Jak obniżyć wysokie TSH? Kluczowe elementy diety

Hormon stymulujący tarczycę TSH jest hormonem glikoproteinowym wytwarzanym przez przedni płat przysadki mózgowej. Diagnoza niedoczynności tarczycy wiąże się najczęściej z przyjmowaniem leków. Oprócz tradycyjnego leczenia pracę tarczycy wspomóc należy odpowiednią dietą. Bogatą w niezbędne składniki mineralne oraz witaminy, które obniżą wysoki poziom TSH.

Budowa i funkcje tarczycy

Tarczyca jest jednym z największych gruczołów, produkuje hormony T₃ (trijodotyronina) oraz T₄ (tyroksyna). Zlokalizowana jest na szyi i przylega do tchawicy poniżej krtani. Swoją budową przypomina motyla, zbudowana jest z dwóch płatów połączonych ze sobą cieśniną. Funkcja tarczycy ściśle kontrolowana jest przez oś podwzgórze-przysadka na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego. Hormony wydzielane przez tarczycę są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu [1].

TSH a niedoczynność tarczycy

Niedoczynność tarczycy jest zaburzeniem w funkcjonowaniu tarczycy i spowodowana jest niedoborem T₃ i T_4. Niski poziom tych hormonów powoduje wzmożoną produkcję hormonu przysadki TSH. Zadaniem TSH jest pobudzanie tarczycy do pracy. Do głównych objawów, które mogą wskazywać, na niedoczynność tarczycy zaliczamy [2,3]:

• Przybieranie na wadze nieskorelowane ze zmianami w diecie
• Nawracające anemie
• Nietolerancja zimna, obniżona temperatura ciała
• Sucha skóra, porowate wypadające włosy
• Pogorszenie słuchu
• Poczucie zbierania wody, opuchnięta twarz
• Chrypka
• Duszności, bezdech senny
• Zaparcia
• Zaburzenia miesiączkowania
• Niezdolność do koncentracji, problemy z nauką- mgła umysłowa
• Brak energii w ciągu dnia

Przyczyny wzrostu stężenia tyreotropiny

Przyczyny wzrostu tyreotropiny są zróżnicowane i należą do nich między innymi [4,5].:

• Pierwotna niedoczynność tarczycy
• Okres zdrowienia po ciężkich chorobach
• Marskość wątroby
• Pierwotna niedoczynność kory nadnerczy
• Choroby psychiczne
• Zespoły nieadekwatnego wydzielania tyreotropiny
• Zespoły oporności na hormony tarczycy
• Fizjologicznie u noworodków bezpośrednio po urodzeniu
• Infekcje wirusowe
• Niedobór jodu w pożywieniu
• Choroba Hashimoto
• U dzieci nadmierna ekspozycja na fluor [13 – przyp. redakcji]

Normy. Wartości referencyjne poziomu TSH

W celu zdiagnozowania niedoczynności tarczycy należy przede wszystkim zbadać poziom TSH, T₄ i T_3.  Następnie porównać z wartościami referencyjnymi [6].

Stężenie TSH powyżej normy przy jednoczesnym stężeniu T₃ i T₄ poniżej normy oznacza niedoczynność tarczycy.

Jak obniżyć wysokie TSH prawidłową dietą? Kluczowe elementy

Do prawidłowego funkcjonowania tarczycy i obniżenia poziomu TSH, konieczna jest zmiana nawyków. Oznacza to zwiększone spożycie niektórych witamin oraz składników mineralnych i odżywczych poprawiających pracę tarczycy. Do najważniejszych należą [7].:

• Jod
• Cynk
• Żelazo
• Selen
• Witamina D
• Pełnowartościowe białko
• Kwasy omega-3.

Białko

Białko jest źródłem tyrozyny aminokwasu, niezbędnego w syntezie hormonów tarczycy. Łączy się z atomowym jodem i w ten sposób powstają hormony tarczycy [7]. Przyspiesza metabolizm, korzystnie wpływa na gospodarkę energetyczną. Hamuje wypadanie włosów. Głównymi źródłami białka w niedoczynności tarczycy powinny być przede wszystkim chude mięso: drób, królik, cielęcina, chuda wieprzowina, ryby morskie, jaja [2].

Kwasy omega-3

W diecie powinny zostać ograniczone kwasy tłuszczowe nasycone na rzecz nienasyconych. Kwasy tłuszczowe nienasycone pozytywnie wpływają na obniżenie poziomu TSH.  Dzieje się tak, ponieważ kwasy tłuszczowe omega-3 powodują zmianę hormonu T₄ w T₃. Poprawiają również wrażliwość tkanek na działanie hormonów tarczycy oraz pobudzają syntezę cytokin o właściwościach przeciwzapalnych.

