Strefa dla zalogowanych > 
Postęp cywilizacji spowodował stale rosnącą częstość występowania otyłości. Szczególnie dotknięte tym problemem są kraje rozwinięte, gdzie u ponad połowy dorosłego społeczeństwa wskaźnik masy ciała BMI jest powyżej 25 kg/m². W Polsce problem nadwagi i otyłości dotyczy 64% mężczyzn i 49% kobiet [4]. Wraz ze wzrostem osób z wysoką masa ciała rośnie odsetek borykających się z zespołem metabolicznym – cukrzycą typu 2, hipercholesterolemią, nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą oraz omawianą dziś szerzej dną moczanową.
Co to jest dna moczanowa?
Dna moczanowa (inaczej: podagra) to jednostka chorobowa zespołu metabolicznego, charakteryzująca się gromadzeniem moczanu sodu oraz jego krystalizacją w stawach i w narządach przez prowadzenie nieodpowiedniej diety.
Dieta nieprawidłowa
Przez nieprawidłową dietę w omawianej chorobie rozumiemy dietę bogatopurynową, gdzie pojawia się w nadmiarze mięso, alkohol, a także owoce bogate we fruktozę (fruktoza wchodzi w szlaki metaboliczne puryn mogąc zwiększać ilość kwas moczowego w surowicy krwi).
Występowanie
Dna najczęściej dotyka mężczyzn (ok 3% całej populacji [1]) i jest uwarunkowana genetycznie. Ponadto może być skutkiem choroby nerek i/lub niewydolności serca oraz chorób nowotworowych. Prawidłowy zakres kwasu moczowego w organizmie, który nie powinien powodować gromadzenia moczanu sodu to 3-7 mg/dl. Chociaż w niektórych źródłach pojawiają się doniesienia o docelowym obniżeniu stężenia poniżej 4 mg/dl [3].
Badania: wysoki kwas moczowy we krwi
Zaburzenie metabolizmu może odbywaćsię na dwóch płaszczyznach:
- zwiększonym wytwarzaniu
kwasu moczowego w organizmie, - zmniejszonym wydalaniu
kwasu moczowego przez nerki [2].
Hiperurykemia
Hiperurykemia (wysoki poziom kwasumoczowego we krwi) może utrzymywać się nawet przez kilkanaście lat, nie dając żadnych objawów.
Najczęściej pierwsze objawy pojawiają się około 40. roku życia w postaci ostrego napadu bólowego jednego ze stawów lub łagodnych bóli kilku stawów utrzymujących się przez wiele dni, przypominających bóle reumatyczne. W przypadku ostrego napadu czynnikiem wyzwalającym są [1][2]:
- dieta bogatopurynowa,
- stres,
- bardzo intensywny wysiłek fizyczny,
- alkoholizm,
- szybka i duża utrata masy ciała,
- ostre infekcje,
- zabieg operacyjne,
- stan po dializach.
Leczenie dny moczanowej
Leczenie dny jest zarówno farmakologiczne (allopurynol – inhibitor oksydazy ksantynowej), jak i niefarmakologiczne (dieta ubogopurynowa, redukcja nadwagi, umiarkowana aktywność fizyczna, spożywanie dużych ilości płynów). Należy przede wszystkim zredukować nadmiar tkanki tłuszczowej trzewnej, gdyż to właśnie u osób borykających się z nadwagą i otyłością najczęściej występuje zespół metaboliczny.
Dieta ubogopurynowa
Zasady diety o niskiej ilości puryn
Główne ograniczenia diety ubogopurynowej to:
- produkty białkowe (mięso, podroby (!), ryby, nasiona roślin strączkowych),
- używki (kawa, alkohol, palenie papierosów),
- produkty smażone, duszone, długo gotowane,
- produkty zawierające w składzie syrop glukozowo-fruktozowy,
- kakao.
W celu ograniczenia masy ciała przeciwwskazane jest stosowanie diet bardzo niskokalorycznych, monotonnych. Należy pamiętać, iż dieta redukcyjna, wręcz przypominająca głodówkę oraz bardzo intensywna aktywność fizyczna u osób na co dzień prowadzących siedzący tryb życia, może być czynnikiem wyzwalającym napad dny moczanowej ze względu na stres oksydacyjny w organizmie.
Dieta wegetariańska
Sporo korzyści dopatrywać się można w diecie wegetariańskiej ze względu na oczywiste wykluczenie produktów mięsnych (jednocześnie bogatych w puryny). Jednak przy tej diecie należy z rozwagą dopasować wartość odżywczą, tak aby nie zabrakło w niej witamin rozpuszczalnych w tłuszczach A,D,E, K oraz witaminy B12, ewentualnie wprowadzić celowaną suplementację.
Najnowsze fakty naukowe
Warto rozważyć ograniczenie produktów prozapalnych (np. kwasy omega-6, tłuszcze utwardzone, nasycone, itp.) a wprowadzić do diety antyoksydanty (flawonoidy, witamina C, E, itp.), gdyż wysokie stężenie kwasu moczowego w surowicy aktywuje komórki jednojądrzaste do produkcji cytokin prozapalnych (IL-1, IL-6, TNF-α) [3].
Witamina D
🔎 Dna moczanowa wiąże się ze zwiększonym ryzykiem niedoboru witaminy D, co potwierdzają analizy kliniczne i genetyczne. Wzrost poziomu kwasu moczowego koreluje z obniżeniem stężenia 25(OH)D, a wpływ dny moczanowej na niedobór witaminy D częściowo wynika z BMI i poziomu kwasu moczowego [5].
Podsumowanie
Hiperurykemia może być jednym z markerów stanu zapalnego, gdyż wysoki poziom kwasu moczowego powoduje stały stres oksydacyjny.
Przeciwdziałanie polega na wyeliminowaniu przyczyn – stresorów – takich jak: produktów bogatych w puryny, fruktozę, nadmierny wysiłek fizyczny, stres, alkohol, masa ciała powyżej BMI 25kg/m². Warto wprowadzić również produkty o wysokim potencjale przeciwutleniającym w celu niwelowania stresu oksydacyjnego.
Bibliografia:
- Gulbicka P. Diagnoza lekarska dny moczanowej z zespole metabolicznym. Food Forum, 3(25)/2018, s.7-9
- Szczęch R., Narkiewicz K. Hiperurykemia i dna moczanowa. Choroby serca i naczyń, 3(3)/2006, s.167-168
- Samborski P., Bogdański P., Pupek-Musialik D. Nowe spojrzenie na kwas moczowy u chorych z zespołem metabolicznym – fakty i kontrowersje. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii, 4(2)/2008, s. 86-94
- GUS, Stan zdrowia ludności Polski, 2016
- Han Y, Han X, Zhao H, Yao M, Xie T, Wu J, Zhang Y, Zeng X. The exploration of the relationship between hyperuricemia, gout and Vitamin D deficiency. J Nutr Biochem. 2025 Jan 23:109848. doi: 10.1016/j.jnutbio.2025.109848. Epub ahead of print. PMID: 39863084.
- Data pierwotnej publikacji: 23.11.2018
- Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 29.01.2025
