Strefa dla zalogowanych >Ciecierzyca a cieciorka. Problem lingwistyczno-dietetyczny
Czy wiecie, że ciecierzyca i cieciorka to nie to samo? Choć często w Internecie można spotkać się z wymiennym używaniem tych dwóch nazw, rośliny te mają zupełnie inne właściwości. W tym artykule przedstawię wam, jak różne są te rośliny, na przykładzie ciecierzycy pospolitej (Cicer arietinum L.) i cieciorki pstrej (Coronilla varia L.).
Czym się różni ciecierzyca od cieciorki?
Otóż są to dwie różne rośliny. Poniżej opisane są obydwie.
Czym jest ciecierzyca?
Ciecierzyca pospolita (Cicer arietinum L.) to roślina jednoroczna, należąca do rodziny bobowatych. Osiąga wysokość 50 – 100 cm. Posiada piękne białe, fioletowe lub purpurowe kwiaty. Owoce ciecierzycy charakteryzują się biało-żółtą, czerwoną, a nawet brunatną barwą. Roślina ta nie jest znana w stanie dzikim, natomiast uprawiana jest na terytorium krajów śródziemnomorskich po Austrię, Słowację, Ukrainę, w Afryce Północnej, Azji Mniejszej
i Środkowej, w Indiach, Chinach, a także w Meksyku, Gwatemali, Kolumbii i Chile.
Archeolodzy datują, że ciecierzyca pochodzi, z 9200 roku p.n.e.. Uprawiali ją Egipcjanie,
a także Hebrajczycy. Jest też pewne, że była ona jednym z podstawowych pokarmów spożywanych przez starożytnych Greków i Rzymian. Prawdopodobnie to wędrówki Ariów przyczyniły się do jej rozprzestrzenienia na zachód, do Europy oraz południowy wschód, na terytorium Indii.
Ciecierzyca jest rośliną bardzo odporną na suszę, dlatego też stanowi ważny element pożywienia w krajach, gdzie często występują długotrwałe okresy bez opadów atmosferycznych. Obecnie największymi jej producentami są Indie i Australia. W 2014 roku ciecierzyca zajęła drugie miejsce po soi pod względem światowej produkcji roślin strączkowych, osiągając 13 milionów ton [1,2,3].
Ciekawostka
Badacze roślin biblijnych uważają, że cytat z księgi Izajasza (30,24): „Woły i osły obrabiające rolę żreć będą paszę dobrze przyprawioną, która została przewiana opałką i siedlaczką”, odnosi się do ciecierzycy pospolitej. Roślina nie została wymieniona tu z nazwy, lecz hebrajskie słowo występujące w podanym cytacie oznacza paszę wzbogacaną ciecierzycą. Dawniej uważano, że tak przygotowana pasza jest zapowiadaną przez proroka Izajasza oznaką dobrobytu [1].
Wartość odżywcza ciecierzycy i właściwości prozdrowotne
Ciecierzyca to bogactwo wielu składników odżywczych. W swoim składzie zawiera witaminę A, E i C, kwas foliowy, magnez, potas oraz żelazo. Roślina ta odgrywa ważną rolę
w kontrolowaniu masy ciała. Ze względu na wysoką zawartość błonnika na długo zaspokaja głód oraz poprawia pracę jelit.
Może także pomóc w regulacji poziomu glukozy we krwi. Zawiera wiele związków bioaktywnych. Niektóre z nich tj. likopen, biochinina A oraz saponina, zmniejszają ryzyko powstania niektórych nowotworów. Natomiast maślan hamuje proliferację komórek i indukuje apoptozę, dzięki czemu zmniejsza ryzyko pojawienia się nowotworu jelita grubego. Ponadto ciecierzyca jest dobrym źródłem białka roślinnego. Z tego powodu osoby niejedzące produktów pochodzenia zwierzęcego powinny wprowadzić ją do swojego jadłospisu [4,5].
Jak przygotować ciecierzycę?
Ciecierzyca idealnie nadaje się do przyrządzenia humusu. Jest to bardzo proste do przygotowania danie, które spożywane z pokrojonymi w słupki marchewkami, czy świeżym ogórkiem stanowi bardzo dobry posiłek na lunch.
Ciecierzyca jest twarda, dlatego w pierwszej kolejności należy ją namoczyć przez ok. 10 godzin, a następnie ugotować i zmielić. Tak przyrządzone nasiona miesza się z tahini (pastą sezamową), czosnkiem, sokiem z cytryny, oliwą i przyprawami. Możemy też dodać wiele innych dodatków tj. jogurt, oliwki, czy pomidory. Wszystko jest zależne od naszych kubków smakowych, dlatego warto poeksperymentować w kuchni i stworzyć humus idealny dla nas. Inną potrawą przyrządzaną na bazie ciecierzycy są falafele, czyli rodzaj kotlecików na bazie tej rośliny, smażonych w głębokim tłuszczu [6].
Do celów kulinarnych można również wykorzystać aquafabę, czyli wodę, która pozostała po ugotowaniu ciecierzycy, bądź pozostałą po odlaniu jej z puszki. Odkryto ją podczas badań nad możliwościami wykorzystania płynu pozostałego po konserwach. Ze względu na obecność białek i saponiny w wodzie po roślinach strączkowych, może być ona ubijana jak białka jaj kurzych. Dzięki temu za jej pomocą można przygotować wiele pysznych dań
tj. wegańskie bezy, czy mus. Ponadto aquafaba jest niskokaloryczna i nie zawiera glutenu [7,8].