Zalecane źródła kwasów Omega-3 [7].:

• Ryby morskie,
• Olej lniany,
• Oliwa z oliwek,
• Olej rzepakowy

Jod i żelazo

Jod jest kluczowy do właściwego funkcjonowania tarczycy. Uznany jest on za najważniejszy składnik mineralny i odgrywa ważną rolę w jej funkcjonowaniu. Składnik ten niezbędny jest do wytwarzania hormonów tyroksyny oraz trijodotyroniny. Niedobór tych hormonów powoduje znaczny wzrost poziomu TSH, który odpowiada za stymulację tarczycy. Niedostateczna ilość, jak i nadmiar jodu w diecie może powodować upośledzenie pracy tego narządu. Do głównych źródeł jodu w pożywieniu zaliczamy owoce morza i ryby [8].

Niedobór żelaza powoduje zmniejszenie syntezy hormonów T₄ i T_3, co wpływa na zwiększenie wydzielania TSH. Dieta bogata w dobre źródła żelaza:

• czerwone mięso,
• wątróbkę drobiową,
• żółtko jaj,
• natkę pietruszki.

 Obniża poziom tyreotropiny poprzez przywrócenie prawidłowej konwersji T₄ do T₃ [7].

Selen

W ostatnich latach zauważono, że rola selenu w prawidłowym funkcjonowaniu tarczycy jest bardzo istotna. Selen jest pierwiastkiem uczestniczącym w budowie enzymu dejodynazy. Jest on niezwykle istotny w konwersji T₄ do T₃. Niedobór selenu powoduje obniżenie poziomu trijodotyroniny we krwi, co skutkuje wzrostem poziomu TSH. Dlatego w celu zmniejszenia poziomu tyreotropiny należy zadbać o odpowiedni poziom selenu w diecie. Do najbogatszych źródeł tego pierwiastka w diecie zaliczamy produkty takie jak: krewetki, halibut, jaja, sardynki, tuńczyk, dorsz, orzechy brazylijskie, czosnek, grzyby [9].

Cynk i witamina D

Również cynk i witamina D mają bardzo istotne znaczenie we właściwym funkcjonowaniu układu immunologicznego. Cynk jest składnikiem białek receptorowych T_3,. Jego niedobór będzie wpływał na obniżenie stężenia T₃ oraz w konsekwencji T₄ i wzrostu stężenia TSH.

W celu zmniejszenia poziomu tyreotropiny należy zadbać o odpowiednią podaż w diecie tego składników [10,11].

W niektórych badaniach wskazano również, że niedobór witaminy D znacząco wpłynął na wzrost poziomu TSH.

🔎 Przegląd randomizowanych badań kontrolowanych wykazał jednak, że suplementacja witaminą D nie miała istotnego wpływu na poziomy hormonów tarczycy (T3, T4, fT3, fT4) w większości przypadków. W ponad połowie analizowanych badań również poziom TSH pozostawał bez zmian. Wyniki sugerują, że witamina D nie odgrywa kluczowej roli w regulacji funkcji tarczycy, choć konieczne są dalsze badania, aby potwierdzić te obserwacje i zbadać jej wpływ na inne markery tarczycowe [14].

Diety eliminacyjne a obniżenie poziomu TSH

Nietolerancja laktozy

Nietolerancja laktozy może wpływać negatywnie na wchłanianie niektórych leków, w tym także lewotyroksyny. Lewotyroksyna potrzebna jest do osiągnięcia prawidłowego stężenia hormonu tyreotropowego w osoczu chorych.

Badania wykazują, że eliminacja laktozy prowadzi do obniżenia stężenia TSH w osoczu bez modyfikacji leków [12]. Niektórzy badacze jednak wskazują na kazeinę, która jest o wiele silniejszym antygenem. Nie jest ona wskazana dla osób chorujących na zapalenie tarczycy. Głównym źródłem laktozy w diecie jest mleko i jego przetwory.

Należy pamiętać, że te produkty dostarczają również pełnowartościowego białka, witamin, składników mineralnych oraz wapnia. Mleko i produkty mleczne powinny być spożywane w umiarkowanych ilościach. Ich wykluczenie z diety pacjenta należy rozważyć indywidualnie i dostosować do jego potrzeb. Do jadłospisu można włączyć dla urozmaicenia mleka roślinne wzbogacone w wapń [2].

Dieta bezglutenowa

Jedną z frakcji tworzącej gluten jest gliadyna, przypomina pod względem struktury tkankę tarczycową. Spożycie glutenu może spowodować reakcję ze strony układu odpornościowego. Wytworzone przeciwciała, które ze względu na podobną budowę mogą atakować tkankę tarczycową. Dzięki zastosowaniu diety bezglutenowej może wystąpić wygaszenie procesów zapalnych, poprawa funkcjonowania tarczycy oraz obniżenie poziomu TSH. Należy pamiętać, że dieta bezglutenowa musi być skonsultowana z lekarzem oraz dietetykiem [7].

