Uprawa ziół w domu, czyli jak założyć zielnik w domu?

Domowy zielnik stworzy w kuchni niepowtarzalny klimat. Świeże zioła wzbogacą aromatem posiłki. Jakie rośliny możemy posadzić w doniczkach? Jak o nie dbać?

Krok pierwszy. Wybieramy rośliny

Uprawę ziół w domu należy rozpocząć od doboru roślin. Asortyment jest naprawdę bogaty. Na kuchennym parapecie mogą zagościć rośliny jednoroczne takie jak majeranek, bazylia, koper, kolendra, pietruszka. Możemy zdecydować się też na te, które będą z nami znacznie dłużej. Wieloletnie zioła to mięta, szałwia, lubczyk, rozmaryn i lawenda.

Wybieramy miejsce i sadzimy

Podstawą założenia domowego zielnika jest dostęp światła słonecznego. Jeżeli masz kuchnię bez okna, rozważ przeniesienie roślin na balkon. 

Zioła możemy uprawiać z nasion wysiewanych bezpośrednio do ziemi lub zakupić gotowe sadzonki. W sklepach ogrodniczych i zielarskich kupić możemy też zioła w doniczkach. Po przywiezieniu takiej sadzonki do domu możemy przesadzić ją do większej doniczki i świeżej ziemi. Dzięki temu na dłużej zachowamy jej dobrą kondycję i poprawimy jej wzrost.

Zioła nie są wybredne w stosunku do doboru gleby. Najbardziej odpowiednia dla niech będzie lekka, przepuszczalna i żyzna ziemia. Zwykła ogrodowa dostępna w wielu sklepach, będzie dobrym wyborem. Tylko niektóre rośliny, na przykład rozmaryn, lepiej przyjmie się w takiej, która jest bogata w wapń [1].

Dobór doniczek do zielnika

Teraz nadszedł czas na wybór doniczek, a jest w czym wybierać. Najlepiej zdecydować się na takie, które są przeznaczone uprawie ziół. Mają specjalne otwory odprowadzające nadmiar wody. Istnieją też takie, które poinformują nas o niedostatku wody przez specjalny wskaźnik. Unikatowym gadżetem wśród doniczek jest model samonawadniający. Składa się on z obudowy, do której wkłada się tackę z otworami, która przepuszcza nadmiar wody. To świetne rozwiązanie dla początkujących domowych ogrodników.

Podsumowanie podstawowych informacji dotyczących założenia zielnika w domu:

• Zioła siejemy wczesną wiosną, a dojrzałe sadzonki możemy kupować cały rok.
• Po zakupie sadzonka powinna przejść kwarantannę, zmniejszy to ryzyko przeniesienia chorób na pozostałe rośliny które mamy w mieszkaniu. 
• Optymalna temperatura uprawy domowych ziół to 15-20 stopni Celsiusza.
• Zioła nie lubią przeciągów.
• Doniczka musi mieć dziurki w dnie, aby nadmiar wody nie powodował gnicia rośliny.
• Na spód doniczki wysypujemy piasek lub keramzyt (jest to warstwa drenażowa).
• Regularnie podlewamy.
• Unikamy nawozów mineralnych. 
• Na bieżąco wycinamy uschnięte liście.
• Jeżeli w naszym domu jest za sucho, ustawmy w pobliżu roślin nawilżacz powietrza.

Zioła w domu, jakie wybrać?

Bazylia

To roślina jednoroczna. Najczęściej używana w daniach kuchni włoskiej. Można z niej przyrządzić zielone pesto, świetnie pasuje do makaronów, pomidorów, zapiekanek i serów. Dostarcza naszemu organizmowi między innymi witaminy K. Zapotrzebowanie dzienne na tę witaminę pokryjemy, zjadając jedynie 20 gramów bazylii! Zawiera również witaminę A i C, mangan, wapń, magnez i żelazo. Bazylia działa przeciwstarzeniowo [2].

Kilka słów o pielęgnacji: bazylia musi być posadzona w sporej doniczce z otworami w dnie. Roślina ta lubi słońce, więc może stać na parapecie lub balkonie. Ziemia w doniczce musi być stale wilgotna. W sklepach dostępne są specjalne doniczki do uprawy bazylii z inteligentnym systemem samonawadniającym [2].

Jeżeli roślina mocno się rozrośnie, warto wiedzieć, że nadmiar bazylii można mrozić lub suszyć. 

Majeranek

To kolejna jednosezonowa roślina. Bardzo popularna w kuchni polskiej. Niezbędna do przygotowania bigosu i wszelkiego rodzaju dań kapustnych. Popularna też w przygotowaniu kiełbas i wędlin. Charakteryzuje się intensywnym aromatem [3].

W Afryce i Azji dziko rosnący majeranek jest rośliną wieloletnią. Może osiągnąć nawet 1 metr wysokości. W Polsce natomiast, ze względu na klimat umiarkowany osiąga do 50 cm wysokości i jest jednoroczny. Zawiera związki o działaniu przeciwutleniającym i przeciwbakteryjnym [4]. 

Koper

Koper to przede wszystkim zioło wspomagające trawienie, zapobiegające wzdęciom. Stosowane jest już u niemowląt w formie herbatek na kolkę i boleści brzucha. 

Koper lubi miejsca słoneczne, więc jest kolejną rośliną, która świetnie sprawdzi się w naszym domowym zielniku. Możemy postawić go na parapecie lub słonecznym balkonie. Zawiera witaminy (A i B3) i składniki mineralne takie jak potas, wapń, fosfor, magnez [5].