Czym jest zatem cieciorka?
Cieciorka pstra (Coronilla varia L.), zwana ciecioreczką jest rośliną wieloletnią należącą do rodziny bobowatych. Pochodzi z Europy i Azji. Występuje, także w Nowej Zelandii
i Ameryce Północnej. W Polsce cieciorka należy do roślin pospolitych. Można ją znaleźć na przydrożach, miedzach, słonecznych stokach wzgórz, brzegach lasów i zaroślach, a także siedliskach ruderalnych. Natomiast w górach występuje po regiel górny.
Roślina ta osiąga wysokość od 30 do 100 cm. Okres kwitnienia przypada od maja do lipca. Cieciorka posiada wyjątkowo efektownie wyglądające kwiatostany, zawierające od 10 do 20 kwiatów o barwie białej bądź różowej. Po okresie kwitnienia zapylone kwiaty przekształcają się w strąk zawierający w środku małe, twarde, czerwonobrunatne nasiona [9,10].
Zastosowanie cieciorki i jej właściwości
Dawniej cieciorka była wykorzystywana jako roślina lecznicza, jednak zaprzestano jej stosowania przez wzgląd na trujące właściwości. W swoim składzie ziele (Herba coronillae), zawiera trujący glikozyd koronilinę, garbniki, gorycze oraz sole mineralne.
Napar z ziela cieciorki, dzięki zawartym w nim związkom czynnym, ma działanie uspakajające oraz regulujące rytm serca, dzięki obecności czynnych związków. Z tego powodu może być zastosowany jako lek pomocniczy w leczeniu nerwicy serca.
Działa również łagodnie moczopędnie. Pomimo swoich właściwości leczniczych cieciorka jest toksyczna dla ludzi. Zatrucie tą rośliną powoduje wymioty, biegunki, ból brzucha, a nawet spowolnienie pulsu i śmierć. Z tego powodu można ją spożywać tylko i wyłącznie pod kontrolą lekarza [9,10].
Cieciorka jest również toksyczna dla zwierząt, choć wyjątek tu stanowią przeżuwacze. Dzieje się tak, ponieważ trujące składniki są neutralizowane w procesie fermentacji, który zachodzi w wyspecjalizowanym żołądku przeżuwaczy [11].
Cieciorka pstra ze względu na piękne kwiaty może być uprawiana jako roślina ozdobna. Choć odradza się sadzenia jej w ogrodzie, ponieważ jest ekspansywna i szybko się rozrasta. Może być jednak sadzona na skarpach jako roślina okrywowa, ponieważ dobrze umacnia strome stoki [9].
Podsumowanie
Jak się okazuje, ciecierzyca i cieciorka nie muszą być tą samą rośliną. Używanie tych dwóch nazw wymiennie jest po prostu błędem. Ciecierzyca pospolita jest rośliną bardzo korzystną dla naszego zdrowia i warto ją wprowadzić do naszej codziennej diety. Natomiast cieciorki pstrej lepiej unikać.
Bibliografia:
- Atlas roślin, (bdw). Ciecierzyca pospolita Cicer arietinum., Atlas roślin: https://atlas.roslin.pl/plant/6698
- Bonenberg K., (2012). Ciecierzyca. Zioła a zdrowie nr 169. Dodatek do AURY nr 9, s. 1-4
- Li Y., Ruperao P., Batley J., Edwards D., Khan T., Colmer T.D., Pang J., Siddique K.H.M. & Sutton T., (2018). Investigating Drought Tolerance in Chickpea Using Genome-Wide Association Mapping and Genomic Selection Based on Whole-Genome Resequencing Data., https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpls.2018.00190/full
- Wallace T.C., Murray R. and Zelman K.M., (2016). The Nutritional Value and Health Benefits of Chickpeas and Hummus. NBCI: PMC5188421
- Elliott B., (2018). 8 Great Reasons to Include Chickpeas in Your Diet. Healthline: https://www.healthline.com/nutrition/chickpeas-nutrition-benefits#TOC_TITLE_HDR_7
- Anna, (bdw). Cieciorka., Sposób na zdrowie: https://www.nazdrowiesposob.com/cieciorka/
- Odżywianie.info.pl, (2017). Ciecierzyca – kalorie, wartości odżywcze i ciekawostki., Odżywianie.info.pl
- Wprost zdrowie i medycyna, (2019). Ciecierzyca nie tylko dla wegan. Dlaczego każdy powinien włączyć ją do diety? Wprost zdrowie i medycyna: https://zdrowie.wprost.pl/odzywianie/produkty/10239974/ciecierzyca-nie-tylko-dla-wegan-dlaczego-kazdy-powinien-wlaczyc-ja-do-diety.html
- Atlas roślin, (bdw). Cieciorka pstra Securigera varia., Atlas roślin: https://atlas.roslin.pl/plant/7918
- Koniuszy E., (2012). cieciorka. Zioła a zdrowie nr 168. Dodatek do AURY nr 8, s. 4
- Editorial, (2020). Crown vetch properties. Biotanical-online: https://www.botanical-online.com/en/medicinal-plants/coronilla-toxicity
