Personalizacja diety, czyli stwórz dietę idealną!

Czy jest możliwe, aby każdy stosował dietę idealnie dopasowaną do swojego organizmu? Tak! Coraz chętniej korzystamy z możliwości personalizacji, chociażby przy wyborze wymarzonego auta. Nowoczesne narzędzia pozwalają na stworzenie pojazdu szytego na miarę. Dlaczego by więc nie wykorzystać tego do stworzenia diety idealnie dopasowanej do potrzeb organizmu konkretnej osoby?

Spis treści:

1. Personalizacja diety jako trendy w żywieniu
2. Nutrilipidomika
3. Nutrigenomika
4. Nutrigenetyka
5. Dieta dopasowana do mikroflory jelitowej
6. Personalizacja diety w gabinecie dietetyka
7. Podsumowanie
8. Bibliografia

Kluczowy trend w żywności, żywieniu i zdrowiu

Opublikowany w 2017 przez New Nutrition Business raport, wyróżnił personalizowane żywienie jako jeden z 10 nadchodzących trendów w dietetyce. Twórcy raportu podkreślili, że konsumenci zwracają coraz większą uwagę na to, co kupują oraz co jedzą. Rośnie również świadomość, że dieta jest czymś osobistym i powinna zostać dopasowana do potrzeb organizmu [1]. Personalizowane żywienie ma zastąpić dotychczasowe stosowanie norm i zaleceń żywieniowych stworzonych dla ogółu populacji. Brak indywidualizacji tych wytycznych sprawia, że nie u każdego mogą znaleźć swoje zastosowanie.

Dietetyczny Netflix

Przykładem tego, jak zmienia się myślenie o dietetyce jest nowy projekt University of Copenhagen [10]. Badacze starają się stworzyć model, który pozwoliłby badać reakcję organizmu na jedzenie. Działać by to mogło jak oglądanie ulubionego serwisu z filmami w Internecie. Po zjedzeniu danej potrawy rekomendowanej przez system wskaźnik indeksu glikemicznego odpowiadałby na to, czy było ono dobre i złe. W ten sposób algorytm dopasowałby się do danego użytkownika – przyp. redakcji

Nutrilipidomika

Nutrilipidomika wykorzystuje wiedzę o tłuszczach i pozwala na poznanie oraz ilościowe oznaczenie lipidów w komórce.

Analiza lipidomiczna pozwala na określenie zapotrzebowania na poszczególne rodzaje tłuszczów dla osoby zdrowej i chorej. Może być również wykorzystywana w odniesieniu do odmiennych stanów fizjologicznych jak ciąża czy starzenie się.

Określenie indywidualnego profilu lipidowego możliwe jest dzięki metodzie suchej kropli krwi. Badanie polega na pobraniu krwi włośniczkowej i oznaczeniu stężenia kwasów tłuszczowych w błonach komórkowych erytrocytów. Badanie to jest nazywane inaczej omega testem.

Stężenie kwasów tłuszczowych w błonach erytrocytów odzwierciedla ich zawartość w innych tkankach. Wskaże też długoterminowe spożycie w okresie około 3 miesięcy przed badaniem [6]. Dzięki temu badaniu możliwe jest określenie, czy kwasy omega spożywane są w odpowiedniej ilości i proporcji.

Otrzymane wyniki umożliwiają stworzenie diety, która będzie idealnie dopasowana do potrzeb organizmu. 

Nutrigenomika

Przełomem w świecie spersonalizowanej medycyny jest nutrigenomika, nauka badająca wpływ pokarmu na reakcję genomu ludzkiego. Określa ona oddziaływanie składników odżywczych diety na ekspresję genów. Rozwój tej dziedziny może pozwolić na zapobieganie rozwojowi chorób zaliczanych do NTCDs- Nutrigenomics and Nontransmissible Chromic Diseases. Należą do nich cukrzyca typu II, otyłość, dyslipidemia oraz nowotwory.  

Substancje chemiczne występujące naturalnie w żywności mogą, pośrednio lub bezpośrednio, wpływać na ekspresję i/lub strukturę genów [4].

