Dieta niskobłonnikowa. Produkty o niskiej zawartości błonnika
Błonnik pokarmowy odgrywa ważną rolę w prawidłowej pracy przewodu pokarmowego. Wspomaga usuwanie z organizmu wielu substancji niepożądanych, np. metali ciężkich. Zatem dla ludzi zdrowych jego spożywanie jest bardzo korzystne. Istnieją jednak jednostki chorobowe, w których spożycie błonnika należy ograniczyć. [1]
Spis treści:
- Kto powinien stosować dietę niskobłonnikową?
- Zawartość błonnika w różnych produktach
- Praktyczne wskazówki
- Podsumowanie
- Bibliografia
Kiedy dieta powinna zawierać produkty o niskiej zawartości błonnika?
Dietę niskobłonnikową stosuje się przed pewnymi badaniami diagnostycznymi, wspomagając leczenie przeczyszczające. Wśród nich można wymienić kolonoskopię i kolonografię.
Badania wykazały, że zmniejszenie zawartości błonnika w diecie powoduje znacznie skuteczniejsze oczyszczanie jelita. Wpływa również na lepszą tolerancję środków przeczyszczających przez pacjentów. Dieta ta jest również zalecana przed planowanymi operacjami ginekologicznymi i operacjami w obrębie jamy brzusznej. Stosuje się ją też w okresie zaostrzeń różnych chorób jelit. Należą do nich:
- choroba Leśniowskiego-Crohna,
- wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
- zespół jelita drażliwego,
- zapalenie uchyłków jelita,
- choroba zakaźna przewodu pokarmowego,
- choroba nowotworowa odcinka przewodu pokarmowego. [2]
W okresie zaostrzeń chorób takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna, czy też wrzodziejące zapalenie jelita grubego, występuje silna biegunka. Obniżenie zawartości błonnika w diecie może zmniejszyć częstotliwość i objętość stolców oraz ponownie wywołać stan remisji.
Autorzy jednego z przeglądów sugerują, że niekiedy należy ograniczyć ilość błonnika w diecie nawet do 10 g na dobę. U pacjentów z zespołem jelita drażliwego zastosowanie diety niskobłonnikowej może zmniejszyć nasilenie objawów.
W przypadku uchyłkowatości jelita grubego spożywanie produktów i potraw ubogich w błonnik może być stosowane również tylko w okresach zaostrzeń, ponieważ zmniejsza dolegliwości bólowe. Po ustąpieniu objawów należy ponownie zwiększyć ilość błonnika w diecie. [2]
Zawartość błonnika w różnych produktach spożywczych
Błonnik pokarmowy znajduje się w produktach pochodzenia roślinnego. Jego głównymi źródłami są produkty zbożowe, warzywa, owoce oraz orzechy, pestki i nasiona. Na zawartość błonnika ma wpływ stopień przetworzenia produktu, obróbka mechaniczna i obróbka termiczna. [3]
Produkty zbożowe
Produkty zbożowe charakteryzują się wysoką zawartością błonnika pokarmowego. Zdecydowanie większą jego zawartością charakteryzują się ryż brązowy i grube kasze, takie jak kasza gryczana, czy kasza jęczmienna, w porównaniu do ryżu białego i kasz drobnych.
W przypadku tego typu produktów istotne znaczenie ma sposób ich gotowania. Im dłużej będą gotowane i im bardziej będą miękkie, tym zawartość błonnika będzie niższa. Spośród pieczywa mała ilość błonnika znajduje się w jasnych produktach pszennych. Dlatego, będąc na diecie niskobłonnikowej, należy ograniczać żytnie, pełnoziarniste pieczywo.
