Morwa – właściwości morwy białej i bezpieczeństwo stosowania

Morwa biała (łac. Morus alba L.) jest drzewem liściastym pochodzącym z Azji. Owoce morwy mogą mieć kolor biały, różowy, fioletowy a nawet czarny. Liście morwy charakteryzują się nieregularnym, zmiennym kształtem [1].

Spis treści:

1. O morwie białej
2. Składniki aktywne
3. Właściwości prozdrowotne
4. Przeciwwskazania i uwaga
5. Bibliografia

Jej nazwa wbrew powszechnemu przekonaniu pochodzi nie od koloru owoców lecz od koloru kory [1]. Zarówno owoce jak i liście używane w tradycyjnej medycynie chińskiej stosowane były w terapii hiperglikemii, a same liście były spożywane w celu regeneracji funkcji komórek β trzustki [2] Obecnie morwa znajduje zastosowanie nie tylko jako surowiec zielarski, ale także stosowana jest w hodowli jedwabników oraz przemyśle spożywczym, papierniczym czy energetycznym. [1].

Komercyjnie dostępne są różne produkty z morwy białej:

• herbaty z liści
• suplementy diety w postaci tabletek (zawierające ekstrakty z liści)
• ekstrakty z liści w formie płynnej (często występujące pod nazwą „sok z morwy”)
• suszone owoce morwy [1, 3, 4]

Owoce morwy są surowcem cenionym ze względu na swoje walory smakowe, wartość odżywczą oraz wysoką zawartość składników biologicznie czynnych.

Stosowane były już w chińskiej medycynie ludowej. Mogą znaleźć zastosowanie m.in. w odrobaczaniu, jako środek przeczyszczający, wymiotny czy wykrztuśny [5].

Składniki aktywne zawarte w liściach morwy – jak działają?

W niniejszym artykule omówione zostaną głównie związki chemiczne o potencjale przeciwcukrzycowym zawarte w liściach morwy.

Liście morwy obfitują w składniki mineralne takie jak magnez, wapń (787-2727mg/100g), czy żelazo (19-50mg/100g), ale i substancje antyodżywcze takie jak fityniany i szczawiany [1].

Hipoglikemiczny potencjał liści morwy warunkuje głównie obecność alkaloidu – DJN (1-dezoksynojirimycyny). Związek ten działa jak lek przeciwcukrzycowy – akarboza. DJN, podobnie jak akarboza blokuje enzymy – α-glukozydazy, biorące udział w metabolizmie węglowodanów. Wolniejsze trawienie węglowodanów powoduje spowolnienie uwalniania glukozy z posiłków a tym samym wolniejszy wzrost glikemii. DJN jest także słabym inhibitorem innego enzymu biorącego udział w trawieniu cukrów – α-amylazy [6].

Liście morwy białej obfitują także w związki polifenolowe o wysokim potencjale przeciwutleniającym takie jak flawonoidy (m.in. kwercetynę, rutynę, kemferol) oraz kwasy fenolowe [1]. Kwercetyna także wykazuje właściwości hipoglikemizujące [6]. Ponadto hamuje działanie enzymu odpowiedzialnego za przemianę nadmiaru glukozy w sorbitol. Warto wspomnieć, że nadmierna ilość sorbitolu może prowadzić do powikłań związanych z funkcjonowaniem układu nerwowego, nerek i narządu wzroku, szczególnie u pacjentów z cukrzycą [7].

Związki o aktywności biologicznej znajdują się także w nasionach i korze korzeni. W korze korzeni morwy białej zidentyfikowano m.in. substancję Moran 20K o potencjale przeciwcukrzycowym [1].

Wielokierunkowe działanie ekstraktów z morwy

Liście morwy białej znane są głównie jako surowiec, który znajduje zastosowanie w terapii zaburzeń gospodarki węglowodanowej – cukrzycy oraz insulinooporności.