Do określenia wpływu żywności na genom niezbędne jest zbadanie polimorfizmów genowych, czyli występowania różnych odmian danego genu. W konsekwencji prowadzi to do różnicy w budowie i działaniu białka kodowanego przez dany gen.

Przykładem polimorfizmu jest społeczność azjatycka, u której występuje różnica w budowie enzymu odpowiedzialnego za metabolizm alkoholu. Sprawia to, że są oni bardziej podatni na jego działanie.

Nutrigenomika w otyłości

Dr Arkadianos podjął się zastosowania wiedzy z zakresu nutrigenomiki w praktyce. Do badania zaproszono grupę pacjentów, którzy odnotowali dwie nieudane próby zmniejszenia masy ciała. Po wstępnej weryfikacji wykonano im badania genetyczne na nosicielstwo wybranych polimorfizmów genowych.

Grupę kontrolną stanowiły osoby przestrzegające na co dzień zaleceń diety restrykcyjnej. Osoby z grupy nutrigenetycznej otrzymały dodatkowe zalecenia dietetyczne w zależności od stwierdzonych wariantów genetycznych [4].

Po 300 dniach od rozpoczęcia badania odnotowano, iż ubytek masy ciała był znacząco większy w grupie nutrigenetycznej, czyli u pacjentów z zaleceniami dostosowanymi do genomu.

Nutrigenomika w cukrzycy

Do tej pory wykryto 65 polimorfizmów potencjalnie zwiększających ryzyko zachorowania na cukrzycę typu II. Jednym z nich jest polimorfizm genu, który wiąże się z upośledzeniem funkcji komórek beta trzustki. [8].

Niektóre związki obecne w żywności mogą pobudzać lub hamować aktywność nukleotydów. Zastosowanie wiedzy z nutrigenomiki w aspekcie cukrzycy pozwala na stworzenie personalizowanej diety w zależności od polimorfizmów. Ponadto poznanie zmian w określonych genach może mieć znaczenie w prewencji choroby, jak i wpływać na skuteczność leczenia [8].

Nutrigenetyka

Nutrigenetyka bada różnice w odpowiedzi metabolicznej na poszczególne składniki diety. Swoje zastosowanie może znaleźć w prewencji chorób układu sercowo-naczyniowego oraz chorób metabolicznych. Badanie jest możliwe jedynie, gdy zmiana genetyczna jest specyficznie powiązana z procesem metabolicznym. Z tego powodu badania nutrigenetyczne mogą być trudniejsze do wykonania. 

Dodatkowo ostatnie badanie amerykańskiego rządu wykazało, że testy nutrigenetyczne mogą być mylące. Dzieje się tak dlatego, gdyż dostarczają informacje, które mogą nie być naukowo potwierdzone [9].

Dieta dopasowana do mikrobioty jelitowej

Mikrobiota odgrywa kluczową rolę w regulacji wchłaniania oraz magazynowania składników odżywczych [2].

Coraz częściej podkreśla się jej rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu. To oznacza, że personalizowana dieta nie musi opierać się jedynie na genetyce. Może być również dopasowana indywidualnie do mikrobiomu człowieka.

Czynniki takie jak stres, przewlekła antybiotykoterapia czy nieprawidłowa dieta, mogą prowadzić do dysbiozy, czyli zachwiania równowagi mikrobioty jelitowej. Badanie mikrobioty jest nieinwazyjne i polega na pobraniu próbki kału, a następnie poddaniu jej analizie.

Mikrobiota jelitowa może być stosowana jako biomarker do oceny wpływu składników diety na organizm. [2]. Badanie mikrobiomu pozwala na dopasowanie diety pacjenta tak, aby korzystnie wpływała ona na jego mikroflorę jelitową.

Oprócz indywidualnie stworzonej diety należy również rozważyć suplementację probiotykami. Probiotyki korzystnie wpływają na modyfikację składu mikroflory. Pacjentom może być również zalecona suplementacja prebiotykami lub synbiotykami. 

