Syrop z agawy. Ile prawdy w jego prozdrowotnych właściwościach?

Złocisto-brązowy syrop z agawy produkowany od wielu lat w Meksyku, reklamowany jako naturalna substancja słodząca. Jest jednym z najbardziej popularnych „fit” produktów w sklepach ze zdrową żywnością. Znajduje on zastosowanie podczas przygotowania słodkich wypieków oraz codziennych posiłków, takich jak naleśniki czy owsianki. Przedstawiany jest jako zdrowsza alternatywa dla cukru – niestety prawda jest taka, że w niewielkim stopniu różni się on od tradycyjnego białego „słodzidła”…

Skąd pochodzi syrop z agawy?

Syrop z agawy jest substancją słodzącą produkowaną głównie we wschodnim i centralnym Meksyku oraz w Południowej Afryce. Wyglądem przypomina on płynny miód lub syrop klonowy. Do produkcji syropu wykorzystuje się najczęściej dwa gatunki agawy – Agave tequilana i Agave salmiana. Roślina ta jest przystosowana do wzrostu w gorącym i suchym klimacie.

Agawa zawiera sok, który na początku pozyskiwany był z liści, a następnie podczas długiego gotowania soku powstawał produkt ostateczny – słodki syrop. Niestety, ze względu na czasochłonność tego procesu, syrop z agawy jest produkowany na skalę przemysłową z wykorzystaniem maszyn, a sok pozyskuje się z korzeni rośliny. [3, 4] Jako ciekawostkę warto dodać, że dzięki wykorzystaniu procesu fermentacji, z syropu z agawy produkuje się różne alkohole – sotol, mezcal oraz tequilę. [5]

Syrop z agawy – wartości odżywcze i wpływ na zdrowie

100g syropu z agawy zawiera ok. 310 kcal. Jest on przede wszystkim źródłem węglowodanów, nie stanowi natomiast istotnego źródła witamin lub składników mineralnych. Syrop z agawy dostarcza znaczne ilości fruktozy (zawartość ok. 60-90%), która teoretycznie posiada niższy indeks glikemiczny niż sacharoza (cukier biały). Niestety fruktoza przyczynia się do rozwoju hipertriglicerydemii, otyłości, insulinooporności oraz innych chorób sercowo-naczyniowych. [1, 2]

Bardzo często można się spotkać z informacją, że syrop z agawy stanowi źródło inuliny – rozpuszczalnej frakcji błonnika, która wykazuje prozdrowotne właściwości. Inulina jest naturalnym probiotykiem, dzięki czemu wspiera rozwój korzystnej mikroflory jelitowej, zapewnia prawidłową pracę przewodu pokarmowego oraz pomaga w obniżaniu poziomu lipidów i stężenia cholesterolu we krwi.

Co więcej, oligosacharyd ten wywiera korzystny wpływ na procesy fizjologiczne, immunologiczne oraz biochemiczne zachodzące w organizmie, a tym samym zmniejsza ryzyko rozwoju wielu chorób. Niestety uprzemysłowienie produkcji syropu z agawy sprawiło, że ostatecznie syrop jest jedną “bombą cukrową” – nie pozostaje w nim jakakolwiek ilość błonnika lub składników odżywczych. [3]

Badania wskazują, że związki, występujące w agawie, faktycznie są korzystne dla zdrowia układu pokarmowego. Neofruktany pozyskane z agawy podczas badania na myszach [9] wykazały efekt wspierający barierę jelitową. W efekcie mogą łagodzić dysbiozę jelitową – przyp. redakcji

Produkcja syropu z agawy

Jak już wspomniano wyżej, tradycyjne metody wytwarzania syropu z agawy są bardzo czasochłonne i nieopłacalne z punktu widzenia światowych producentów. Zależy im bowiem na jak najszybszym czasie produkcji, przeprowadzonej jak najniższym kosztem. Z tego powodu wytwarzany za pomocą maszyn syrop pozbawiony jest wszelkich wartościowych składników, takich jak błonnik lub fruktany, a to właśnie tym składnikom tradycyjnego syropu z agawy przypisuje się prozdrowotne właściwości, jakie mogą się wiązać z jego konsumpcją.

Agawa wykorzystywana do produkcji syropu jest w pierwszej kolejności miażdżona za pomocą maszyn, a sok powstały podczas tej czynności zbiera się do wielkich zbiorników. Następnie, aby uzyskać pożądany słodki smak i gęstą konsystencję syropu, sok podgrzewa się przez ok. 36 godzin w temperaturze 140 stopni Celsjusza.

