Rola witaminy D w prawidłowym przebiegu ciąży oraz późniejszym rozwoju noworodków

W obecnych czasach wiele osób prowadzi niezbyt zdrowy tryb życia, a dieta pełna produktów przetworzonych czy tych typu fast food nie polepszają sytuacji. W efekcie dochodzi do rozwoju wielu niedoborów żywieniowych. Niskie spożycie ryb w naszym społeczeństwie, a także niedostateczna ekspozycja na światło słoneczne skutkuje niebezpiecznie niskim stężeniem witaminy D, która odgrywa niezwykle istotne role w naszym organizmie. Oprócz efektywnej gospodarki wapnia w organizmie, zapewnia również prawidłowy przebieg ciąży, co jest faktem niezwykle istotnym dla przyszłych mam i ich pociech. Poznaj dawki konieczne dla utrzymania prawidłowego jej poziomu oraz co może wyniknąć z jej niedoborów!

Źródła witaminy D dla ciężarnych

Witamina D to związek o udowodnionej roli w utrzymaniu prawidłowej homeostazy organizmu. Jest to substancja rozpuszczalna w tłuszczach o zbawiennym wpływie na różnorodne przypadłości, m.in. nowotwory, schorzenia sercowo-naczyniowe oraz autoimmunologiczne. Może być ona dostarczana wraz z pożywieniem, jednak główne jej źródło stanowi synteza skórna wskutek ekspozycji na światło słoneczne. W tym celu należy odsłonić co najmniej 18% powierzchni ciała na czas nie krótszy niż 15 minut. Dodatkowo w naszej szerokości geograficznej proces ten może przebiegać wyłącznie w okresie od końca kwietnia do początku września i tylko i wyłącznie między godziną 10:00 a 15:00. Warto tutaj zaznaczyć, iż zastosowanie nawet najsłabszych kremów ochronnych z filtrami UV znacząco redukuje skuteczność procesu. Niezbędna okazuje się być również do odpowiedniego rozwoju kości, wpływając bezpośrednio na stężenie wapnia w ustroju.

Dieta i suplementacja

Do składników będących jej dietetycznymi źródłami zalicza się m.in.:

• Łosoś,
• Sardynki z puszki,
• Tuńczyk w puszce,
• Olej z wątroby dorsza,
• Grzyby Shitake (świeże i suszone).

Niedobór witaminy D jest niezwykle powszechny, zwłaszcza w naszym kraju. Według badań stan ten dotyka prawie 90% populacji. Spowodowane jest to szerokością geograficzną w jakiej położona jest Polska, co skutkuje niedostateczną jej syntezą w skórze. Ze względu na rzadkie spożycie produktów będących dobrym jej źródłem istnieje potrzeba jej suplementacji w okresie od września do kwietnia. Warto wspomnieć, iż u osób starszych konieczność ta dotyczy całego roku.

Jak witamina D wpływa na ciążę?

Prawidłowy rozwój płodu

Odpowiednie stężenie witaminy D podczas ciąży ma istotny wpływ nie tylko na organizm matki, ale także rozwój płodu. Na samym wstępie warto zaznaczyć, że składnik ten odgrywa znaczącą rolę w implantacji łożyska. Prawidłowe wysycenie organizmu omawianym składnikiem diametralnie zmniejsza ryzyko śmierci płodu oraz noworodków. Niedobór tegoż składnika wiąże się ściśle z zwiększonym ryzykiem wystąpienia stanu przedrzucawkowego, który z kolei doprowadzić może do wielonarządowej niewydolności. Poza tym w efekcie owej patologii może dojść do zbyt wczesnego oddzielenia łożyska i przedwczesnego porodu. Warto również wspomnieć, iż rozwinąć się może, wskutek tego nadciśnienie tętnicze, które niesie niebezpieczeństwo dla dziecka.

🔎 Ze względu na ryzyko związane z niedoborem witaminy D szczególnie w pierwszym trymestrze, zaleca się kobietom planującym ciążę oraz będącym w jej wczesnym okresie regularne badanie poziomu tej witaminy i konsultację z lekarzem w sprawie ewentualnej suplementacji. Jak wskazują badania kobiety w pierwszym trymestrze ciąży z poziomem poniżej 40 nmol/L miały czterokrotnie większe ryzyko porodu przedwczesnego niż te z poziomem powyżej 80 nmol/L [20].