Prawidłowy stan mikroflory jelitowej może poprawić ogólny stan zdrowia. Może także zapobiegać chorobom przewlekłym o podłożu zapalnym i metabolicznym [2].

Personalizacja diety w gabinecie dietetyka

Pacjenci wybierający się do dietetyka oczekują dokładnie przygotowanych zaleceń, które będą dostosowane do ich potrzeb. Ważne jest, aby dietetyk słuchał swojego pacjenta i dostosowywał zalecenia indywidualnie, tworząc własną personalizację. Kluczem do sukcesu jest zrozumienie potrzeb pacjenta i przygotowanie zaleceń tak, aby nie sprawiały mu one trudności.

Badania genetyczne na pewno mogą ułatwić personalizację zaleceń. Jednak ich duży koszt oraz mała popularność sprawia, że rzadko są zalecane pacjentom. Z kolei badania mikrobiomu stają się coraz tańsze, jednak nie są one aż tak bardzo popularne.

Podsumowanie

Coraz więcej konsumentów jest świadomych swoich wyborów. W przyszłości coraz więcej z nich będzie dążyć do stosowania diety idealnie dopasowanej do swoich potrzeb. Prognozuje się, że zalecenia żywieniowe dla pacjentów rzadziej będą układane na podstawie norm żywienia, które odnoszą się do ogółu populacji. 

Śmiało, można stwierdzić, że nutrilipidomika, nutrigenomika i nutrigenetyka, mogą stać się przyszłością współczesnej dietetyki. Niewątpliwie będą idealnym rozwiązaniem dla pacjentów dążących do zdrowia. Ponadto na rynku pojawiają się coraz to nowsze możliwości. Oprócz diety dopasowanej do mikrobiomu możemy się jeszcze spotkać z dietą dopasowaną do grupy krwi, typu figury, a nawet osobowości czy znaku zodiaku.

Niewątpliwie, w dziedzinie personalizacji diety, wiele nas może jeszcze zaskoczyć.

Bibliografia:

1. NewNutrition Busisness (2017), Key Trends in Food, Nutrition&Health 2017
2. Vandeputte, D. (2020), Personalized Nutrition Through The Gut Microbiota: Current Insighst And Future Perspectives, Nutrition Reviews, 78(S3), 66-74
3. German, J.B., Zivkovic, M.A., Dallas, C.D., Smilowitz, T.J. (2011), Nutrigenomics and Personalized Diets: What Will They Mean for Food?, Annual Review od Food Science and Technology, 2, 97-123
4. Adamska, E., Ostrowska, L. (2010), Nutrigenetyka i nutrigenomika a leczenie otyłości i chorób towarzyszących, Forum Zaburzeń Metabolicznych, 1(3), 156-167
5. Sudhakar, V., Ismall, A. i in. (2018), Nutrigenomics: Opportunities & challenges for public health nutrition, Indian Journal of Medical Research, 148(5), 632-641
6. Kiritsakis, A., Shahidi, F. (2017), Lipidomics and health: and added value to olive oil, W: Olives and Olive Oil as Functional Foods. Bioactivity, Chemistry and Processing, New Jersey: John Wiley & Sons, 505-520
7. Gętek, M., Czech, N., Fizia, K., i in. (2013), Nutrigenomika- bioaktywne składniki żywności, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 67, 255-260
8. Berná, G., Oliveras-López, J.M., i in. (2014), Nutrigenetics and Nutrigenomics Insights Into Diabetes Etiopathogenesis, Nutrients, 6(11), 5338-5369
9. Fenech, M., Cahill, L., El-Sohemy, A., (2011), Nutrigenetics and Nutrigenomics: Viewpoints the Current Status and Applications in Nutrition Reasearch and Practice, Journal of Nutrigenetics and Nutrigenomics, 4(2), 69-89
10. NUTRA, https://www.nutraingredients-usa.com/Article/2022/01/06/Netflix-for-food-Food-scientist-creating-data-model-for-personalized-dietary-recommendations, dostęp: 15.08.2022

• Data pierwotnej publikacji: 14.07.2021
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 15.08.2022