Astma jest jedną z najczęstszych chorób przewlekłych na świecie. Szacuje się, że aktualnie na astmę choruje około 300 milionów ludzi, a liczba ta wciąż rośnie. Etiopatogeneza związana jest zarówno z uwarunkowaniami genetycznymi, jak i środowiskowymi. Wzrost zachorowań na astmę, w szczególności w krajach rozwijających się i przyjmujących „zachodni” styl życia, potwierdza czynnik środowiskowy w patogenezie choroby. Dietę zaliczyć można do czynnika środowiskowego, który ma istotny wpływ na homeostazę organizmu ludzkiego, a który łatwo można zmodyfikować. Problem stanowią zmiany, które wprowadzane są w zbyt szybkim tempie. Takie działanie wpływać może bezpośrednio na ekspresję określonych genów, które nie zostały przygotowane na zmianę.
Od matki dla dziecka
W pierwszej kolejności wpływ diety na występowanie astmy, poszukiwany jest w rozwoju prenatalnym, czyli w diecie matki. Astma razem z chorobą wieńcową serca, cukrzycą oraz otyłością zaliczana jest do chorób „zaprogramowanych w macicy”. Zgodnie z tym założeniem stan odżywienia kobiety oraz sposób jej żywienia wpływa w sposób bezpośredni na odpowiedź immunologiczną płodu.
Składniki diety potencjalnie pomocne w astmie
Wśród składników pokarmowych, które podejrzewa się o wpływ na występowanie oraz rozwój astmy, znajdują się witaminy o działaniu antyoksydacyjnym, witaminę D, wielonienasycone kwasy tłuszczowe (PUFA), składniki mineralne tj. sód, magnez i selen, a także niektóre dodatki do żywności.
Antyoksydanty
Witaminy A, E oraz C określa się mianem antyoksydantów. Biorą one udział w szlakach enzymatycznych, których celem jest redukcja wolnych rodników z organizmu. Przeprowadzone dotychczas badania wskazują, że obniżone spożycie przeciwutleniaczy może mieć związek z częstszym występowaniem astmy oraz innych alergii.
Przeciwutleniacz jakim jest selen wpływa na przeciwdziałanie odpowiedzi zapalnej oraz wzmacnia odporność na faktory zapalne. Pomimo braku bezpośredniego oddziaływania na astmę, suplementacja selenem może przynieść korzystne skutki polepszając konwencjonalne metody leczenia.
Witamina D dobra na wszystko
Istotną rolę w reakcji immunologicznej organizmu oraz infekcjach dróg oddechowych odgrywa także witamina D. Odpowiedni poziom witaminy związany jest z prawidłową, toleratogenną odpowiedzią immunologiczną poprzez wsparcie komórek Th2 i Treg w stosunku do Th1 i Th17. Jej niedobór powoduje zwiększenie odpowiedzi zapalnej z udziałem Th1, a także wzrost częstotliwości występowania astmy, hospitalizacji oraz zaostrzenia choroby u dorosłych i dzieci.
Sód – skurcz, magnez – rozluźnienie
Teoria udziału sodu w astmie pochodzi z 1987 roku. Duże spożycie sodu może wywołać silne skurcze mięśni otaczających drogi oddechowe, ograniczenie przepływu krwi do płuc, a także zakłócać niektóre funkcje prowadząc do zaostrzenia choroby.
Magnez wywiera korzystny efekt rozluźniający mięśnie gładkie dróg oddechowych oraz zmniejsza ich nadpobudliwość. Dodatkowo rozszerza oskrzela i wykazuje działanie przeciwzapalne. W związku z tym praktykowane jest podawanie dożylne siarczanu magnezu (MgSO4) jako uzupełnienia leczenia.
Kwasy omega-3 a ryzyko astmy
Obserwacja różnych populacji w tym m.in. Eskimosów pozwoliła założyć, że duża podaż ryb bogatych w wielonienasycone kwasy tłuszczowe, głownie omega-3, zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób dróg oddechowych. Wśród Eskimosów astma jest diagnozowana w bardzo małej ilości przypadków, w stosunku do tendencji rosnącej w populacjach spożywających w dużych ilościach kwasy omega-6. Wzrost zachorowań został zaobserwowany także w populacji Inuitów, którzy z Grenlandii przenieśli się do Danii, co skutkowało zmianą diety. Wielu naukowców zwraca jednak uwagę, również w tym przypadku, na ogromne znaczenie diety matki w czasie ciąży.
Dodatki do żywności nie bez znaczenia w astmie
Pośród dodatków do żywności zaostrzających przebieg astmy wymienia się tartrazynę, będącą żółtym barwnikiem, wykorzystywanym do barwienia napojów, żywności, leków oraz kosmetyków, a także siarczyny, stosowane jako środki konserwujące i przeciwutleniające. W przypadku glutaminianu sodu, wszystkie dotychczasowe hipotezy o negatywnych skutkach spożywania, nie zostały potwierdzone.
Podsumowanie
Żywienie w chorobach układu oddechowego, w tym astmie, jest istotnym i wspomagającym leczenie czynnikiem. Korzyści dopatruje się głównie w składnikach przeciwzapalnych, rozkurczowych oraz odpowiedzialnych za regulację układu oddechowego. Aktualne dane nie umożliwiają jednak wskazania konkretnych składników będących lekiem na astmę. Korzystać można jedynie z dotychczasowych doniesień naukowych, z nadzieją na nowe publikacje.
Bibliografia:
- Novartis, Polska Federacja Stowarzyszeń Chorych na Astmę, Alergię i POChP, 2015
- Lis K., Bartuzi Z. Wpływ diety na występowanie i rozwój astmy. Alergia Astma Immunologia 2019, 24(1): 2-7