Inulina, będąca polimerem fruktozy, zawarta w “surowym” soku w trakcie jego podgrzewania ulega rozpadowi na pojedyncze cząsteczki fruktozy – dzięki temu uzyskuje się słodki smak. Natomiast po poddaniu podgrzewanego wcześniej soku procesom filtracji otrzymuje się gotowy produkt – gęsty syrop. [6]

Słodziki w codziennej diecie – czy są dla nas bezpieczne?

Cukier w diecie człowieka nadaje słodki smak wielu produktom, odpowiada również za barwę wyrobów cukierniczych, nadaje im konkretną teksturę i trwałość. Niestety, dieta przeciętnego człowieka charakteryzuje się nadmiarem łatwo przyswajalnych węglowodanów, co zwiększa ryzyko rozwoju wielu chorób, takich jak, chociażby otyłość, cukrzyca typu 2, próchnica czy nadciśnienie tętnicze.

W sklepach coraz częściej reklamowane są różne zamienniki cukru – mają one pomagać w zmniejszeniu jego spożycia w społeczeństwie i ograniczyć skutki jego nadmiernej konsumpcji. Jednak coraz częściej wśród konsumentów pojawiają się wątpliwości czy alternatywy cukru lub jego bezkaloryczne zamienniki nie wykazują negatywnego wpływu na nasze zdrowie?

Odpowiedź brzmi: “to zależy.” Alternatywy cukru, takie jak syrop z agawy lub syrop klonowy, produkowane na skalę światową, pozbawione są wszelkich wartościowych substancji i stanowią jedynie źródło cukrów prostych. Spożycie takich produktów nie ma więc nic wspólnego ze zdrowym odżywianiem, a producenci “fit żywności” w swoich reklamach żerują na ludzkiej niewiedzy i nieświadomości.

Lepszym rozwiązaniem może okazać się zastąpienie cukru ksylitolem, erytrytolem lub bezkalorycznymi słodzikami w pastylkach, które są dostępne praktycznie w każdym markecie. Pozwalają one zachować słodki smak potraw i jednocześnie ograniczyć podaż “pustych kalorii”.

Nie należy się obawiać spożycia słodzików. Jak każdy produkt spożywczy, który trafia na sklepowe półki, są one poddawane szeregowi badań i kontroli przez różne instytucje, m. in. przez EFSA, czyli Europejski Urząd ds. Żywności. Nieprawdą jest, że przyczyniają się one do rozwoju nowotworów oraz nie wykazują uszkadzającego działania na mózg człowieka.

Warto pamiętać, że jak ze wszystkim, tak i w spożyciu słodzików warto zachować umiar i używać ich w celu poprawy smakowitości naszej potrawy, a nie stworzenia dania o niewyobrażalnie słodkim smaku. [1, 7]

Zatem, czy warto kupić syrop z agawy?

Producenci reklamujący syrop z agawy zapewniają o zawartości inuliny (naturalny prebiotyk) oraz podkreślają, że syrop charakteryzuje się niskim indeksem glikemicznym (szczególnie istotne dla osób z cukrzycą). Co do prebiotycznych właściwości syropu – niestety, jak już wspomniano, w procesach produkcyjnych z wykorzystaniem maszyn, zawartość składników odżywczych oraz błonnika (w tym również inuliny), spada praktycznie do zera.

Natomiast, odnosząc się do indeksu glikemicznego syropu – prawdą jest, iż główny cukier w nim zawarty- fruktoza – ma niższy indeks glikemiczny niż sacharoza. Należy ona jednak do cukrów lipogennych (sprzyja rozwojowi nadwagi i otyłości), przyczynia się do wzrostu stężenia trójglicerydów we krwi oraz wywiera niekorzystny wpływ na skład i aktywność mikroflory jelitowej człowieka. [8]

Z powodu wysokiej zawartości fruktozy w syropie z agawy, nie jest on zdrowszą alternatywą białego cukru, a jego nadmierne spożycie również będzie związane ze szkodliwymi konsekwencjami. Chcąc zastąpić cukier w naszej diecie inną substancją słodzącą lepiej wybrać produkty, takie jak ksylitol, który w 100g zawiera o połowę mniej kalorii niż cukier rafinowany lub erytrytol, który nie dostarcza żadnych kalorii.

Warto jednak zaznaczyć, że ze względu na bardziej słodki smak syropu z agawy w porównaniu do cukru czy miodu, stosowanie go jako zamiennika tych produktów może okazać się pomocne w ograniczeniu spożycia nadmiaru kalorii pochodzących z węglowodanów prostych.

W mojej opinii prawdą jest, że to dawka czyni z danej substancji “truciznę” – umiarkowane spożycie syropu z agawy, raz na jakiś czas, w formie dodatku do owsianki lub puszystych placuszków nie jest niczym złym. Ważne jest, aby taki posiłek był zbilansowany. Dzięki temu dodatek syropu poprawi smakowitość naszego dania, a jego spożycie nie wpłynie negatywnie na funkcjonowanie naszego organizmu.