Okazuje się, iż powstać mogą zaburzenia w przepływie krwi przez łożysko, a co za tym idzie także niedostateczne dotlenienie oraz odżywienie płodu. W związku z tym istnieje ryzyko wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu dziecka, a niekiedy nawet jego niedotlenienia, prowadzącego niestety do śmierci płodu w łonie matki. Dodatkowo wzmaga niebezpieczeństwo powikłań, jak również śmiertelności matek w czasie okołoporodowym.

Cukrzyca ciężarnych i stan zdrowia noworodka

Istnieje wiele badań, które wskazują na związek zbyt niskiego stężenia tej witaminy a częstością konieczności wykonywania cesarskich cięć czy rozwoju cukrzycy ciężarnych. Związek poziomu witaminy D a cukrzycy ciążowej jest szczególnie ważny w początkowych okresach ciąży, gdyż przypadłość ta diagnozowana jest zwykle w II oraz III trymestrze ciąży. Z łatwością odnaleźć można badania, w których ukazano, iż dzieci, zwłaszcza płci męskiej, u których matek zaobserwowano niedobór tegoż związku, cechowały się niższą masą urodzeniową oraz wartością beztłuszczowej masy ciała w porównaniu do noworodków matek prawidłowo odżywionych.

🔍 Meta-analiza Yang i wsp. [18] podsumowuje ten stan wiedzy. Suplementacja witaminą D w ciąży może potencjalnie chronić przed cukrzycą ciążową i zwiększać masę urodzeniową niemowląt. Nie stwierdzono jednak wpływu na ryzyko stanu przedrzucawkowego, przedwczesnego porodu ani niskiej masy urodzeniowej. Wciąż nie ma dużej ilości danych o populacjach o niskim poziomie witaminy D.

Witamina D a rozwój dziecka

Gospodarka wapniem, alergie

Warto wspomnieć, iż mleko matki to stosunkowo słabe źródło witaminy D, zatem niezbędna okazuje się jej suplementacja już od najmłodszych lat, a nawet pierwszych dni życia. Istotny jest fakt, iż jej odpowiedni poziom jest niezbędny do zachowania m.in. prawidłowego stężenia wapnia w ustroju, a co za tym idzie zapobieganiu rozwoju krzywicy u dzieci, jak również osteopenii i w rezultacie osteoporozy w przyszłości. Co więcej niezbędna jest do odpowiedniego rozwoju masy kostnej u dzieci, który rozpoczyna się już w łonie matki. Prawidłowe jej stężenie u matki w czasie ciąży wiąże się z funkcjonowaniem układu oddechowego, jak i immunologicznego dziecka.

Istnieją doniesienia, iż stan taki wpływa na wzmożony rozwój takich schorzeń jak: astma, egzema, zakażenia górnych i dolnych dróg oddechowych oraz różnego rodzaju alergie. Co więcej wzmaga częstość występowania zespołu metabolicznego, w tym otyłości, chorób układu krążenia czy naczyń mózgowych oraz nadciśnienia czy upośledzenia metabolizmu glukozy.

🔎 Przegląd 15-letnich danych z Vitamin D Antenatal Asthma Reduction Trial (VDAART) [17] wykazał, że suplementacja witaminy D w trakcie ciąży zmniejsza ryzyko astmy i świszczącego oddechu u dzieci w porównaniu ze standardowym prenatalnym preparatem wielowitaminowym. Obserwacyjne badania wykazały 50% redukcję astmy i świszczącego oddechu u dzieci, gdy uwzględniono poziomy witaminy D w grupie kontrolnej.

Rozwój psychomotoryczny

Według niektórych badaczy dobry poziom witaminy D u matek może potencjalnie również wywierać istotny wpływ na rozwój psychomotoryczny noworodka oraz neurokognitywny dzieci, co jednoznacznie wiąże się z redukcją występujących nadpobudliwości oraz prawidłowego kształtowania mózgu. Ciekawe są także odkrycia wskazujące na podobny związek z wysokością IQ dzieci.

