Witamina B2. Ryboflawina – normy, źródła i funkcje w organizmie

Witaminy są związkami niezbędnymi do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa ,,vita”- czyli życie. Związki te nie stanowią źródła energii ani nie są materiałem budulcowym. Jednak ich obecność w organizmie jest konieczna do utrzymania pełni zdrowia. Niektóre z nich w niewielkich ilościach są syntezowane w organizmie człowieka. Jak np.: witamina B1, B6 czy witamina K. W literaturze widnieje podział witamin na te, które są rozpuszczalne w tłuszczach oraz w wodzie. Do tych drugich należą: witamina B1, B2, B6, B12, C, PP, biotyna, kwas foliowy, kwas pantotenowy. Kluczowe jest dostarczenie odpowiednich ilości tych substancji wraz z pożywieniem. [1]. W niniejszym artykule postaram się przybliżyć charakterystykę witaminy B2 (ryboflawiny).

Spis treści:

1. Czym jest witamina B2 – ryboflawina?
2. Rola w organizmie
3. Źródła witaminy B2 w diecie
4. Normy
5. Niedobory
6. Nadmiar
7. Suplementy
8. Podsumowanie
9. Bibliografia

Czym jest witamina B2, czyli ryboflawina?

Ryboflawina (inaczej witamina B2) została po raz pierwszy wyizolowana z serwatki mlecznej w 1879 roku. Dostała wtedy nazwę ,,laktochrom”, ,,witamina G”.[2] W żywności występuje w postaci 3 związków. W formie wolnej i w postaci dwóch czynnych pochodnych- FAD i FMN. [3] Ryboflawina pełni w organizmie wiele funkcji.

Rola w organizmie

Witamina B2 jest niezbędna do prawidłowego wzrostu i rozwoju organizmów. Odpowiada za np. naprawę DNA, syntezę kwasów tłuszczowych, aminokwasów, kwasu foliowego. [2] Bierze udział w metabolizmie tłuszczów, białek i węglowodanów. Pośredniczy także w wytwarzaniu energii. Aktywuje oraz produkuje glutation, czyli związek o silnych właściwościach przeciwutleniających.

🔎 Przegląd badań [7] wykazał, że ryboflawina odgrywa kluczową rolę w regulacji metabolizmu energetycznego poprzez aktywację głównych szlaków metabolicznych i utrzymanie homeostazy energetycznej. Witamina B2 działa jako kofaktor enzymatyczny, wspierając metabolizm lipidów, białek i węglowodanów. Jednocześnie wyniki sugerują, że niedobór ryboflawiny może zaburzać metabolizm energetyczny, podczas gdy jej suplementacja może poprawiać funkcje metaboliczne.

Odgrywa ważną rolę w funkcjonowaniu narządu wzroku (chroni przed zaćmą). Wpływa na układ nerwowy, odpornościowy oraz kondycję skóry. [1]. Ryboflawina współuczestniczy w metabolizmie niacyny oraz witaminy B6. Jest prekursorem niezbędnych koenzymów. Koenzymy pochodzące z ryboflawiny są określane jako flawokoenzymy, a enzymy wymagające flawokoenzymów to flawoproteiny. [2]

Ryboflawina musi być stale dostarczana wraz z pożywieniem. Wchłanianie tego związku zachodzi w jelicie cienkim. Około 1/3 ogólnoustrojowych zapasów tej witaminy gromadzi się w wątrobie. A jej wydalanie jest związane z działaniem hormonów tarczycy [1]. Odpowiadają one za zwiększanie przemiany tej witaminy w formę koenzymów.

Koenzymy – drobne cząstki wchodzące w skład enzymów. Ich prekursorami są zazwyczaj witaminy.

Źródła w diecie. W jakich produktach jest witamina B2?

Ryboflawina znajduje się w podrobach zwierząt, takich jak wątroba, nerki i serce. Źródłem ryboflawiny jest mleko, produkty mleczne (sery twarogowe, podpuszczkowe dojrzewające) oraz jaja. Występuje także w warzywach, orzechach, roślinach strączkowych i zielonych liściach.

