Dieta śródziemnomorska w ciąży. Jak wpływa na kobietę i dziecko?

Ciąża to okres, w którym odżywianie nabiera szczególnego znaczenia. Charakteryzuje się ona wzrostem zapotrzebowania na energię oraz składniki odżywcze. Wybór właściwej diety może mieć wpływ na zdrowie matki, ale także na rozwijające się dziecko. Jedną z nich jest dieta śródziemnomorska, która uważana jest za zdrowy sposób odżywiania. Chroni przed rozwojem patologii położniczych. Ten rodzaj diety jest uznany za korzystny dla zdrowia. Pozwala zaspokajać potrzeby żywieniowych kobiety w ciąży [1]. Jakie są więc zalety diety śródziemnomorskiej w trakcie trwania tego okresu?

Charakterystyka diety śródziemnomorskiej

Dieta śródziemnomorska definiowana jest jako tradycyjny sposób żywienia występujący na początku lat 60. XX w. w Hiszpanii, południowych Włoszech, Grecji, a także innych krajach basenu Morza Śródziemnego [2]. Cechuje się ona wysoką konsumpcją warzyw, owoców, roślin strączkowych, pełnoziarnistych zbóż, orzechów, ryb, niskim bądź umiarkowanym spożyciem produktów mlecznych. Charakteryzuje się też ograniczoną ilością czerwonego wina oraz czerwonego mięsa. Poza tym dieta śródziemnomorska zawiera wysoką zawartość błonnika, przeciwutleniaczy, jedno- i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Powinny one pochodzić przede wszystkim z oliwy z oliwek z pierwszego tłoczenia. Dieta zawierać powinna też niską ilość tłuszczów nasyconych [3].

Kwasy tłuszczowe omega-3

Według zaleceń stosowanych w Polsce kobiety w ciąży przyjmować powinny od 1 do 1,5 g/dobę kwasów n-3: DHA (dokozapentaenowego) oraz EPA (eikozapentaenowego). Picone i wsp. wykazali, że kwasy omega-3 odpowiedzialne są za poziom serotoniny w organizmie. Przeciwdziała to stanom przedrzucawkowym oraz depresji poporodowej. Z kolei ich niedobór przyczynia się do spadku masy ciała płodu [4].

Dieta śródziemnomorska a alergia

Istnieje wiele doświadczeń dotyczących ochronnego wpływu diety śródziemnomorskiej stosowanej w czasie ciąży na ryzyko wystąpienia choroby atopowej u dziecka. Przeprowadzone badanie przez Chatzi i wsp. w Grecji udowodniło, iż dieta śródziemnomorska stosowana w trakcie ciąży zmniejsza częstość rozwoju objawów atopii oraz świszczącego oddechu w dzieciństwie. Autorzy badania rezultat ten przypisują obecności w diecie związków przeciwutleniających. Neutralizują one wolne rodniki, które destrukcyjnie wpływają na tkankę płuc. Konsumowanie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3, obecnych w oleju rybnym o działaniu przeciwzapalnym, może mieć związek ze zmniejszeniem ryzyka rozwoju choroby atopowej we wczesnym dzieciństwie [5].

Dieta śródziemnomorska a poród i masa urodzeniowa

Zrealizowane badanie przez Parlapani i wsp. wykazało, iż noworodki matek, które słabo przestrzegały diety śródziemnomorskiej miały znacząco większe wewnątrzmaciczne ograniczenie wzrostu oraz niższą masę urodzeniową.

Z kolei w doświadczeniu przeprowadzonym przez Haugen i wsp. stwierdzono, że kobiety, które spełniały kryteria diety śródziemnomorskiej, konsumowały owoce i warzywa >5 razy dziennie, ryby >2 razy w tygodniu, oliwę z oliwek/olej rzepakowy, <2 filiżanki kawy dziennie, czerwone mięso <2 razy na tydzień, nie cechowały się niższym ryzykiem porodu przedwczesnego w porównaniu do kobiet niespełniających żadnego z kryteriów [3].

Dieta śródziemnomorska a cukrzyca ciążowa

Częstość występowania cukrzycy ciążowej wzrasta oraz staje się głównym problemem dla zdrowia matki. Wiąże się ona z większym ryzykiem cukrzycy typu 2 u matki w późniejszych latach. Assaf-Balut i wsp. dokonali randomizowanego, kontrolnego badania, w którym oceniali częstość występowania cukrzycy ciążowej. Wykazano, iż wśród 874 kobiet cukrzycę ciążową miało 177 osób. Badanie udowodniło, iż zastosowanie diety śródziemnomorskiej wpłynęło na zmniejszenie częstości występowania cukrzycy ciążowej oraz poprawę wyników matek [6].