Mikrobiota jelitowa noworodka

🔎 Witamina D suplementowana w ciąży może wpływać także na mikroflorę jelitową noworodków [16]. Obecnie badacze analizują skąd bierze się korelacja, żeby wyjaśnić przyczyny różnic w mikrobiocie dzieci w zależności od spożycia witaminy D przez matki

Zdrowie kości

🔎 Badanie przeprowadzone przez Uniwersytet w Southampton [19] wykazało, że suplementacja witaminy D u kobiet w ciąży może mieć długoterminowe korzyści dla zdrowia kości ich dzieci. U dzieci, których matki przyjmowały witaminę D podczas ciąży, stwierdzono większą gęstość mineralną kości w wieku nawet sześciu do siedmiu lat, co może zmniejszać ryzyko złamań i osteoporozy w przyszłości. Wyniki te wspierają suplementację witaminy D w ciąży jako ważną strategię zdrowia publicznego, mającą na celu wzmocnienie zdrowia kości u dzieci.

Podsumowanie

Podsumowując ciąża jest stanem, podczas którego szczególnie należy zadbać o prawidłowe odżywienie organizmu i dostarczenie wszelkich niezbędnych składników odżywczych. Oprócz popularnego kwasu foliowego, niezbędnego do prawidłowego przebiegu ciąży i rozwoju dziecka są także inne składniki mineralne i witaminy, bez odpowiedniego stężenia których dojść może do przykrych konsekwencji i zaburzeń. Jednym z takich związków jest właśnie witamina D, która odpowiada również za odpowiedni rozwój dzieci w przyszłości i pozwala zapobiec rozwojowi niektórych schorzeń w wieku dorosłym. Zachowując zdrową i racjonalną dietę przyszłe mamy będą mogły w spokoju cieszyć się swoim stanem bez obaw o niepożądane patologie. Jej suplementacja zalecana jest w każdej grupie wiekowej, a dawka różni się w zależności od wieku, szerokości geograficznej oraz oczywiście diety. W celu określenia optymalnej jej ilości i odpowiedniego preparatu należy porozumieć się z lekarzem.

Bibliografia:

1. Bi W.G., Nuyt A.M., Weiles H., Leduc L., Santamaria C., Wei S.Q.: “Association Between Vitamin D Supplementation During Pregnancy and Offspring Growth, Morbidity, and Mortality: A Systematic Review and Meta-analysis.”, JAMA Pediatr., 2018, 172(7), 635-645.
2. Boghossian N.S., Koo W., Liu A., Mumford S.L., Tsai M.Y., Yeung E.H.: „Longitudinal measures of maternal vitamin D and neonatal body composition.”, Eur. J. Clin. Nutr., 2019, 73(3), 424-431.
3. Bountouvi E., Douros K., Papadopoulou A.: “Can Getting Enough Vitamin D during Pregnancy Reduce the Risk of Getting Asthma in Childhood?”, Front Pediatr., 2017.
4. Cabaset S., Krieger J.P., Richard A., Elgizouli M., Nieters A., Rohrmann S., Quack Lotscher K.C.: “Vitamin D status and its determinants in healthy pregnant women living in Switzerland in the first trimester of pregnancy.”, BMC Pregnancy Childbirth., 2019, 19(1).
5. Di Marco N., Kaufman J., Rodda C.P.: “Shedding Light on Vitamin D Status and Its Complexities during Pregnancy, Infancy and Childhood: An Australian Perspective.”, Int. J. Environ Res. Public Health., 2019, 16(4).
6. Darling A.L., Rayman M.P., Steer C.D., Golding J., Lanham-New S.A., Bath S.C.: “Association between maternal vitamin D status in pregnancy and neurodevelopmental outcomes in childhood: results from the Avon Longitudinal Study of Parents and Children (ALSPAC).”, Br .J. Nutr., 2017, 117(12), 1682-1692.
7. Dovnik A., Mujezinović F.: “The Association of Vitamin D Levels with Common Pregnancy Complications.”, Nutrients, 2018, 10(7).
8. Hong-Bi S., Yin X., Xiaowu Y., Ying W., Yang X., Ting C., Na W.: “High prevalence of vitamin D deficiency in pregnant women and its relationship with adverse pregnancy outcomes in Guizhou, China.”, J. Int. Med. Res., 2018, 46(11), 4500-4505.
9. Martins M.E.P., Esmeraldo C.U.P., Sabia J.P.D., Carvalho J.H.L., Suano-Souza F.I., Sami R.O.S.: “Vitamin D Postpartum Concentrations: Relationship with Nutritional Condition and Morbidities during Pregnancy.”, J. Pregnancy, 2018.
10. Millku K., Vinkhuyzen A., Blanken L.M., McGrath J.J., Eyles J.J., Burne T.H., et al.: “Maternal vitamin D concentrations during pregnancy, fetal growth patterns, and risks of adverse birth outcomes.”, Am. J. Clin. Nutr., 2016, 103(6), 1514-1522.
11. Palacios C., De-Regil L.M., Lombardo L.K., Pena-Rosas J.P.: “Vitamin D supplementation during pregnancy: Updated meta-analysis on maternal outcomes.”, J. Steroid Biochem. Mol. Biol., 2016, 164, 148-155.
12. Roth D.E., Leung M., Mesfin E., Qamar H., Watterworth J., Papp E.: “Vitamin D supplementation during pregnancy: state of the evidence from a systematic review of randomised trials.”, BMJ., 2017.
13. Roth D.E., Morris S.K., Zlotkin S., Gernand A.D., Ahmed T., Shanta S.S., Papp E., Korsiak J., Shi J., Islam M.M., Jahan I., et al.: “Vitamin D Supplementation in Pregnancy and Lactation and Infant Growth.”, 2018, 379(6), 535-546.
14. Santorelli G., Whitelaw D., Farrar D., West J., Lawlor D.A.: “Associations of maternal vitamin D, PTH and calcium with hypertensive disorders of pregnancy and associated adverse perinatal outcomes: Findings from the Born in Bradford cohort study.”, Sci. Rep., 2019, 9(1).
15. Wilson R.L., Leviton A.J., Leemaqz S.Y., Anderson P.H., Grieger J.A., Grzeskowiak L.E., Verburg P.E., et al.: “Vitamin D levels in an Australian and New Zealand cohort and the association with pregnancy outcome.”, BMC Pregnancy Childbirth., 2018, 18(1).
16. Molani-Gol R, Rafraf M. Maternal vitamin D in pregnancy and infant’s gut microbiota: a systematic review. Front Pediatr. 2023 Oct 16;11:1248517. doi: 10.3389/fped.2023.1248517. PMID: 37915988; PMCID: PMC10617198.
17. Weiss, S. T., Mirzakhani, H., Carey, V. J., O’Connor, G. T., Zeiger, R. S., Bacharier, L. B., … & Litonjua, A. A. (2023). Prenatal vitamin D supplementation to prevent childhood asthma: 15-year results from the Vitamin D Antenatal Asthma Reduction Trial (VDAART). Journal of Allergy and Clinical Immunology.
18. Yang WC, Chitale R, O’Callaghan KM, Sudfeld CR, Smith ER. The Effects of Vitamin D Supplementation During Pregnancy on Maternal, Neonatal, and Infant Health: A Systematic Review and Meta-analysis. Nutr Rev. 2024 Jul 1:nuae065. doi: 10.1093/nutrit/nuae065. Epub ahead of print. PMID: 38950419.
19. Rebecca J Moon, Stefania D’ Angelo, Elizabeth M Curtis, Kate A Ward, Sarah R Crozier, Inez Schoenmakers, M Kassim Javaid, Nicholas J Bishop, Keith M Godfrey, Cyrus Cooper, Nicholas C Harvey, Elaine M Dennison, Richard Eastell, Robert Fraser, Saurabh V Gandhi, Hazel M Inskip, Stephen H Kennedy, Aris T Papageorghiou, Ann Prentice. Pregnancy vitamin D supplementation and offspring bone mineral density in childhood follow-up of a randomized controlled trial. The American Journal of Clinical Nutrition, 2024; 120 (5): 1134
20. https://www.psu.edu/news/health-and-human-development/story/vitamin-d-matters-during-first-trimester-researchers-find

• Data pierwotnej publikacji: 31.03.2019
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 9.02.2025