Dieta w chorobach skóry. Jakie jedzenie lubi nasza skóra?

Skóra jest największym narządem ludzkim, silnie skorelowanym z innymi układami, szczególnie z przewodem pokarmowym. Posiada ona zdolność magazynowania substancji chemicznych. Dlatego właściwe żywienie u osób zmagających się z chorobami skóry jest zazwyczaj ważną składową terapeutyczną [1]. W poniższym artykule dowiemy się, jak odpowiednia dieta wpływa na wybrane choroby skóry.

Dieta przy najczęstszych chorobach skóry

Trądzik różowaty

Należy do chorób skóry twarzy i dotyczy 10% populacji ludzkiej. Występuje u osób dorosłych, między 30. a 60. rokiem życia [2]. Zgodnie z najnowszą klasyfikacją przyjętą przez National Rosacea Society wyróżnia się kilka postaci trądziku różowatego:

• grudkowo-krostkową (na podłożu rumienia),
• rumieniową (odmiana z nawracającym, napadowym rumieniem i odmiana z utrwalonym rumieniem, zazwyczaj z teleangiektazjami, centralnym obrzękiem skóry twarzy),
• ziarniakową,
• oczną (jeśli występuje jeden bądź więcej objawów ze strony rogówki, spojówek, powiek, z lub bez występowania zmian skórnych),
• naciekową oraz przerostową (bez rozpadu, a także tworzenia się blizn) [3].

Zrealizowane badanie przez NRS (National Rosacea Society, Narodowe Towarzystwo Trądziku różowatego) wśród 1066 osób z trądzikiem różowatym wykazało, iż pikantne potrawy (45%) i alkohol (52%) są wyzwalaczami pierwszych objawów tego schorzenia [4]. Związane to może być ze zwiększonym uwalnianiem histaminy. Jest ona uwalniana jako produkt rozkładu aldehydu octowego oraz acetonu, metabolitów alkoholu. Uważa się, że histamina działa na skórny układ naczynioruchowy skóry właściwej, przyczyniając się do dysfunkcji i zaczerwienienia twarzy. Dodatkowy mechanizm uderzeń gorąca spowodowanych alkoholem związany jest z działaniem enkefaliny przypominającym opiaty [5].

Pozytywny wpływ na stan skóry mają również kwasy omega-3 i NNKT (Niezbędne Nienasycone Kwasy Tłuszczowe). Tłuszcze te wykazują działanie zmniejszające stan zapalny skóry oraz zapobiegają powstawaniu teleangiektazji [2].

Zastosowanie w diecie trokserutyny, rutyny, wyciągów zawierających flawonoidy z dziurawca, owoców cytrusowych, fiołka trójbarwnego, kwiatu głogu wpływa na poprawę mikrokrążenia oraz uszczelnienie i wzmocnienie naczyń krwionośnych skóry [6].

Trądzik pospolity (Acne vulgris)

Trądzik pospolity jest przewlekłą chorobą zapalną skóry. Zmiany skórne obecne są głównie na twarzy, lecz mogą obejmować również ramiona, dekolt oraz plecy. Rozwija się poprzez wpływ wielu czynników m.in. okres dojrzewania, infekcje, zaburzeń wydzielania łoju i uwarunkowania genetyczne [7]. Osoby zmagające się z tym schorzeniem powinny zwracać szczególną uwagę na rodzaj spożywanej żywności.

W wielu doświadczeniach zauważono, iż dieta obfitująca w cukry proste (np. słodkie napoje, słodycze) prowadzić może do rozwoju trądziku pospolitego. Produkty węglowodanowe podnoszą ilość glukozy we krwi w zależności od IG (indeksu glikemicznego). Insulina uczestniczy w produkcji sebum i wzmaga wzrost insulinopodobnego czynnika wzrostu (IGF). Z kolei zwiększenie częstotliwości występowania trądziku powiązany jest z obecnością IGF [8].

Przeprowadzone badanie przez Kwon i wsp. wykazało, że wysoki indeks glikemiczny (produkty powyżej 70, np. arbuz, ryż biały, chleb pszenny) nasila produkcję androgenów, sebum oraz hiperinsulinemię. Wśród badanych osób stwierdzono poprawę stanu skóry po 2,5 miesiącach stosowania diety o niskim IG (produkty poniżej 55, np. jogurt naturalny, papryka czerwona, ryż brązowy) [9].

Korzystny wpływ NNKT wynika z faktu, iż ich niedostateczna podaż przyczynia się do zaburzenia procesu keratynizacji, co powoduje powstawanie zaskórników i stanów zapalnych. Poza tym mogą także prowadzić do zalegania oraz mniejszej płynności sebum z zaburzeniami procesu rogowacenia naskórka, jak również zamknięciem ujść gruczołów łojowych. Omega-3 i omega-6 odgrywają kluczową rolę w nawilżeniu skóry i zapobiegają nadmiernej utracie wody przez skórę, co prowadzi do zmniejszenia dolegliwości w leczeniu stanów zapalnych skóry [8].

