Lukrecja i jej właściwości. Źródło słodyczy i skarbnica zdrowia

Lukrecja (Glycyrrhiza glabra) jest jedną z najpopularniejszych roślin leczniczych. Jej nazwa pochodzi od greckich słów – glykos (słodki) i rhiza (korzeń). Pochodzi z obszarów Morza Śródziemnego oraz Azji Mniejszej. Jej działanie jest znane od ponad 2500 lat. Pierwotnie korzeń lukrecji był używany jako środek gaszący pragnienie, szczególnie podczas wypraw na pustynię. Stosowano go również do leczenia chorób układu oddechowego, a także dolegliwości pokarmowych. W połączeniu z miodem sprawdzał się przy leczeniu ran oraz wrzodów jamy ustnej [1].

Ekstrakt z korzenia lukrecji jest około 50 razy słodszy od cukru rafinowanego. Z tego względu lukrecja często nazywana jest słodkim drewnem [2].

Właściwości prozdrowotne lukrecji

Lukrecja w cukrzycy

Jak się okazuje, lukrecja znajduje zastosowanie w leczeniu cukrzycy typu 2. Naukowcy z Instytutu Genetyki Molekularnej im. Maxa Plancka w Berlinie przeprowadzili w tym kierunku szereg badań. W korzeniu lukrecji wykryto amorfrutyny – substancje obniżające poziom glukozy we krwi oraz posiadające właściwości przeciwzapalne. Nowo odkryte związki wydają się obiecujące w leczeniu zaburzeń metabolicznych [3].

Działanie przeciwcukrzycowe lukrecji jest również uwarunkowane obecnością likwirytygeniny. Jest to flawonoid znany z właściwości przeciwzapalnych, przeciwhiperlipidemicznych oraz przeciwutleniających. Badania naukowe przeprowadzane w ciągu ostatnich kilku lat potwierdzają jego skuteczność w łagodzeniu powikłań cukrzycowych. Jego działanie polega nie tylko na obniżaniu poziomu glukozy we krwi. Oprócz tego przeciwdziała demineralizacji kości, która bardzo często występuje u chorych na cukrzycę [4].

Lukrecja a zdrowie jamy ustnej i zębów

Próchnica jest zakaźną chorobą zębów, a jej powstawanie jest indukowane między innymi przez bakterię Streptococcus mutans. Składniki bioaktywne zawarte w lukrecji hamują aktywność tej bakterii, wykazując działanie przeciwpróchnicowe. W celu zbadania tych właściwości przeprowadzono szereg badań naukowych. Na ich podstawie opracowano lizaki lukrecjowe, zapobiegające próchnicy u dzieci. Spożywane dwa razy dziennie przez okres 10 dni skutecznie zmniejszają ilość S. mutans w ślinie. Zanim zostaną wypuszczone do sprzedaży, potrzebne są dodatkowe badania, które potwierdzą ich bezpieczeństwo [2].

Menopauza

Okres menopauzy bardzo często jest trudnym okresem w życiu kobiety. Uderzenia gorąca, zaburzenia snu, depresja to przykłady negatywnych objawów tego okresu. W celu ich zmniejszenia najczęściej stosowana jest hormonalna terapia zastępcza. Niestety niesie ona ze sobą możliwe działania niepożądane. Przede wszystkim jest to zwiększone ryzyko nowotworu piersi oraz zawału serca. Z tego względu zaleca się stosowanie minimalnych dawek leków oraz poszukuje się naturalnych alternatyw. Kilka badań naukowych potwierdza, że stosowanie lukrecji w okresie menopauzy skutecznie łagodzi jej nieprzyjemne objawy. Z tego względu jest obiecującym składnikiem w zapobieganiu oraz leczeniu zespołu menopauzalnego. Mogłoby się to wiązać ze znacznie mniejszymi skutkami ubocznymi, w porównaniu do terapii hormonalnej [7].