Jak kupowac syrop z agawy?

Przy zakupie syropu z agawy warto zwrócić uwagę na jego kolor – ciemny, gęsty syrop posiada zazwyczaj wyraźny, waniliowo-orzechowy aromat, natomiast syropy o jaśniejszej barwie charakteryzują się delikatniejszym zapachem. Różnice te wynikają ze stosowania różnych metod produkcji oraz zależą od pochodzenia samego surowca.

Syrop ten znajduje szerokie zastosowanie kulinarne ze względu na swoją płynną, gęstą konsystencję oraz łatwość rozpuszczania. Stanowi substancję słodzącą dodawaną do wypieków, wykorzystywany jest jako dodatek do koktajli, deserów i owsianek na ciepło, dobrze sprawdza się także jako słodka polewa do placuszków czy naleśników. Jest również stosowany przez wegan jako zamiennik miodu w diecie. [6, 8]

Podsumowanie

Syrop z agawy jest jednym z najbardziej popularnych produktów polecanych w sklepach ze zdrową żywnością. Niestety, w wyniku mechanizacji jego produkcji traci on składniki odżywcze i ostatecznie stanowi bogate źródło cukrów prostych. Łatwo przyswajalne cukry spożywane w nadmiarze wywierają szkodliwy wpływ na funkcjonowanie gospodarki węglowodanowej w naszym organizmie, przyczyniają się do wzrostu stężenia trójglicerydów we krwi i w konsekwencji do rozwoju insulinooporności. Jednak nie ma przeciwwskazań, aby osoby zdrowe stosowały sporadycznie syrop z agawy jako dodatek do słodkich dań lub jako substancja nadająca smak wypiekom.

Bibliografia:

1. Syrop z agawy – wartości odżywcze https://fdc.nal.usda.gov/fdc-app.html#/food-details/789127/nutrients
2. Garcia-Pedraza L. Juarez-Florez B. Agiurre-Rivera J. Pinos-Rodriguez J. Martinez J. Santoyo M. (2009) Effects of Agave salmiana Otto ex Salm-Dick highfructose syrup on non-diabetic and streptozotocindiabetic rats. Journal of Medicinal Plants Research Vol. 3(11), pp. 932-940, November, 2009; https://academicjournals.org/journal/JMPR/article-full-text-pdf/759B86315340
3. Waszkiewicz – Robak B. (2014) Syropy i inne słodkie składniki żywności – czy to dobre i zdrowe zamienniki cukru? Warszawa: Zakład żywności funkcjonalnej i towaroznawstwa.
4. Diana B. Muñiz-Márquez, Juan C. Contreras, Raúl Rodríguez, Solange I. Mussatto, Jorge E. Wong-Paz, José A. Teixeira & Cristóbal N. Aguilar (2015) Influence of thermal effect on sugars composition of Mexican Agave syrup, CyTA – Journal of Food, 13:4, 607-612, DOI: 10.1080/19476337.2015.1028452
5. Gomez E. Tuohy K.. Gibson G. Klinder A. Costabile A. (2010) In vitro evaluation of the fermentation properties and potential prebiotic activity of Agave fructans. https://doi.org/10.1111/j.1365-2672.2009.04617.x
6. John Kohler . Pobrano z: Prawda o syropie z agawy: Nie tak zdrowy, jak myślisz. http://www.living-foods.com/articles/agave.html (data dostępu – 27.09.2020)
7. Suez, J., Korem, T., Zilberman-Schapira, G., Segal, E., & Elinav, E. (2015). Non-caloric artificial sweeteners and the microbiome: findings and challenges. Gut microbes, 6(2), 149–155. https://doi.org/10.1080/19490976.2015.1017700
8. Taskinen, M. R., Packard, C. J., & Borén, J. (2019). Dietary Fructose and the Metabolic Syndrome. Nutrients, 11(9), 1987. https://doi.org/10.3390/nu11091987
9. Medina-Larqué, A. S., Rodríguez-Daza, M. C., Roquim, M., Dudonné, S., Pilon, G., Levy, É., Marette, A., Roy, D., Jacques, H., & Desjardins, Y. (2022). Cranberry polyphenols and agave agavins impact gut immune response and microbiota composition while improving gut barrier function, inflammation, and glucose metabolism in mice fed an obesogenic diet. Frontiers in immunology, 13, 871080. https://doi.org/10.3389/fimmu.2022.871080

• Data pierwotnej publikacji: 17.05.2021
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 4.09.2022