W ostatnich latach zaobserwowano negatywny wpływ produktów mlecznych na stan skóry wśród osób zmagających się z trądzikiem pospolitym. Mleko krowie cechuje się wysokim IG oraz wpływa na wzrost insulinopodobnego czynnika wzrostu IGF [8]. W zrealizowanym eksperymencie przez Adebamowo i wsp. wykazano, że mleko odtłuszczone ma bardziej niekorzystny wpływ na skórę w porównaniu do mleka pełnotłustego. Spowodowane jest to prawdopodobnie obecnością w mleku androgenów, które z kolei wpływają na nadmierne rogowacenie skóry i jej przetłuszczanie się [10].

Oprócz tego w leczeniu trądziku pospolitego zastosowanie znajduje:

• Olej z wiesiołka, który jest uzyskiwany na zimno z ziaren wiesiołka dwuletniego. Zawiera on najwyższą spośród olejów roślinnych ilość kwasów: GLA (gamma-linolenowego) i CLA (cis-linolowego). Olej z wiesiołka ma tak dużą zawartość kwasów GLA oraz CLA łącznie, co stanowi wysoką aktywność biologiczną. Wykazuje on właściwości przeciwzapalne oraz jest składnikiem preparatów do leczenia trądziku [8], 
• Olej lniany – jest otrzymywany na zimno z nasion lnu. Zawiera on pożądany stosunek kwasów omega-6 do omega-3 (3:1), dlatego wykorzystuje się go w celach leczniczych, m.in. do pielęgnacji skóry skłonnej do stanów zapalnych. Zastosowanie oleju lnianego na skórę trądzikową oraz tłustą prowadzi do odblokowania porów skóry, regulacji pracy gruczołów łojowych i zmniejszenia ropnych wyprysków. U osób z trądzikiem pospolitym zauważono zmniejszenie ilości kwasu linolowego w składzie łoju, co powoduje tworzenie się licznych zaskórników [8].

Łuszczyca

Łuszczyca należy do przewlekłych i zapalnych chorób skóry [11]. Łuszczyca cechuje się szczególnie obecnością złuszczających się wykwitów grudkowych, będących efektem zwiększonej proliferacji keratynocytów [12]. Jednym z czynników wyzwalających występowanie tej choroby jest nieracjonalna i źle zbilansowana dieta.

Głównymi zaleceniami żywieniowymi w leczeniu łuszczycy jest unikanie spożywania alkoholu, tłuszczów pochodzenia zwierzęcego, czerwonego mięsa i żywności wysokoprzetworzonej. Natomiast w diecie pacjentów należy zwiększyć ilość owoców oraz warzyw, zwłaszcza bogatych w karotenoidy, flawonoidy i witaminę C [11], gdyż hamują one powstawanie leukotrienu B4, który bierze udział w procesie zapalnym [12].

Z kolei konsumowanie właściwej ilości wielonienasyconych kwasów omega-3, których źródłem są sardynki, makrela, łosoś lub śledzie, prowadzą do złagodzenia przebiegu choroby [11].

Innym dodatkiem codziennej diety osób zmagających się z tym schorzeniem może być stosowanie kurkumy, której głównym składnikiem jest kurkumina. Prowadzi ona do obniżenia poziomu limfocytów Th1, Th2 oraz Th17, a tym samym zmniejszenie produkcji cytokin [12].

Atopowe Zapalenie Skóry (AZS)

Jest jedną z najczęściej rozwijających się chorób alergicznych skóry, przede wszystkim w okresie dzieciństwa. Do głównych objawów AZS należy mocno nasilony świąd i charakterystyczny obraz zmian. W przypadku tego schorzenia zasady zdrowego żywienia stanowią kluczową rolę w jej leczeniu. Celem leczenia dietetycznego jest wyciszenie reakcji alergiczno-immunologicznej w obrębie układu pokarmowego poprzez stabilizację mastocytów śluzówkowych i zatrzymanie produkcji cytokin prozapalnych przez równowagę Th1/Th2. Dieta eliminacyjna dobrana musi być indywidualnie. W alergii pokarmowej stosuje się następujące diety:

• Dieta wykluczająca- znajduje ona zastosowanie w przypadku zidentyfikowania jednego bądź kilku pokarmów powodujących wywołanie objawów klinicznych lub ostrych reakcji, jeśli potwierdzi się obecność specyficznego IgE.
• Dieta oligoantygenowa- stosowana jest w przypadku, gdy objawy tej choroby uwidaczniają się po wielu różnych pokarmach. Zalecana jest konsumpcja wyłącznie produktów, które rzadko uczulają, np. brokuły, ryż, gotowane jabłko, oliwa z oliwek, jagnięcina. Jednakże, gdy szkodliwy produkt nie będzie całkowicie wyeliminowany, może dawać wynik fałszywie ujemny.
• Dieta elementarna- wybierana jest wtedy, gdy nie następuje poprawa kliniczna, np. gdy zaistnieje polialergia pokarmowa. Zalecenia dietetyczne odnoszą się głównie do chorych niemowląt, dzieci oraz młodzieży. W związku z tym wyeliminowany z diety pokarm uczulający zastąpić należy innym, który będzie taki sam pod względem ilościowym i jakościowym w składniki odżywcze. Właściwie dobrana dieta musi zapewnić dziecku prawidłowy rozwój oraz wzrost. Jedynie w przypadku rozpoznania nadwrażliwości pokarmowej wśród dzieci karmionych piersią, dietę elementarną zastosować należy u matki z uwagi na przenikanie alergenu do mleka kobiecego. Wskazaniem do zakończenia karmienia piersią oraz włączenie preparatów mlekozastępczych jest ciężka postać AZS.
• Zgodnie z Komitetem Żywienia Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci w przypadku alergii na białka mleka krowiego preparatami z wyboru są hydrolizaty białek serwatkowych bądź kazeiny [13].
• W przypadku występowania suchości skóry obecnej w przebiegu AZS należy zwrócić uwagę na pozytywny wpływ kwasu GLA, który zaliczany jest do kwasów omega-6. Do jego dobrych źródeł należy ogórecznik, czarna porzeczka i wiesiołek. Regularne podawanie olejów zawierających GLA prowadzić może do złagodzenia stanów zapalnych skóry. Z kolei konsekwencją zbyt niskiej ilości kwasów omega-6 w diecie może być upośledzenie działania bariery naskórkowej oraz wzrost przeznaskórkowej utraty wody TEWL (Trans Epidermal Water Loss), co w rezultacie prowadzić może do AZS [12]. Wiele zrealizowanych badań dowiodły, iż z uwagi na hamowanie TEWL oleje zawierające GLA znalazły szczególne zastosowanie w kosmetologii [14].

Podsumowanie

Podsumowując, dieta pełni ważną funkcję w utrzymaniu zdrowia skóry, szczególnie w przypadku schorzeń skórnych. Warto zaznaczyć, że każdy organizm jest indywidualny, dlatego przed wdrożeniem jakichkolwiek zmian w diecie, należy skonsultować się z lekarzem bądź dietetykiem. Prawidłowo dobrana i zbilansowana dieta, bogata w składniki odżywcze, może wspomóc leczenie chorób skórnych.

Bibliografia:

1. Lesiak A., Ciążyńska M. (2017). Wpływ kwasu gama-linolenowego oraz honokiolu na funkcje skóry. Forum Dermatologicum, 3(4), s. 152-156.
2. Surgiel-Gemza A., Gemza K. (2018). Trądzik różowaty-metody terapii oraz ocena skuteczności zastosowania kwasu azelainowego i laktobionowego. Kosmetologia Estetyczna, 5(7), s. 543-550.
3. Raszeja-Kotelba B. i wsp. (2004). Oczny trądzik różowaty- aktualne dane etiopatogenetyczne, kliniczne i terapeutyczne oraz opis trzech przypadków. Postępy Dermatologii i Alergologii, 21(3), s. 144-150.
4. Śmietańska N., Faruga-Lewicka W., Kardas M. (2022). Czynniki wpływające na przebieg trądziku różowatego. Aesthetic Cosmetology and Medicine, 5 (11), s. 161-166.
5. Searle T. i wsp. (2021). Rosacea and Diet: What is New in 2021? The Journal of Clinical and Aesthetic Dermatology, 14 (12), s. 49-54.
6. Noszczyk M. (2012). Kosmetologia pielęgnacyjna i lekarska. Wyd. PZWL: Warszawa, s. 129-135.
7. Dawidziak J., Balcerkiewicz M. (2016). Dieta jako uzupełnienie leczenia trądziku pospolitego (Acne vulgaris). Część I. Witaminy i minerały. Farmacja Współczesna, 9, s. 1-5.
8. Kaźmierska A.D., Bolesławska I., Przysławski J. (2020). Wpływ diety oraz fitoterapii w leczeniu trądziku pospolitego. Terapia i leki, 6(7), s. 373-380.
9. Kwon H.H. i wsp. (2012). Clinical and histological effect of a low glycactimic load diet in treatment of acne vulgaris in corean patients: a randomized, controlled trial. Acta dermato-venereologica, 92(3), s. 241-246.
10. Dai R. i wsp. (2018). The effect of milk consumption on acne: a meta-analysis of observational studies. Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology, 32(12), s. 2244-2253.
11. Antosik K., Krzęcio-Nieczyporuk E., Kurowska-Socha B. (2017). Rola diety i żywienia w leczeniu łuszczycy. Hygeia Public Health, 52(2), s. 131-137.
12. Kościński B. i wsp. (2019). Rola diety w profilaktyce i leczeniu wybranych jednostek chorobowych. W: K.L. Krzystyniak, J. Klonowska (red.), Nowe trendy w dietetyce (s. 40-42). Warszawa: WSIiZ.
13. Wróbel O. (2017). Żywienie w atopowym zapaleniu skóry. Kosmetologia Estetyczna, 5(6), s. 467-469.
14. Lamer-Zarawska E. (1996). Olej wiesiołkowy w profilaktyce, terapii i kosmetyce. Wiadomości zielarskie, 2, s. 8-9.