Troszcząc się o swoje zdrowie i dobre samopoczucie, musimy pamiętać jak nasza dieta i jej jakość silnie oddziałuje na organizm. Ważnym jest, aby zapewniać sobie właściwą podaż substancji odżywczych i związków o działaniu aktywnym. W codziennej diecie nie powinniśmy zaniedbywać nie tylko właściwych proporcji węglowodanów, tłuszcz i białka, ale także witamin, składników mineralnych i wielu innych związków o działaniu aktywnym. Związkiem, który chcemy przybliżyć w tym artykule jest kwas pangamowy, szerzej znany jako witamina B15. Związek ten został rozpoznany w 1951 roku, a jego odkrywcom był Ernest Krebs [3].
Czym jest witamina B15?
Witamina B15 jest jednak witaminą tylko z nazwy, ponieważ w świetle obecnej wiedzy została wykluczona z tego kręgu. Natomiast witaminami nazywamy substancje organiczne, niebędące źródłem energii ani strukturalnymi składnikami tkanek, niezbędne w niewielkich ilościach do prawidłowego przebiegu procesów zachodzących w organizmie, których nie jest on w stanie samodzielnie wytworzyć.
Witaminy dzielimy na te rozpuszczalne w wodzie (witamina C i witaminy z grupy B) i w tłuszczach (witaminy: A, D, E, K). Nadmiar witamin rozpuszczalnych w wodzie jest usuwany z organizmu wraz z moczem, dlatego też powinny być elementem codziennej diety. Z kolei witaminy rozpuszczalne w tłuszczach są magazynowane w organizmie. [1]. Badania naukowe prowadzone na kwasie pangamowym potwierdziły, iż ma on związek z różnymi stanami fizjologicznymi organizmu człowieka m.in. w poprawie zdrowia, lecz jego spożycie w codziennej diecie nie jest niezbędne do jego zdrowia. Dlatego też witamina B15 jest uznawana za związek o działaniu witaminowym [3].
Witamina B15 – jak wpływa na organizm?
Działanie przeciwutleniające
Kwas pangamowy znany jest z silnych właściwości przeciwutleniających. Właściwości antyutleniaczy obejmują:
- chelatowanie metali katalizujących reakcje utleniania
- wiązanie wolnych rodników
- wygaszanie tlenu singletowego
- przerywanie reakcji wolnorodnikowych, z czym wiąże się zapobieganie powstaniu reaktywnych form tlenu i jego szkodliwego działania na organizm
Pozostałe funkcje witaminy B15
W badaniach naukowych udowodniono liczne właściwości witaminy B15, obejmujące:
- stymulowanie oddychania w neuronach, co skutkuje pobudzeniem psychicznym
- usprawnienie odpowiedzi immunologicznej
- stymulację utleniania glukozy i lipidów w ustroju
- wzmacnia koncentrację i polepsza procesy pamięciowe
- wzmacnia i regeneruje tkanki chrzęstną i mięśniową, co może być szczególnie pomocne w przypadku zawodowych sportowców i osób szczególnie mocno aktywnych fizycznie [2,5].
Kiedy witamina B15 jest przydatna?
Zważywszy na wcześniej wspomniane właściwości kwasu pangamowego, jego spożywanie jest zalecane przy profilaktyce takich chorób jak: nadciśnienie, depresja, cukrzyca i otyłość. W profesji dermatologicznej witamina B15, w postaci suplementu diety jest stosowana w walce z takimi chorobami jak łuszczyca i trądzik, poprawiając kondycję skóry.
Dzięki temu, że kwas pangamowy ma szerokie spektrum działania na organizm, dawniej był stosowany jako część terapii leczenia skutków alkoholizmu. Leczenie witaminą B15 było spowodowane jej właściwościami do otłuszczania wątroby oraz ogólnego działania wzmacniającego organizm.
Działanie synergistyczne
Witamina B15 działa synergistycznie z kwasami tłuszczowymi omega 3-6-9, koenzymem Q10, beta karotenem, polifenolami i fitosterolami, witaminą B6, B17 i B12, kwasem foliowym oraz z sylimaryną. Oznacza to, że spożycie kwasu pangamowego z tymi związkami nasila jego działanie, co w tym przypadku jest pozytywnym efektem [4].
Kwas pangamowy dla sportowców
Kwas pangamowy jest szczególnie ważny w suplementacji dla sportowców. Dzięki swoim właściwościom pobudzania procesów oksydacyjnych i tlenowych przemian kwasu mlekowego, zmniejsza zmęczenie mięśni i przyspiesza proces regeneracji po długu tlenowym, czyli tak zwanych „zakwasach”. Witamina B15 pobudza w organizmie angiogenezę i prowadzi do powstawania nowych naczyń krwionośnych. Działając rozszerzająco na naczynia krwionośne, zwiększa ukrwienie mięśni i tkanek, co wiąże się z ich lepszym natlenieniem i odżywieniem. Skutkuje to zwiększeniem wydolności fizycznej organizmu [4].
