Sok z czarnego bzu

Sok z czarnego bzu – wartości, zastosowanie i przygotowanie. Czarny bez (Sambucus nigra L.) to rozpowszechniony w Europie, niektórych krajach Azji i Afryki Południowej wysoki krzew (osiąga do 10 m wysokości). Już w czasach starożytnych jego owoce i kwiaty wykorzystywano w celach leczniczych [3].

Charakterystyka krzewu

Czarny bez rośnie zarówno w stanie naturalnym, jak i w kontrolowanych uprawach (największe plantacje znajdują się w Austrii). Wyróżnia się obfitym kwitnieniem – wydaje białe lub delikatnie kremowe kwiaty, tworzące obszerne baldachogrona. Owoce czarnego bzu mają kulisty kształt (6-8 mm średnicy), ciemnofioletową barwę i są bardzo mięsiste. Maj i czerwiec to czas zbioru kwiatów, owoce zaś zbiera się, gdy osiągną pełną dojrzałość, czyli w sierpniu i we wrześniu. Należy pamiętać, że niedojrzałe owoce, korzenie oraz liście bzu zawierają sambunigrynę – toksyczny glikozyd, który w większych dawkach może doprowadzić do zatrucia. W dojrzałych owocach, a także tych przetworzonych, substancja ta nie występuje [2].

Sok z czarnego bzu – wartości odżywcze

Owoce bzu czarnego zawierają szereg substancji biologicznie czynnych. Poniżej główne z nich.

Polifenole

Czarny bez jest bogaty w związki polifenolowe, które posiadają właściwości antyoksydacyjne (neutralizują wolne rodniki). Owoce obfitują we flawonoidy, szczególnie kwercetynę, cyjanidynę, delfinidynę oraz antocyjany, dzięki którym zawdzięczają też swój ciemnofioletowy kolor. W 100 g świeżych owoców czarnego bzu znajduje się aż 1374 mg antocyjanów, co czyni z nich – obok aronii i borówki – owoce najbardziej zasobne w te związki [3]. Polifenole posiadają udowodnioną skuteczność w profilaktyce szeregu schorzeń [1]. Wynika ona z silnych własności przeciwutleniających tych związków. W ramach zmniejszania ryzyka wystąpienia chorób cywilizacyjnych, jak i zapewnienia ochrony przed stresem oksydacyjnym, zaleca się włączanie do diety owoców i warzyw obfitujących w polifenole. Nie kumulują się one w organizmie, więc należy dostarczać je na bieżąco.

Witaminy i minerały

Sok z czarnego bzu i jego owoce stanowią przede wszystkim źródło: witaminy B2 (65 mg/100 g), witaminy C (18 mg/100 g), kwasu foliowego (17 mg/100 g), potasu (288 mg/100 g) oraz fosforu (49 mg/100 g) [3].

Terpeny i związki aromatyczne

W owocach czarnego bzu występuje aż siedemdziesiąt cztery różne związki aromatyczne. To one odpowiedzialne są za specyficzny, lekko cierpki smak owoców. Oprócz tych komponentów, znajdują się w nich także kwasy organiczne, polisacharydy, cukry, olejki eteryczne [3].

Zastosowanie

Właściwości czarnego bzu stały się obiektem dociekań wielu badań naukowych. Dysponujemy szeregiem badań zarówno przedklinicznych, jak i na ludziach, dzięki którym udało się stwierdzić prozdrowotne działanie kwiatów i owoców tego krzewu. Z uwagi na obecność związków polifenolowych, czarny bez posiada właściwości przeciwutleniające i chroniące przez stresem oksydacyjnym [3] [4]. Zaobserwowano także wpływ podawania ekstraktu z owoców bzu czarnego na szybsze leczenie oraz łagodniejszy przebieg grypy oraz przeziębień [3] [5].

Zobacz również

Ziemniaki – zdrowe czy nie?

Z uwagi na te właściwości zaleca się spożywanie ekstraktu z czarnego bzu już przy pierwszych objawach grypy i przeziębienia, takich jak uczucie rozbicia, katar, dreszcze, gorączka, i kontynuowania jego przyjmowania przez ok. 5 dni [5]. Do niewątpliwych zalet tego owocu należy jego niska alergenność i praktyczny brak przeciwwskazań do stosowania. Nie zaleca się przyjmowania preparatów z czarnego bzu kobietom w ciąży oraz karmiącym piersią, z uwagi na brak wystarczających danych co do ich bezpieczeństwa [5].

W badaniach in vitro zaobserwowano antybakteryjne i przeciwwirusowe działanie ekstraktu z owoców czarnego bzu, m.in. na Escherichia coli, Stephylococcus aureus oraz Herpes simplex. Niestety, badania kliniczne nie powtórzyły tych wyników [3] [5]. Prowadzono również badania pod kątem wpływu ekstraktu z bzu czarnego na zmianę profilu lipidowego, ale nie zaobserwowano żadnych znaczących zmian ani w poziomie cholesterolu, ani w metabolizmie tłuszczów [3].

Przygotowanie soku z czarnego bzu

W aptekach i sklepach zielarskich można nabyć gotowe, standaryzowane soki i syropy z owoców bzu czarnego. Z łatwością można też przygotować domowy sok. Dobrze dojrzałe owoce należy oberwać z gałązek, umyć, przełożyć do garnka i zalać wodą, w takiej ilości, by pokrywała owoce. Gotować pod przykryciem, aż owoce puszczą sok, po czym oddzielić je i przetrzeć przez sito. Do soku dodać substancję słodzącą (np. miód, ksylitol) do smaku. Sok przechowywać w lodówce lub spasteryzować.

Czy warto wykorzystywać sok z czarnego bzu?

Z uwagi na wysoką zawartość antyoksydantów, a także innych związków prozdrowotnych, takich jak witaminy i minerały, warto włączyć sok z bzu czarnego do codziennej diety – nie tylko w czasie choroby oraz w okresie zwiększonego zachorowania na przeziębienia i grypę.

Bibliografia

1. Gheribi E., Związki polifenolowe w owocach i warzywach, „Medycyna Rodzinna” 4 (2011), 111-115.
2. Hibler J. The Berry Bible, Las Vegas 2010.
3. Jones K., Black Elderberry Monograph: Medicinal Research Review of Sambucus nigra L, Bolzano 2016.
4. Kołodziej B., Drożdżal K., Właściwości przeciwutleniające kwiatów i owoców bzu czarnego ze stanu naturalnego, „Żywność. Nauka. Technologia. Jakość” 4 (2011), 36–44.
5. The American Botanical Council, The ABC Clinical Guide to Elder Berry, 2003.