Dna moczanowa – objawy, przyczyny i leczenie

✔ Aktualizacja: nowe wyniki badań

Postęp cywilizacji spowodował stale rosnącą częstość występowania otyłości. Szczególnie dotknięte tym problemem są kraje rozwinięte, gdzie u ponad połowy dorosłego społeczeństwa wskaźnik masy ciała BMI jest powyżej 25 kg/m². W Polsce problem nadwagi i otyłości dotyczy 64% mężczyzn i 49% kobiet [4]. Wraz ze wzrostem osób z wysoką masa ciała rośnie odsetek borykających się z zespołem metabolicznym – cukrzycą typu 2, hipercholesterolemią, nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą oraz omawianą dziś szerzej dną moczanową.

Co to jest dna moczanowa?

Dna moczanowa (inaczej: podagra) to jednostka chorobowa zespołu metabolicznego, charakteryzująca się gromadzeniem moczanu sodu oraz jego krystalizacją w stawach i w narządach przez prowadzenie nieodpowiedniej diety.

Dieta nieprawidłowa

Przez nieprawidłową dietę w omawianej chorobie rozumiemy dietę bogatopurynową, gdzie pojawia się w nadmiarze mięso, alkohol, a także owoce bogate we fruktozę (fruktoza wchodzi w szlaki metaboliczne puryn mogąc zwiększać ilość kwas moczowego w surowicy krwi).

Występowanie

Dna najczęściej dotyka mężczyzn (ok 3% całej populacji [1]) i jest uwarunkowana genetycznie. Ponadto może być skutkiem choroby nerek i/lub niewydolności serca oraz chorób nowotworowych. Prawidłowy zakres kwasu moczowego w organizmie, który nie powinien powodować gromadzenia moczanu sodu to 3-7 mg/dl. Chociaż w niektórych źródłach pojawiają się doniesienia o docelowym obniżeniu stężenia poniżej 4 mg/dl [3].

Badania: wysoki kwas moczowy we krwi

Zaburzenie metabolizmu może odbywaćsię na dwóch płaszczyznach:

zwiększonym wytwarzaniu
kwasu moczowego w organizmie,
zmniejszonym wydalaniu
kwasu moczowego przez nerki [2].

Hiperurykemia

Hiperurykemia (wysoki poziom kwasumoczowego we krwi) może utrzymywać się nawet przez kilkanaście lat, nie dając żadnych objawów.

Najczęściej pierwsze objawy pojawiają się około 40. roku życia w postaci ostrego napadu bólowego jednego ze stawów lub łagodnych bóli kilku stawów utrzymujących się przez wiele dni, przypominających bóle reumatyczne. W przypadku ostrego napadu czynnikiem wyzwalającym są [1][2]:

dieta bogatopurynowa,
stres,
bardzo intensywny wysiłek fizyczny,
alkoholizm,
szybka i duża utrata masy ciała,
ostre infekcje,
zabieg operacyjne,
stan po dializach.

Leczenie dny moczanowej

Leczenie dny jest zarówno farmakologiczne (allopurynol – inhibitor oksydazy ksantynowej), jak i niefarmakologiczne (dieta ubogopurynowa, redukcja nadwagi, umiarkowana aktywność fizyczna, spożywanie dużych ilości płynów). Należy przede wszystkim zredukować nadmiar tkanki tłuszczowej trzewnej, gdyż to właśnie u osób borykających się z nadwagą i otyłością najczęściej występuje zespół metaboliczny.

Dieta ubogopurynowa

Zasady diety o niskiej ilości puryn

Główne ograniczenia diety ubogopurynowej to:

produkty białkowe (mięso, podroby (!), ryby, nasiona roślin strączkowych),
używki (kawa, alkohol, palenie papierosów),
produkty smażone, duszone, długo gotowane,
produkty zawierające w składzie syrop glukozowo-fruktozowy,
kakao.

W celu ograniczenia masy ciała przeciwwskazane jest stosowanie diet bardzo niskokalorycznych, monotonnych. Należy pamiętać, iż dieta redukcyjna, wręcz przypominająca głodówkę oraz bardzo intensywna aktywność fizyczna u osób na co dzień prowadzących siedzący tryb życia, może być czynnikiem wyzwalającym napad dny moczanowej ze względu na stres oksydacyjny w organizmie.

Dieta wegetariańska

Sporo korzyści dopatrywać się można w diecie wegetariańskiej ze względu na oczywiste wykluczenie produktów mięsnych (jednocześnie bogatych w puryny). Jednak przy tej diecie należy z rozwagą dopasować wartość odżywczą, tak aby nie zabrakło w niej witamin rozpuszczalnych w tłuszczach A,D,E, K oraz witaminy B12, ewentualnie wprowadzić celowaną suplementację.

Najnowsze fakty naukowe

Warto rozważyć ograniczenie produktów prozapalnych (np. kwasy omega-6, tłuszcze utwardzone, nasycone, itp.) a wprowadzić do diety antyoksydanty (flawonoidy, witamina C, E, itp.), gdyż wysokie stężenie kwasu moczowego w surowicy aktywuje komórki jednojądrzaste do produkcji cytokin prozapalnych (IL-1, IL-6, TNF-α) [3].

Witamina D

🔎 Dna moczanowa wiąże się ze zwiększonym ryzykiem niedoboru witaminy D, co potwierdzają analizy kliniczne i genetyczne. Wzrost poziomu kwasu moczowego koreluje z obniżeniem stężenia 25(OH)D, a wpływ dny moczanowej na niedobór witaminy D częściowo wynika z BMI i poziomu kwasu moczowego [5].

Podsumowanie

Hiperurykemia może być jednym z markerów stanu zapalnego, gdyż wysoki poziom kwasu moczowego powoduje stały stres oksydacyjny.

Przeciwdziałanie polega na wyeliminowaniu przyczyn – stresorów – takich jak: produktów bogatych w puryny, fruktozę, nadmierny wysiłek fizyczny, stres, alkohol, masa ciała powyżej BMI 25kg/m². Warto wprowadzić również produkty o wysokim potencjale przeciwutleniającym w celu niwelowania stresu oksydacyjnego.

Bibliografia:

Gulbicka P. Diagnoza lekarska dny moczanowej z zespole metabolicznym. Food Forum, 3(25)/2018, s.7-9
Szczęch R., Narkiewicz K. Hiperurykemia i dna moczanowa. Choroby serca i naczyń, 3(3)/2006, s.167-168
Samborski P., Bogdański P., Pupek-Musialik D. Nowe spojrzenie na kwas moczowy u chorych z zespołem metabolicznym – fakty i kontrowersje. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii, 4(2)/2008, s. 86-94
GUS, Stan zdrowia ludności Polski, 2016
Han Y, Han X, Zhao H, Yao M, Xie T, Wu J, Zhang Y, Zeng X. The exploration of the relationship between hyperuricemia, gout and Vitamin D deficiency. J Nutr Biochem. 2025 Jan 23:109848. doi: 10.1016/j.jnutbio.2025.109848. Epub ahead of print. PMID: 39863084.

Data pierwotnej publikacji: 23.11.2018
Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 29.01.2025