Skutki niedoboru i braku witaminy B15 w diecie
Niedobór lub brak w diecie poszczególnych, ważnych substancji wiąże się ze stanami chorobowymi organizmu. W przypadku witaminy B15 mamy do czynienia z wystąpieniem przewlekłych chorób włosów oraz skóry, a także otyłością. Niski poziom tej witaminy doprowadza do problemów z wypryskiem kontaktowym, łuszczycą, trądzikiem czy dermatozami. Warto pamiętać, że jest to związek biorący udział w procesie regeneracji tkanek.
Konsekwencjami braku kwasu pangamowego w diecie mogą być takie schorzenia jak: cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, zawroty głowy, autyzm, alergia, miażdżyca, choroba wieńcowa, depresja, osłabienie, niska odporność, kamica żółciowe i moczowa, zaburzenia krążenia mózgowego.
Źródła witaminy B15 w diecie
Witamina B15 w śladowych ilościach występuję w wielu produktach spożywczych, w których są obecne inne witaminy z grupy B. Niestety dobrych źródeł, czyli takich, w których kwas pangamowy występuje w znaczących ilościach, jest niewiele.
Witamina naturalnie występuje w produktach pochodzenia roślinnego. Głównym źródłem jej pozyskiwania jest brązowy ryż. Dobrym zasobem kwasu pangamowego jest również piwo, a dokładniej drożdże, które posiadają w swoim składzie chemicznym szeroki wachlarz witamin z grupy B. Witaminę można też znaleźć w niektórych nasionach i pestkach, między innymi w sezamie, słoneczniku i dyni.
Ważnym aspektem jest sposób przechowywania produktów będących źródłem witaminy B15, ponieważ pod wpływem promieniowania UV ulega ona degradacji i traci swoje właściwości bioaktywne. Zalecane jest więc przechowywanie wyżej wymienionych produktów w warunkach bez dostępu światła [3,4].
Dawkowanie
Na podstawie obecnego stanu wiedzy nie jest znana nam ilość kwasu pangamowego, która pokrywa zapotrzebowanie organizmu. Z tego powodu niemożliwe jest ustalenie dziennego zapotrzebowania na witaminę.
Przyjęto jednak, że dawka 50-100 mg przyjmowana codziennie to ilość bezpieczna i wystarczająca do zachowania zdrowia. Przy spożyciu większych dawek mogą wystąpić nudności.
Przy przyjmowaniu witaminy B15 w postaci suplementów diety zaleca się, aby następowało to po największym posiłku w ciągu dnia.
Interakcje z lekami – przeciwwskazania
Lekarze odradzają stosowanie suplementacji kwasu pangamowego w czasie trwania antybiotykoterapii lub stosowania leków zawierających strychninę. Wówczas następuje interakcja tych związków, co w efekcie powoduje wzmocnienie działania np. antybiotyku [3].
Podsumowanie
Witamina B15 jest bardziej popularna w krajach Europy Wschodniej. Zachodnie kraje póki co nie spopularyzowały jej jako wartościowego składnika diety. Liczne korzyści zdrowotne oraz skutki potencjalnego niedoboru powinny uświadomić nam, jak ważna jest właściwie zbilansowana dieta. Produkty, w których wstępuje kwas pangamowy to również źródła wielu innych cennych elementów, takich jak tłuszcze, błonnik pokarmowy i inne witaminy z grupy B.
Bibliografia:
- S. Wiąckowski (2004): Abecadło Witamin i Pierwiastków.
- Alicja Nowaczyk (2018): Życiodajne aminy. Głos uczelni. Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. https://glos.umk.pl/badania/?id=2167
- E. Lampart-Szczapa, J Skupin (1982): Critical evaluation of the current studies on pangamic acid–vitamin B15. Nahrung 26 (4): 363-367.
- L. Levi, W.N. French (1966): Pangamic acid (vitamin B 15, pangametin, sopangamine): Its composition and determination in pharmaceutical dosage forms. Can Med Assoc 28;94 (22): 1185-1187.
- B. Panczenko-Kresowska, L. Puzyńska, S. Ziemlański (1987): The effect of long-term enrichment of diet with selenium, vitamin E and B15 on the activity of certain enzymes in rat brain. Acta Physiol Pol. Jul-Aug 38 (4): 323-330.