Spośród warzyw dobrym źródłem tej witaminy są: brokuł (0,7 mg/100 g), groszek zielony (0,6 mg/100 g) czy szpinak (2,4 mg/100 g). [3] Biodostępność witaminy B2 z warzyw według badań wynosi 63,9% [5 – przyp. redakcji]. Najbogatszymi źródłami tej witaminy są drożdże spożywcze, drożdże piwne i wątroba cielęca. Migdały, kiełki pszenicy są również dobrymi źródłami ryboflawiny. [2]

Ryboflawina jest powszechnie dodawana do żywności jako barwnik. (E101). Nadaje ona produktom żółtego zabarwienia. [3]

Witamina B2 jest wydalana z organizmu głównie z moczem. W niewielkich ilościach także wraz z żółcią i potem.  By określić stan odżywienia organizmu tą witaminą, bada się współczynnik aktywności reduktazy glutationowej w erytrocytach. [1]

Normy

Zapotrzebowanie na ryboflawinę zależy od wielu czynników. Między innymi od wieku, płci i stanu fizjologicznego. Instytut Żywności i Żywienia opracował normy dla populacji Polski. Normy na ryboflawinę zostały ustalone na poziomie średniego zapotrzebowania (EAR), zalecanego spożycia (RDA) i wystarczającego spożycia (AI). Wartości przedstawia tabela.

Ryboflawina jest stabilna termicznie. Długotrwałe wystawienie na działanie światła może zniszczyć dostępność tego związku. Nie jest znana jej toksyczność, gdyż w wysokich dawkach jest wydalana z moczem. [2]

Niedobory witaminy B2

Niedobór ryboflawiny, nazywany jest ariboflawinozą. Powoduje cheilozę (spierzchnięcie i pękanie warg) oraz ból języka. [2] Objawy niedoborów występują po długim okresie niskiego spożycia witaminy B2. Charakteryzują się zapaleniem kącików ust, złuszczaniem naskórka, zapaleniem języka, łojotokowym zapaleniem skóry, zaczerwienieniem i suchością spojówek. 

Mogą także powodować dysfunkcję układu nerwowego czy endokrynnego. [3] Zwykle niedobór ryboflawiny występuje w połączeniu z uogólnionym niedoborem witamin z grupy B. Ryboflawina jest fotowrażliwa. U osób leczonych z użyciem światła (noworodki z żółtaczką noworodków, osoby z chorobami skóry) obserwuje się spadek jej poziomu w organizmie. [3].

Niedobór jest również powiązany z nocną ślepotą, nadwrażliwością na światło, zaćmą, migrenami, łagodną niedokrwistością i zmęczeniem / depresją. [2]

Witamina B2 odgrywa także rolę w zapewnieniu absorpcji żelaza z żywności. Jest to istotne przede wszystkim u osób, które są zagrożone niedoborem żelaza oraz wynikającą z niego anemią. Większość przypadków tego typu dotyczy krajów rozwijających się, jednak badacze wskazują, że może także odgrywać rolę w społeczeństwach zachodnich [6] – przyp. redakcji

Kto jest narażony na niedobór ryboflawiny?

Grupy osób z wyższym ryzykiem niskiego spożycia/niedoboru ryboflawiny to:

• kobiety w ciąży / karmiące piersią i niemowlęta. Ciąża wymaga większego spożycia ryboflawiny. Jeśli matka w czasie ciąży ma niedobór witaminy B2, dziecko prawdopodobnie także urodzi się z niedoborem tego składnika,
• seniorzy – z wiekiem rośnie zapotrzebowanie na ryboflawinę na skutek zmniejszonej efektywności jej wchłaniania przez komórki jelit. 
• sportowcy – niektóre badania podają, że energiczne ćwiczenia mogą zmniejszać ilość ryboflawiny z powodu jej zużywania w szlakach metabolicznych.
• osoby z zaburzeniami odżywiania, stosujący ograniczoną, restrykcyjną dietę
• alkoholicy
• chorzy na nowotwory złośliwe

Niektóre leki mogą zmniejszać skuteczność ryboflawiny. Zalicza się do nich leki przeciwcukrzycowe, przeciw psychotyczne, przeciwmalaryczne, środki chemioterapeutyczne [2].

Nadmiar witaminy B2

Maksimum wchłanianej ryboflawiny z przewodu pokarmowego wynosi 25 mg. Z większych dawek wchłaniane jest tylko 50%. Nie stwierdzono objawów nadmiernego spożycia ryboflawiny. Nawet wysokie dawki stosowane przez dłuższy czas, nie spowodowały istotnych objawów. [1]

Suplementacja

Suplementacja witaminą B2 na ogół nie jest konieczna. Ryboflawina jest dostatecznie dostępna w prawidłowo zbilansowanej diecie. Zespół do Spraw Suplementów Diety Rady Sanitarno-Epidemiologicznej określił maksymalną ilość ryboflawiny w dziennej porcji suplementu. Wartość wynosi 40 mg i dedykowana jest dla osób dorosłych. [3].