Warto natomiast wspomnieć, że obok właściwości hipoglikemicznych ekstrakty z liści morwy wykazują także działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i antyoksydacyjne [1]. Właściwości antyoksydacyjne liści morwy warunkowane są głównie obecnością kwasu chlorogenowego, rutyny i katechiny [8], natomiast mechanizmem leżącym u podłoża działania przeciwzapalnego leży obniżenie stężenia czynników prozapalnych – m.in. czynnika martwicy nowotworów (TNF-α). Morwa biała może także znaleźć zastosowanie w prewencji cukrzycy typu II, zaburzeń układu odpornościowego czy nowotworów [9].

Morwa biała a zaburzenia gospodarki węglowodanowej

Ekstrakty czy napary z liści morwy białej są szeroko stosowanym przez diabetyków surowcem zielarskim. Morwa biała w przeciwieństwie do syntetycznych odpowiedników nie wywoływała u pacjentów działań niepożądanych, takich jak senność, wzdęcia czy biegunka [7].

Adisakwattana i wsp. potwierdzili, że ekstrakty z liści morwy hamowały aktywność enzymów odpowiedzialnych za rozkład węglowodanów. Ekstrakt z morwy hamował znacznie aktywność dwóch α-glukozydaz: maltazy oraz sacharazy. Morwa aż w 60 % hamowała aktywność maltazy, natomiast w 50 % sacharazy. Jeszcze silniejsze hamowanie działania glukozydaz można uzyskać po połączeniu morwy z innymi surowcami np. ketmią szczawiową, złocieniem ogrodowym czy rośliną strączkową -klitornią ternateńską. Takie połączenie powodowało, że oprócz hamowania glukozydaz ograniczona została także aktywność innego enzymu odpowiadającego za trawienie węglowodanów – α-amylazy (na której aktywność morwa w pojedynkę nie miała wpływu) [10].

Działanie morwy zostało potwierdzone także w licznych badaniach, w tym z udziałem diabetyków. W badaniu przeprowadzonym przez Banu i wsp. na grupie pacjentów z cukrzycą, odnotowano, że poziom glukozy na czczo po spożyciu naparu z morwy był niższy o 25 mg./dl. Jeszcze lepsze efekty opisano w odniesieniu do glikemii poposiłkowej. W 90 minucie glikemia w grupie której podano napar z morwy była niższa aż o 77 mg/dl w porównaniu z grupą badaną! [11]

W badaniu przeprowadzonym przez brytyjskich naukowców, z udziałem zdrowych osób dorosłych, odnotowano obniżenie stężenia glukozy we krwi w 120 minucie po podaniu badanym maltodekstryny. Podczas badania obserwowano także korzystne oddziaływanie jakim jest hamowanie wydzielania insuliny [12].

W badaniu przeprowadzonym przez Tian i wsp. na gryzoniach z indukowaną cukrzycą wykazano, że ekstrakt z liści morwy powodował nie tylko obniżenie stężenia glukozy na czczo i poprawę glikemii w doustnym teście tolerancji glukozy OGTT (ang. oral glucose tollerance test) ale też wpływał na poprawę wskaźnika związanego z insulinoopornością – HOMA-IR [9].

Morwa biała obniża stężenie glukozy we krwi ale…

Liście morwy białej są surowcem zielarskim o dobrze udokumentowanym działaniu hipoglikemizującym. Nie należy jednak lekceważyć licznych doniesień naukowych, które wskazują na równoczesny wzrost poziomu insuliny u zwierząt  doświadczalnych czy osób badanych.

Podwyższanie poziomu insuliny jest korzystnym zjawiskiem u osób z cukrzycą typu II, natomiast może ono stanowić zagrożenie dla osób z insulinoopornością [2]. Składniki aktywne zawarte w morwie (w warunkach in vitro) powodują podwyższenie stężenia peptydu glukagonopodobnego (GLP-1), a co za tym idzie zwiększoną aktywność komórek β trzustki i podniesienie poziomu insuliny. W badaniu zwrócono także uwagę, że resweratrol i oksyresweratrol zawarte naturalnie w morwie działają korzystnie w niskich stężeniach, natomiast w wysokich kierowały komórki beta trzustki na drogę apoptozy [2].