Używany jako dodatek do sosów, pulpetów, młodych ziemniaków, mizerii, ale także składnik do kiszenia ogórków. 

Kolendra

Kolendra to jednoroczna roślina używana do wszystkich rodzajów dań. Dobrze komponuje się z owocami i warzywami. Jest bardzo zdrowym ziołem. Obniża nerwowość i wspomaga zdrowy sen [6].

Kolendra jest łatwa w uprawie. Lubi słoneczne stanowiska i umiarkowane podlewanie.

Pietruszka

Natka pietruszki to kolejne jednoroczne zioło. Używane w kuchni do wywarów, zup, sosów, mięs i koktajli. Jest bogatym źródłem witaminy C. Zawiera też witaminę A, kwas foliowy, magnez i potas. Natka pietruszki korzystnie działa na układ moczowy, usuwa nadmiar wody z organizmu. Dzięki działaniu rozkurczowemu może pomóc przy bolesnym miesiączkowaniu [7].

Mięta

Mięta zalicza się do ziół wielosezonowych. Jest bardzo łatwa w uprawie. Nie ma dużych wymagań glebowych. Intensywnie się rozrasta i zagęszcza. Istnieje około 30 gatunków tej rośliny. Według mnie najciekawszym pod względem walorów zapachowych są odmiana czekoladowa i cytrynowa.

Zioło to ma wiele właściwości prozdrowotnych. Stosowane jest przede wszystkim w dolegliwościach żołądkowych. Wykazuje również działanie przeciwwirusowe, przeciwbólowe i antyseptyczne [8]. 

Mięta ma odświeżający smak i zapach. Świetnie sprawdzi się jako dodatek do napojów, lemoniady, sałatek, ryb oraz mięsa.

Melisa

Melisa to roślina wielosezonowa. To kuzynka mięty i podobnie jak ona jest łatwa w uprawie. Jej głównym działaniem jest wyciszenie, uspokojenie i ułatwianie zasypiania. Może być stosowana jako dodatek do herbaty lub sałatek [9]. 

Lawenda

Lawenda może wprowadzić do naszego zielnika trochę koloru. Nie każdy wie, że poza pięknym wyglądem, może być dodatkiem do posiłków. Jest rośliną jadalną. Stosowana w kuchni jako dodatek do sałatek, deserów i napojów. Jest rośliną lubiącą słońce, więc nadaje się na nasz parapet lub balkon. Poza walorami estetycznymi wykazuje również działanie uspokajające i obniżające poziom stresu [10]. 

Szałwia

Szałwia może podbić walory smakowe i zapachowe różnych dań. Jest używana jako dodatek do mięs lub warzyw. Ma wiele wartości prozdrowotnych dla organizmu. Stosuję się ją do płukania jamy ustnej w stanach zapalnych dziąseł i języka. Może pomóc łagodzić objawy niestrawności. Naukowcy potwierdzili nawet działanie przeciwnowotworowe [11]. 

Czy można z domowych ziół stworzyć zioła prowansalskie?

Jeżeli jesteś fanem ziół prowansalskich, to po założeniu zielnika w kuchni będziesz mógł stworzyć je samodzielnie. Mieszanka ta to rozmaryn, bazylia, tymianek, szałwia, mięta pieprzowa, cząber, oregano i majeranek.

Podsumowanie

Uprawa ziół w domu to świetny pomysł dla każdego. Wystarczy wygospodarować odrobinę miejsca na parapecie w swojej kuchni lub balkonie. Wszystkie opisane wyżej rośliny są łatwe w uprawie i nie mają dużych wymagań. Wystarczy zapewnić im odpowiednią ilość światła i regularnie podlewać. Domowy zielnik nie wymaga też dużego nakładu finansowego. W sklepie ogrodniczym możemy kupić nasiona ziół, doniczki z otworami w dnie, worek ziemi ogrodowej i możemy zaczynać. 

Gwarantuje, że kuchnia zmieni się nie do poznania i będzie niezwykle aromatycznie. 

Bibliografia:

1. Karolina Kiewlicz: Rośliny zielarskie w gospodarstwie domowym, 2017
2. Bazylia właściwości i wartości odżywcze – Poznaj lepiej bazylię (dietetycy.org.pl) (2017)
3. Orkusz A., Bogacz-Radomska L. Znaczenie przypraw w żywieniu człowieka, Nauki Inżynierskie i Technologie (2017) – ZAWARTOŚC WITAMIN W MAJERANKU
4. Profilowanie LC/MS i formułowanie nanocząstek złota głównych metabolitów z Origanum majorana jako potencjał antybakteryjny i przeciwutleniający – PubMed (nih.gov)
5. Wieczorek Natalia Koperek. Koper ogrodowy – właściwości i zastosowanie (dietetycy.org.pl) (2022)
6. Kolendra – Przyprawy – Encyklopedia przypraw, informacje o przyprawach, zastosowanie przypraw (przyprawowy.pl)
7. Drażba Aneta Natka pietruszki – właściwości (dietetycy.org.pl)  (2016)
8. Menthae piperitae folium czyli Liść mięty pieprzowej (farmakognozjaonline.pl)
9. (2016)Melissae folium czyli Liść melisy (farmakognozjaonline.pl) (2016)
10. https://dietetycy.org.pl/lawenda-w-kuchni (2013)
11. Salviae officinalis folium czyli Liść szałwi lekarskiej (farmakognozjaonline.pl) (2016)