Warzywa z rodziny krzyżowych

Ograniczyć w diecie należy spożywanie warzyw z rodziny krzyżowych m.in.:

• kapusty,
• kalafiora,
• kalarepy,
• brukselki,
• rzepy,

Zawarte w tych warzywach substancje goitrogenne (wolotwórcze), ograniczają wykorzystanie jodu.  W konsekwencji zaburza to pracę tarczycy, zwiększając poziom TSH i powstają wola. Obróbka termiczna jednak prowadzi do zmniejszenia o około 30% substancji goitrogennych w tych produktach [2].

Podsumowanie

Odpowiednia dieta bogata w składniki mineralne oraz witaminy, niezbędne do prawidłowego funkcjonowania tarczycy, skutecznie może wspomóc leczenie niedoczynności tarczycy, oraz obniżyć poziom TSH. Poprawa funkcjonowania tarczycy wpływa z pewnością pozytywnie na codzienne funkcjonowanie chorego.

Bibliografia:

1. Tuchendler, P., Zdrojewicz, Z., Dieta w chorobach tarczycy. Medycyna Rodzinna 2017; 20 (4): 299-303.
2. Ratajczak, E.A., Moszczak, M., Grzymisławski, M., Zalecenia żywieniowe w niedoczynności tarczycy i chorobie Hashimoto. Piel Zdr Publ. 2017;7 (4): 305-311.
3. Zwaveling-Soonawala, N., Paul van Trotsenburg, AS., Verkerk, P.H., TSH and FT4 Concentrations in Congenital Central Hypothyroidism and Mild Congenital Thyroidal Hypothyroidism. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism. Volume 103, Issue 4, April 2018, Pages 1342–1348.
4. Pirahanchi, Y., Toro, F., Jialal, I., Physiology, Thyroid Stimulating Hormone. StatPearls,2020 NCBI: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK499850/.
5. Karpińska, J., Kryszałowicz, B,. Błachowicz, A., Franek., Pierwotne, wtórne i jatrogenne zaburzenia czynności tarczycy. Choroby serca i Naczyń, 2007 tom 4, nr 1, 48-53.
6. Ostrowska, L., Orywal, K., Stefańska, E., Diagnostyka laboratoryjna w dietetyce. Wydawnictwo Lekarskie PZWL,2018 strona 323-324.
7. Zakrzewska, E., Zegan, M., Michota-Katulska, E., Zalecenia dietetyczne w niedoczynności tarczycy przy współwystępowaniu choroby Hashimoto. Bromat. Chem. Toksykol.-XLVIII, 2015, 2, str. 117-127.
8. Niwattisaiwong, S., Burman, K D., Li-Ng, M., Iodine deficiency: Clinical implications. Cleve Clin J Med. 2017 Mar; 84(3):236-244.
9. Wala, K., Zieliński, K., Zdrojewicz, Z., Rola selenu w patogenezie chorób tarczycy. Med. Rodz 2018; 21(2A0: 46-50.
10. Kivity S, Agmon-Levin N, Zisappl M, et al. Vitamin D and autoimmune thyroid diseases. Cell Mol Immunol. 2011;8(3):243-247. doi:10.1038/cmi.2010.73
11. Stolińska, H., Wolańska, D., Składniki pokarmowe istotne w niedoczynności tarczycy. Żywienie Człowieka i Metabolizm, 2012, XXXIX, nr.3.
12. Asik M, Gunes F, Binnetoglu E, et al. Decrease in TSH levels after lactose restriction in Hashimoto’s thyroiditis patients with lactose intolerance. Endocrine. 2014;46:279–284.
13. Iamandii I, De Pasquale L, Giannone ME, Veneri F, Generali L, Consolo U, Birnbaum LS, Castenmiller J, Halldorsson TI, Filippini T, Vinceti M. Does fluoride exposure affect thyroid function? A systematic review and dose-response meta-analysis. Environ Res. 2023 Nov 27:117759. doi: 10.1016/j.envres.2023.117759. Epub ahead of print. PMID: 38029816
14. Safari S, Shojaei-Zarghani S, Molani-Gol R, Rafraf M, Malekian M. Effects of vitamin D supplementation on TSH and thyroid hormones: A systematic review of randomized controlled trials. Endocrinol Diabetes Nutr (Engl Ed). 2025 Jan;72(1):37-46. doi: 10.1016/j.endien.2024.12.007. PMID: 39794009..

• Data pierwotnej publikacji: 26.04.2021
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 20.01.2025