Zespół policystycznych jajników

Korzeń lukrecji odnajduje zastosowanie w leczeniu Zespołu Policystycznych Jajników (PCOS). Jest to uwarunkowane właściwościami przeciwandrogenowymi. Wykazuje skuteczne działanie przy hirsutyzmie i trądziku, a także przy innych objawach hiperandrogenizmu. Jedno z badań klinicznych wykazało pozytywny wpływ połączenia lukrecji z piwonią. Przyczyniło się to do obniżenia poziomu testosteronu, a także przywróciło owulację u kobiet poddanych badaniu [1].

Działanie antyoksydacyjne

Ekstrakty z lukrecji wykazują działanie przeciwutleniające. Zmniejszają stres oksydacyjny poprzez obniżanie wysokiego poziomu reaktywnych form tlenu. Ponadto wspomagają naprawę uszkodzeń DNA oraz funkcje mitochondriów [8].

Zdrowie wątroby

🔎 Badanie Giangrandi i wsp. [12] wykazało, że lukrecja może znacząco poprawić funkcjonowanie wątroby u pacjentów z pierwotnymi chorobami wątroby. Redukuje poziomy enzymów ALT i AST. Sugeruje to jej potencjalną rolę jako wsparcie w terapii hepatoprotekcyjnej.

Inne zastosowania lukrecji

Lukrecja jest szeroko wykorzystywana zarówno w przemyśle spożywczym, jak i farmaceutycznym. Stosowana w lekach ma na celu zmniejszenie gorzkiego smaku pozostałych składników. Często stosuje się ją do produkcji słodyczy i wyrobów cukierniczych. Jest składnikiem wielu napojów alkoholowych, takich jak piwo i likiery.

Zastosowanie odnajduje również w kosmetyce. Jest składnikiem preparatów przeznaczonych do stosowania miejscowego, służących do depigmentacji skóry. Zawarty w lukrecji kwas glicyretynowy stosuje się do produktów, zmniejszających widoczność cellulitu na skórze.  Ponadto zawarta w lukrecji glicyryzyna ma dużą zdolność do zatrzymywania wody w skórze. Kosmetyki, które ją zawierają, zapewniają głębokie nawilżenie [9,10].

Lukrecja w tradycyjnej medycynie chińskiej

Korzeń lukrecji jest ważnym elementem tradycyjnej medycyny chińskiej od czasów starożytnych. Szczególnie stosowany w celu wspomagania układu pokarmowego oraz pierwszych objawów przeziębienia. Uznawany jest za lek przewodni, który powoduje szybkie wchłanianie innych składników do krwiobiegu oraz komórek docelowych. Lek zawierający w składzie lukrecję jest stosowany głównie do leczenia wrzodów żołądka.

Oprócz tego wspomaga leczenie owrzodzeń jamy ustnej oraz wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. W celu potwierdzenia tego działania wykonano badanie na 15 pacjentach ze stwierdzonym wrzodem trawiennym. 3 razy dziennie 3 g sproszkowanej lukrecji stosowano przez okres 2 miesięcy. Przyczyniło się to, do znacznego zmniejszenia odczuwania bólu u 56% pacjentów. Natomiast 78% badanych pacjentów zadeklarowało rzadsze występowanie zgagi. Lukrecja łagodzi uszkodzenia oraz pozytywnie wpływa na strukturę błony śluzowej. Badania naukowe wskazują również na działania przeciwzapalne związków aktywnych lukrecji [5,6]. 

Jaka dawka lukrecji jest bezpieczna?

Istnieje wiele wytycznych na temat zalecanego dziennego spożycia lukrecji. Światowa Organizacja Zdrowia uznaje za bezpieczne 100 mg na dobę. Jest to dawka, która nie wywołuje negatywnych skutków ubocznych [2].

Działania niepożądane

Najczęstszym działaniem niepożądanym, nadmiernego spożywania lukrecji jest pseudohyperaldosteronizm. Jest to stan kliniczny, charakteryzujący się nadciśnieniem, niedoborem potasu oraz obniżonym poziomem reniny w osoczu [1].

