częste spożycie takiej żywności charakteryzuje się częstszym występowaniem hiperurykemii, czyli zwiększonego stężenia kwasu moczowego we krwi. Ten stan może prowadzić do rozwoju dny moczanowej. Jedna z metaanaliz wykazała związek między spożywaniem czerwonego mięsa i owoców morza z występowaniem hiperurykemii i dny moczanowej [6].
Na podstawie powyższych informacji można stwierdzić, że jadłospis bogaty w produkty mięsne, tak jak w diecie karniwora, może stanowić bezpośrednie ryzyko rozwoju tych schorzeń lub zaostrzać przebieg choroby u osób, u których już te zaburzenia występują.
Ryzyko rozwoju chorób przewlekłych, udaru czy nowotworu
Mięso poza wartościowymi składnikami jak witamina B12 czy żelazo jest źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych i cholesterolu. Oba składniki są niekorzystne dla osób z niealkoholową chorobą stłuszczeniową wątroby (NAFLD). Częste spożywanie mięsa, a zwłaszcza czerwonego i przetworzonego (np. szynka, parówki, salami, boczek) związane jest z występowaniem NAFLD oraz zaburzeniami gospodarki glukozowo-insulinowej.
Wykazano również, że spożywanie czerwonego mięsa wiąże się z większym ryzykiem śmiertelności z powodu przewlekłych schorzeń wątroby oraz raka wątroby. Ponadto obróbka termiczna mięsa związana jest z tworzeniem heterocyklicznych amin aromatycznych (HCA). Wynika to z interakcji między składnikami obecnymi w produktach bogatych w białko, które są poddawane wysokiej temperaturze (>150*C) przez długi czas. Z tego względu podczas smażenia, opiekania czy grillowania tworzone są znaczne ilości HCA. Opisywane związki przyczyniają się do zwiększonego stresu oksydacyjnego w organizmie oraz są czynnikami rozwoju niektórych nowotworów [7].
Spożywanie czerwonego i przetworzonego mięsa może również zwiększać ryzyko rozwoju chorób układu krwionośnego. Przetworzone produkty mięsne zazwyczaj zawierają duże ilości soli, co przyczynia się do wzrostu ciśnienia krwi. Poza HCA, podczas obróbki mięsa w wysokiej temperaturze powstają wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), które także są substancjami rakotwórczymi. Co więcej, w niektórych produktach z przetworzonego mięsa znajdują się nitrozaminy, które wykazują działanie pronowotworowe [8].
Zaparcia i inne efekty uboczne
Dieta karniwora wyklucza wszelkie źródła błonnika: warzywa, owoce, zboża, rośliny strączkowe, pestki i orzechy. W konsekwencji dieta ta w ogóle nie zawiera błonnika, ponieważ mięso i jajka go nie zawierają. Wiążą się z tym negatywne efekty zdrowotne, do których należą zaparcia.
Występowanie zaparć może skutkować innymi powikłaniami jak hemoroidy, zaleganie kału w jelicie grubym, wrzody kałowe, nietrzymanie stolca czy niedrożność jelit. Zaparciom mogą towarzyszyć wzdęcia i dyskomfort w nadbrzuszu [9].
Dieta uboga w węglowodany, a wręcz niemal ich niezawierająca, jak dieta karniwora może nieść ze sobą inne niekorzystne skutki. Należą do nich nieprzyjemny zapach z ust, bóle głowy, niedobory witamin czy rozwój kamicy nerkowej [10].
Duże spożycie tłuszczów nasyconych i cholesterolu
Mięso może zawierać do 50% nasyconych kwasów tłuszczowych względem ogólnej zawartości kwasów tłuszczowych. Ponadto, w zależności od rodzaju mięsa może być źródłem dużych ilości cholesterolu. Spożywanie nadmiernych ilości mięsa wiąże się z negatywnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Dieta karniwora, ze względu na produkty, które zawiera może przyczyniać się do rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego [11].
Brak warzyw i owoców
Zbadano wpływ spożywania owoców i warzyw na występowanie wielu zaburzeń zdrowotnych. Mały udział owoców w diecie może wiązać się z większym ryzykiem rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego, jelita grubego czy chorób trzustki. W przypadku warzyw ta zależność może dotyczyć zaćmy związanej z wiekiem, chorób układu sercowo-naczyniowego, raka jelita grubego i odbytu czy udaru mózgu.