Dieta śródziemnomorska a jakość snu

Zaburzenia snu są częstym objawem występującym w trakcie ciąży. Flor-Amelany i wsp. zrealizowali eksperyment, w którym badali wpływ nawyków żywieniowych oraz stosowania diety śródziemnomorskiej na jakość snu w czasie ciąży. Autorzy badania ocenili, iż kobiety w ciąży, które prawidłowo przestrzegały diety śródziemnomorskiej, wykazywały lepszą jakość snu. Poza tym dla otrzymania dokładniejszych wyników badań zbadano różne grupy żywności i udowodniono, że wyższa konsumpcja oliwy z oliwek oraz owoców, a także mniejsze spożycie czerwonego mięsa, powiązane było z lepszą jakością snu w trakcie ciąży [7].

Dieta śródziemnomorska a choroby kardiometaboliczne

W trakcie okresu ciąży zachodzą niezbędne zmiany kardiometaboliczne umożliwiające rozwój płodu. Z drugiej strony niewystarczająca adaptacja do tych zmian jak: nieprawidłowe markery kardiometaboliczne, w tym wysokie ciśnienie krwi, wysoki poziom glukozy, trójglicerydów, niski stopień cholesterolu lipoprotein o dużej gęstości (HDL) oraz otyłość u matki, przyczyniać się mogą do zwiększonego ryzyka rozwoju chorób kardiometabolicznych. Są to między innymi stan przedrzucawkowy i nadciśnienie ciążowe. Wzorce żywieniowe w czasie ciąży to zachowania, które mogą wywierać korzystny wpływ na markery kardiometaboliczne ciąży [8]. Z tego względu dietę śródziemnomorską powiązano z niższym ryzykiem kardiometabolicznym w populacji dorosłych. Poza tym u kobiet w ciąży, u których stwierdzono nieprawidłowy profil metaboliczny, istnieje większe ryzyko porodu przedwczesnego, cukrzycy ciążowej bądź stanu przedrzucawkowego u matki, a także zamartwicy noworodka lub zgonu płodu.

Celem badania Flor-Alemany i wsp. było sprawdzenie, czy przestrzeganie diety śródziemnomorskiej wpływa na markery kardiometaboliczne. W doświadczeniu wzięło udział 119 kobiet w ciąży. Nawyki żywieniowe oceniano przy użyciu kwestionariusza częstotliwości posiłków w 16. oraz 34. tygodniu ciąży. Autorzy tego badania dowiedli, iż stosowanie diety śródziemnomorskiej przez kobiety ciężarne wpłynęło na zwiększenie poziomu cholesterolu frakcji HDL oraz zmniejszenie ciśnienia krwi w 16. i 34. tygodniu ciąży w porównaniu do osób słabo przestrzegających zaleceń. Większa konsumpcja warzyw, owoców oraz ryb, a także mniejsze spożycie czerwonego mięsa wykazały działanie kardioprotekcyjne przez cały okres trwania ciąży [9].

Podsumowanie

Dieta śródziemnomorska może mieć pozytywny wpływ na organizm matki oraz rozwijającego się dziecka. Jednakże niezbędne jest indywidualne podejście oraz wsparcie dietetyka w celu prawidłowego dostosowania diety do potrzeb kobiety w ciąży.

Bibliografia:

1. Zaragoza-Marti A. i wsp. (2022). Adherence to the Mediterranean Diet in Pregnancy and Its Benefits on Maternal-Fetal Health: A Systematic Review of the Literature. Frontiers in Nutrition, 9,
2. Trichopoulou A. i wsp. (2014). Definitions and potential health benefits of the Mediterranean diet: views from experts around the world. BMC Medicine, 12, s. 112.
3. Amati F. i wsp. (2019). The Impact of Mediterranean Dietary Patterns During Pregnancy on Maternal and Offspring Health. Nutrients, 11(5), s. 1098.
4. Sicińska P. i wsp. (2015). Suplementacja kwasami omega w różnych chorobach. Postępy Higieny Doświadczalnej, 69, s. 838-852.
5. Chatzi L. i wsp. (2007). Protective effect of fruits, vegetables and the Mediterranean diet on asthma and allergies among children in Crete. Thorax, 62(8), s. 677-683.
6. Assaf-Balut i wsp. (2017). A Mediterranean diet with additional extra virgin olive oil and pistachios reduces the incidence of gestational diabetes mellitus (GDM): A randomized controlled trail: The St. Carlos GDM prevention study. PLoS One, 12(10), e0185873.
7. Flor-Alemany i wsp. (2020). Influence of Dietary Habits and Mediterranean Diet Adherence on Sleep Quality during Pregnancy. The GESTAFIT Project. Nutrients, 12(11), s. 3569.
8. Martin C.L. i wsp. (2016). Maternal Dietary Patterns are Associated with Lower Levels of Cardiometabolic Markers during Pregnancy. Paediatric and perinatal epidemiology, 30(3), s. 246-255.
9. Flor-Alemany M. i wsp. (2021). Influence of the degree of adherence to the mediterranean diet and its components on cardiometabolic risk during pregnancy, The GESTAFIT project. Nutrition, Metabolism and Cardiovascular Diseases, 31(8), s. 2311-2318.