(Przeczytaj także wyniki badania na temat interakcji lukrecji z lekami – przyp. redakcji)

🔎 W badaniu Geijerstam [11] codzienne spożywanie lukrecji zawierającej 100 mg kwasu glicyryzynowego (GA) znacząco podnosiło również ciśnienie krwi i obniżało poziom reniny oraz aldosteronu. Sugeruje to konieczność rozważenia bezpiecznych dawek tej substancji.

Podsumowanie

Lukrecja jest cenną rośliną leczniczą. Zawarte w niej związki aktywne wykazują liczne właściwości biologiczne. Pojawia się coraz więcej dowodów naukowych, potwierdzających jej działanie przeciwzapalne, przeciwnowotworowe, przeciwbakteryjne oraz przeciwutleniające. Korzeń lukrecji jest obiecującym lekiem łagodzącym powikłania cukrzycy. Istnieje duże zapotrzebowanie na przeprowadzanie dodatkowych badań w tym kierunku.  

Bibliografia:

1. Sabbadin, C., Bordin, L., Donà, G., Manso, J., Avruscio, G., & Armanini, D. (2019). Licorice: From Pseudohyperaldosteronism to Therapeutic Uses. Frontiers in Endocrinology, 10(484).
2. Sidhu, P., Shankargouda, S., Rath, A., Hesarghatta Ramamurthy, P., Fernandes, B., & Kumar Singh, A. (2020). Therapeutic benefits of liquorice in dentistry. J Ayurveda Integr Med, 11(1), 82-88. 
3. Max Planck Institute for Molecular Genetics. (2015). Research Report 2015
4. Carnovali, M., Luzi, L., Terruzzi, I., Banfi, G., & Mariotti, M. (2019). Liquiritigenin Reduces Blood Glucose Level and Bone Adverse Effects in Hyperglycemic Adult Zebrafish. Nutrients, 11(5).
5. Yang, R., Yuan, B. C., Ma, Y. S., Zhou, S., & Liu, Y. (2017). The anti-inflammatory activity of licorice, a widely used Chinese herb. Pharm Biol, 55(1), 5-18. 
6. Kucharska-Ambrożej, K. (2017). Aktualny stan wiedzy na temat chemizmu i aktywności biologicznej lukrecji gładkiej Glycyrrhiza glabra L.
7. Kim, K. U., Lee, S. J., & Lee, I. (2020). Development of an Improved Menopausal Symptom-Alleviating Licorice (Glycyrrhiza uralensis) by Biotransformation Using Monascus albidulus. J Microbiol Biotechnol, 30(2), 178-186.
8. Upadhyay, S., Mantha, A. K., & Dhiman, M. (2020). Glycyrrhiza glabra (Licorice) root extract attenuates doxorubicin-induced cardiotoxicity via alleviating oxidative stress and stabilising the cardiac health in H9c2 cardiomyocytes. J Ethnopharmacol, 258, 112690. 
9. Pastorino, G., Cornara, L., Soares, S., Rodrigues, F., & Oliveira, M. (2018). Liquorice (Glycyrrhiza glabra): A phytochemical and pharmacological review. Phytother Res, 32(12), 2323-2339.
10. Bredin, C. P. (2019). Liquorice (Glycyrrhiza glabra): the journey of the sweet root from Mesopotamia   to England. J R Coll Physicians Edinb, 49(2), 171-174.
11. af Geijerstam, P., Joelsson, A., Rådholm, K., & Nyström, F. H. (2024). A low dose of daily licorice intake affects renin, aldosterone, and home blood pressure in a randomized crossover trial. The American journal of clinical nutrition, 119(3), 682-691.
12. Giangrandi I, Dinu M, Napoletano A, Maggini V, Lombardi N, Crescioli G, Gallo E, Mascherini V, Antonelli M, Donelli D, Vannacci A, Firenzuoli F, Sofi F. Licorice and liver function in patients with primary liver disease: A systematic review and meta-analysis of RCTs. Phytother Res. 2024 Jul 30. doi: 10.1002/ptr.8288. Epub ahead of print. PMID: 39079711.

• Data pierwotnej publikacji: 12.05.2021
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 9.08.2024