Warzywa i owoce posiadają wiele wartości odżywczych. Są źródłem witamin, polifenoli i karotenoidów, które wykazują istotne właściwości przeciwutleniające. Ponadto, warzywa i owoce są źródłem błonnika pokarmowego. Ten składnik żywności przyczynia się do opóźniania opróżniania żołądka, utrzymywania sytości po spożytym posiłku czy spowolnienia wchłaniania glukozy do krwi [12]. Biorąc pod uwagę te informacje, całkowita eliminacja warzyw i owoców w diecie karniwora wiąże się z wieloma możliwymi negatywnymi skutkami zdrowotnymi.
Podsumowanie
Dieta karniwora to styl odżywiania, którego jadłospis opiera się na mięsie, jajkach, tłuszczu zwierzęcym i ograniczonej ilości nabiału. Zwolennicy tej diety, wraz z dr. Shawnem Bakerem, wskazują na różnorodne korzyści płynące z jej stosowania. W świetle obecnej wiedzy opisywane wartości nie zostały potwierdzone naukowo. Aktualnie nie istnieją wystarczające badania nad dietą mięsożercy. Co więcej, nie ma żadnych badań wskazujących na jej korzyści. Z punktu widzenia dietetycznego jest ona restrykcyjna, niedoborowa i niezbilansowana. Dieta karniwora to kolejny trend w dietetyce, który może nieść ze sobą wiele negatywnych, a wręcz niebezpiecznych dla zdrowia rezultatów.
Bibliografia:
- Baker, S. (2019). The Carnivore Diet. SIMON & SCHUSTER.
- O’Hearn, A. (2020). Can a carnivore diet provide all essential nutrients? Current Opinion in Endocrinology, Diabetes, and Obesity, 27(5). https://doi.org/10.1097/MED.0000000000000576
- Pitt, C. E. (2016). Cutting through the Paleo hype: The evidence for the Palaeolithic diet. Australian Family Physician, 45(1).
- Slade, S., & Ashurst, J. (2020). Diet-induced Ketoacidosis in a Non-diabetic: A Case Report. Clinical Practice and Cases in Emergency Medicine, 4(2). https://doi.org/10.5811/cpcem.2020.2.44736
- Rubin, K. H., Rasmussen, N. F., Petersen, I., Kopp, T. I., Stenager, E., Magyari, M., Hetland, M. L., Bygum, A., Glintborg, B., & Andersen, V. (2020). Intake of dietary fibre, red and processed meat and risk of late-onset chronic inflammatory diseases: A prospective Danish study on the “diet, cancer and health” cohort. International Journal of Medical Sciences, 17(16). https://doi.org/10.7150/ijms.49314
- Jakše, B., Jakše, B., Pajek, M., & Pajek, J. (2019). Uric acid and plant-based nutrition. In Nutrients (Vol. 11, Issue 8). https://doi.org/10.3390/nu11081736
- Zelber-Sagi, S., Ivancovsky-Wajcman, D., Fliss Isakov, N., Webb, M., Orenstein, D., Shibolet, O., & Kariv, R. (2018). High red and processed meat consumption is associated with non-alcoholic fatty liver disease and insulin resistance. Journal of Hepatology, 68(6). https://doi.org/10.1016/j.jhep.2018.01.015
- Larsson, S. C., & Orsini, N. (2014). Red meat and processed meat consumption and all-cause mortality: A meta-analysis. American Journal of Epidemiology, 179(3). https://doi.org/10.1093/aje/kwt261
- Costilla, V. C., & Foxx-Orenstein, A. E. (2014). Constipation. Understanding Mechanisms and Management. In Clinics in Geriatric Medicine (Vol. 30, Issue 1). https://doi.org/10.1016/j.cger.2013.10.001
- O’Neill, B., & Raggi, P. (2020). The ketogenic diet: Pros and cons. In Atherosclerosis (Vol. 292). https://doi.org/10.1016/j.atherosclerosis.2019.11.021
- Schmid, A. (2011). The role of meat fat in the human diet. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 51(1). https://doi.org/10.1080/10408390903044636
- Angelino, D., Godos, J., Ghelfi, F., Tieri, M., Titta, L., Lafranconi, A., Marventano, S., Alonzo, E., Gambera, A., Sciacca, S., Buscemi, S., Ray, S., Galvano, F., Del Rio, D., & Grosso, G. (2019). Fruit and vegetable consumption and health outcomes: an umbrella review of observational studies. International Journal of Food Sciences and Nutrition, 70(6). https://doi.org/10.1080/09637486.2019.1571021