Warto również zwrócić uwagę na zawartość tego składnika w produktach śniadaniowych, ponieważ wiele z nich zawiera duże ilości błonnika. Mogą być przeciwwskazane dla osób ograniczających jego ilość w diecie. Najlepszym wyborem będą płatki jaglane, w szczególności namoczone lub ugotowane. [1]
Zawartość błonnika pokarmowego w ziarnach, kaszach i makaronach [1]
Produkt Zawartość błonnika w surowym produkcie [g / 100 g produktu] Zawartość błonnika w gotowanym produkcie [g / 100 g produktu] Ziarna amarantusa 14 6,1 Ryż brązowy 8,7 3,0 Komosa ryżowa (quinoa) 6,8 2,9 Kasza jęczmienna perłowa 6,2 2,0 Kasza gryczana 5,9 2,1 Kasza jęczmienna pęczak 5,4 1,8 Kasza jaglana 3,2 1,0 Makaron biały 2,5 0,8 Ryż biały 2,4 0,8 Makaron ryżowy 2,3 0,9 Makaron gryczany 1,8 0,9
Zawartość błonnika pokarmowego w pieczywie [1]
Produkt Zawartość błonnika [g / 100 g produktu] Pumpernikiel 9,4 Chleb pełnoziarnisty z żyta 9,1 Chleb żytni razowy 8,4 Bułki grahamki 6,7 Chleb graham 6,4 Chleb chrupki 6,0 Chleb żytni jasny 4,1 Chleb żytni pytlowy 4,9 Chleb baltonowski 3,3 Chleb pszenny 2,7 Bułki owsiane 2,6 Pieczywo tostowe 2,1 Bułki mleczne 2,0 Ciabatta 2,0 Bułki pszenne 1,8 Bułki i rogale maślane 1,8
Zawartość błonnika pokarmowego w produktach śniadaniowych [1]
Produkt Zawartość błonnika [g / 100 g produktu] Otręby pszenne 42,4 Ekspandowane ziarno amarantusa 14,0 Zarodki pszenne 14,0 Musli z rodzynkami i orzechami 9,7 Płatki jęczmienne 9,6 Musli z owocami suszonymi 8,0 Płatki gryczane 8,7 Chrupki kukurydziane 7,6 Płatki owsiane 6,9 Płatki kukurydziane 6,6 Płatki jaglane 3,8
Warzywa
Zawartość błonnika pokarmowego w warzywach wynosi średnio 0,5-5,8 g w 100 g produktu. [3] Należy jednak wykluczyć z tej grupy nasiona roślin strączkowych, które charakteryzują się bardzo wysoką zawartością tego składnika. Większa ilość błonnika znajduje się w warzywach korzeniowych (marchew, pietruszka, seler) i włóknistych (por, rabarbar). Istotne znaczenie w przypadku warzyw ma ich obróbka – zarówno termiczna, jak i mechaniczna. Im bardziej są rozdrobnione i im dłużej są gotowane, tym mniej zawierają błonnika. [1]
Zawartość błonnika pokarmowego w warzywach [1]
Produkt Zawartość błonnika [g / 100 g produktu] Fasola biała 15,7 Nasiona soi 15,7 Groch 15,0 Soczewica czerwona 8,9 Seler korzeniowy 4,9 Korzeń pietruszki 4,2 Natka pietruszki 4,2 Rabarbar 3,2 Dynia 2,8 Por 2,7 Szczypiorek 2,5 Rzodkiewka 2,5 Kapusta biała 2,5 Kapusta czerwona 2,5 Szpinak 2,1 Papryka czerwona 2,0 Cebula 1,7 Sałata 1,4 Cukinia 1,0 Pomidor 1,2 Ogórek 0,5 Produkt Zawartość błonnika w surowym produkcie [g / 100 g produktu] Zawartość błonnika w gotowanym produkcie [g / 100 g produktu] Groszek zielony 6,0 5,4 Brukselka 5,4 4,9 Marchew 3,2 3,6 Fasola szparagowa 2,6 2,3 Brokuły 2,5 1,8 Kalafior 2,4 1,8 Buraki 2,2 2,0 Ziemniaki 1,5 1,4
Owoce
Zawartość błonnika pokarmowego w owocach wynosi ok. 2 g w 100 g produktu. [3] Będąc na diecie niskobłonnikowej, należy wyeliminować z jadłospisu – przede wszystkim porzeczki, maliny i jagody. W reszcie owoców zawartość błonnika jest niska, ale nie można spożywać ich w nadmiarze i tak samo, jak w przypadku warzyw ich obróbka mechaniczna i termiczna obniża jego zawartość. Warto zwrócić uwagę na ilość błonnika w owocach suszonych, która jest bardzo wysoka. Dlatego ich również nie należy spożywać na diecie niskobłonnikowej. [1]