Zagrożenie przedawkowania suplementacji jest małe, z uwagi na ograniczoną możliwość wchłaniania witaminy B2 z przewodu pokarmowego. Doustna suplementacja samej ryboflawiny jest słabo wchłaniana. Sugeruje się, że dostępne jest tylko 15% dawki. [2]

Terapie z wykorzystaniem suplementów witaminy B2

Zaćma

Witamina B2 może być wykorzystana w terapii zaćmy. W badaniu klinicznym z grupą kontrolną stwierdzono zmniejszenie o 33%- 51% ryzyka zaćmy związanej z wiekiem u mężczyzn i kobiet. Spożywali oni 1,6 do 2,2 mg ryboflawiny na dobę. [2]

Migrena

W randomizowanym badaniu z grupą placebo oceniano wpływ ryboflawiny na wystąpienie migrenowych bólów głowy. Jedna grupa badanych przyjmowała ryboflawinę w dawce 400 mg na dobę przez 3 miesiące. Suplementacja ryboflawiny była korzystniejsza niż placebo. U suplementujących odnotowano zmniejszenie częstotliwości ataków i liczby dni z bólem głowy. Największe znaczenie statystyczne stwierdzono w trzecim miesiącu leczenia.  Sugerowałoby to, że długotrwałe stosowanie może być najbardziej skuteczne. [2]

Nowotwory

Kilka badań wskazuje, że niedobór ryboflawiny hamuje wzrost guza u zwierząt doświadczalnych i prawdopodobnie także u ludzi. Nie ma wystarczających badań, by potwierdzić tę tezę. Ryboflawina wpływa na wchłanianie leków chemioterapeutycznych (metotreksatu) przez komórki nowotworowe.

Wydaje się, że u pacjentów onkologicznych wątroba nie posiada pewnych mechanizmów regulujących metabolizm ryboflawiny. Odnotowano u nich większe stężenie pochodnych form witaminy B2. W przeciwieństwie do tego, stężenie wolnej ryboflawiny jest znacznie obniżone. Wpływ suplementacji na rozwój nowotworu wymaga jednak wciąż badań. [4]

Podsumowanie

Ryboflawina jest kluczową substancją niezbędną do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Niedobór tego składnika może powodować szerokie spektrum dolegliwości.

Zwykle niedobór witaminy B2 jest częścią uogólnionego niedoboru witamin z grupy B. Duża dawka ryboflawiny (400 mg / dobę) ma pewien korzystny wpływ przeciwdziałający rozwojowi zaćmy związanej z wiekiem i migrenowym bólom głowy.

Zagrożenie nadmiarem ryboflawiny jest małe. Zwiększone zapotrzebowanie na ten związek występuje w okresach: intensywnego wzrostu, wysiłku, w ciąży, laktacji. Prawidłowo skomponowana dieta, z reguły jest doborowa w witaminę B2. Jadłospis bogaty np. w pełnoziarniste produkty zbożowe, zielone warzywa, nabiał doskonale spełni dzienną zalecaną wartość ryboflawiny.

Bibliografia:

1. Gawęcki J., Hryniewiecki L. (red.): Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu, PWN, Warszawa 1998
2. Buehler, B. A. (2011). Vitamin B2: Riboflavin. Journal of Evidence-Based Complementary & Alternative Medicine, 16(2), 88–90.
3. Mirosław Jarosz, Ewa Rychlik, Katarzyna Stoś, Jadwiga Charzewska, 2020 Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie
4. Richard S. Rivlin Department of Medicine, Francis Delafleld and Presbyterian Hospitals, and Institute of Human Nutrition, Columbia University College of Physicians and Surgeons, New York, CANCER RESEARCH 33,   1977-1986,   September   197, ,,Riboflavin and   Cancer: A  Review’’.
5. Demir, B., Gürbüz, M., Çatak, J., Uğur, H., Duman, E., Beceren, Y., & Yaman, M. (2022). In vitro bioaccessibility of vitamins B1, B2, and B3 from various vegetables. Food Chemistry, 133944.
6. Aljaadi, A. M., Devlin, A. M., & Green, T. J. (2022). Riboflavin intake and status and relationship to anemia. Nutrition reviews, nuac043. Advance online publication. https://doi.org/10.1093/nutrit/nuac043
7. da Silva-Araújo ER, Toscano AE, Silva PBP, Pereira Dos Santos Junior J, Gouveia HJCB, da Silva MM, Souza VDS, de Freitas Silva SR, Manhães-de-Castro R. Effects of deficiency or supplementation of riboflavin on energy metabolism: a systematic review with preclinical studies. Nutr Rev. 2024 May 8:nuae041. doi: 10.1093/nutrit/nuae041. Epub ahead of print. PMID: 38719205.

• Data pierwotnej publikacji: 18.06.2021
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 7.11.2024