Zawartość błonnika pokarmowego w owocach świeżych [1]
Produkt Zawartość błonnika [g / 100 g produktu] Porzeczki czarne 7,8 Porzeczki czerwone 7,7 Maliny 6,7 Porzeczki białe 6,4 Czarne jagody 3,2 Kiwi 2,1 Gruszka 2,1 Jabłko 2,0 Cytryna 2,0 Poziomki 2,0 Pomarańcza 1,9 Grejpfrut 1,9 Mandarynki 1,9 Brzoskwinia 1,9 Truskawki 1,8 Morele 1,7 Mango 1,7 Banan 1,7 Śliwki 1,6 Winogrona 1,5 Czereśnie 1,3 Nektarynka 1,2 Melon 1,0 Wiśnie 1,0 Arbuz 0,3
Zawartość błonnika pokarmowego w owocach suszonych [1]
Produkt Zawartość błonnika [g / 100 g produktu] Figi suszone 12,9 Jabłka suszone 10,3 Morele suszone 10,3 Śliwki suszone 9,4 Daktyle suszone 8,7 Rodzynki 6,5 Banany suszone 6,4
Orzechy, pestki, nasiona i produkty z nich wykonane
Zawartość błonnika pokarmowego w orzechach, pestkach i nasionach jest bardzo wysoka. Szczególnie duża ilość znajduje się w produktach kokosowych, maku oraz migdałach. Osoby ograniczające ilość błonnika w diecie powinny je wyeliminować. [1]
Zawartość błonnika pokarmowego w orzechach, pestkach, nasionach i produktów z nich wykonanych [1]
Produkt Zawartość błonnika [g / 100 g produktu] Mąka z dyni 47,6 Mąka kokosowa 40,0 Wiórki kokosowe 21,1 Mak niebieski 20,5 Nasiona lnu 18,0 Migdały 12,9 Orzech kokosowy 9,0 Orzechy laskowe 8,9 Nasiona sezamu 7,9 Orzechy arachidowe 7,3 Orzechy włoskie 6,5 Nasiona słonecznika 6,0 Orzechy pistacjowe 6,1 Pestki dyni 5,3
Jak ograniczyć ilość błonnika w diecie? – Praktyczne wskazówki
- Wybieraj ryż biały, drobne kasze i jasny makaron zamiast ryżu brązowego, kasz grubych i pełnoziarnistego makaronu. Gotuj je do miękkości (gotowanie „al dente” jest niewskazane).
- Wybieraj jasne, pszenne pieczywo zamiast pieczywa żytniego, pełnoziarnistego i graham.
- Ogranicz spożywanie nasion roślin strączkowych i warzyw włóknistych (tj. por, rabarbar).
- Warzywa i owoce obieraj ze skórki, usuwaj pestki i nasiona. Warto poddać je obróbce termicznej (w szczególności warzywa korzeniowe, tj. marchew, pietruszka, ziemniaki).
- Wyeliminuj z diety owoce suszone, orzechy, pestki i nasiona.
Podsumowanie
Błonnik pokarmowy ma wiele właściwości prozdrowotnych. Dlatego u osób zdrowych ograniczanie spożycia produktów o dużej zawartości błonnika jest niekorzystne. Należy jednak pamiętać, że istnieją wskazania do spożywania produktów niskobłonnikowych. W takich wypadkach warto kierować się powyższymi wskazówkami.
Bibliografia:
- Przygoda B., Kunachowicz H., Nadolna I., Iwanow K. (2019). Wartość odżywcza wybranych produktów spożywczych i typowych potraw. Warszawa: PZWL.
- Vanhauwaert, E., Matthys, C., Verdonck, L., & De Preter, V. (2015). Low-residue and low-fiber diets in gastrointestinal disease management. Advances in Nutrition, 6(6), 820-827.
- Bienkiewicz, M., Bator, E., & Bronkowska, M. (2015). Błonnik pokarmowy i jego znaczenie w profilaktyce zdrowotnej. Probl Hig Epidemiol, 96(1), 57-63.