Podobnie, w badaniu przeprowadzonym przez Salemi i wsp. na modelu zwierzęcym wykazano, że obok korzystnego, hipoglikemizującego działania ekstraktu i proszku z liści morwy białej znacząco podwyższała ona poziom insuliny [13]. Podobne działanie zaobserwowano u gryzoni po podaniu ekstraktu z kory korzenia morwy – gdzie obok silnego działania antyutleniającego i hipoglikemizującego odnotowano wzrost stężenia insuliny [14].

Istnieją jednak badania, które stoją w opozycji do wyżej przytoczonych wyników (wskazujących na wzrost stężenia insuliny), m.in. wspomniane wcześniej badanie Lown i wsp. [12]. Przegląd literatury wskazuje na brak jednoznacznego trendu, który pozwoli przewidzieć działanie morwy białej na gospodarkę węglowodanową.     

Poprawa profilu lipidowego u osób z cukrzycą typu II – skuteczność morwy białej

Liczne badania przeprowadzone na gryzoniach z indukowaną cukrzycą wskazują na pozytywny wpływ ekstraktu z liści morwy lub liści w formie sproszkowanej na gospodarkę lipidową. Zarówno napary jak i ekstrakty z liści morwy białej podawane szczurom powodowały redukcję stężenia cholesterolu, frakcji LDL oraz TG. Podobne działanie na stężenia lipidów we krwi miały także polisacharydy zawarte w owocach [8].

Korzystne zmiany w profilu lipidowym zaobserwowano także u osób z cukrzycą. Już po 30 dniach stosowania ekstraktu z morwy zauważono obniżenie stężenia cholesterolu całkowitego, „złego cholesterolu” czyli LDL (aż o 23%) oraz  podwyższenie stężenia „dobrego cholesterolu” – HDL [6].

Odchudzanie

🔎 Ekstrakt z liści morwy zawiera aktywne składniki, które mogą wspierać kontrolę masy ciała i redukcję hiperlipidemii dzięki specyficznym mechanizmom molekularnym. Wyniki sugerują, że stosowanie produktów na bazie liści morwy może przynieść korzyści w profilaktyce i leczeniu otyłości oraz chorób metabolicznych. Warto jednak pamiętać, że pełne zrozumienie działania tych składników wymaga dalszych badań [16].

Przeciwwskazania. Zioła i suplementy stosuj zawsze z rozwagą!

Zarówno suszone zioła, jak i ich ekstrakty w formie suplementów diety są dziś szeroko dostępne – może po nie sięgnąć każdy. Nie należy jednak zapominać, że surowce roślinne przyjmowanie niewłaściwie, bez konsultacji lekarza czy farmaceuty lub połączone z innymi lekami mogą wyrządzić szkody w organizmie czy wywołać alergię.

🔎 W ostatnim czasie było głośno o śmierci żony jednego z kongresmenów w USA [15]. Przyczyną zgonu było zażywanie właśnie ekstraktu z liści morwy. Bezpośrednim powodem zgonu było odwodnienie, będące skutkiem ubocznym stosowania ekstraktu

Suplementy czy zioła, które pomagają jednym, innym mogą zaszkodzić!

Stosowanie morwy białej może dać korzystne efekty w terapii wspomagającej cukrzycy, natomiast zasadność i bezpieczeństwo ich stosowania w indywidualnym przypadku powinna być rozpatrzona przez specjalistę.

Bibliografia:

1. Grześkowiak, J., Łochyńska, M. (2017).  Związki biologicznie aktywne morwy białej (Morus alba L.) i ich działanie lecznicze. Post Fitoter, 18(1), 31-35.
2. Zheng, Y.C., He, H., Wei, X., Ge, S., Lu, Y.H (2016). Comparison of Regulation Mechanisms of Five Mulberry Ingredients on Insulin Secretion under Oxidative Stress. J Agric Food Chem, 64(46):8763-8772.
3. https://medsowa.pl/r/morwa-ranking-najlepszych-produktow (dostęp 20.07.2020)
4. https://www.straganzdrowia.pl/pl/p/Sok-z-morwy-bialej-100-bez-cukru-500ml/1646 (dostęp 20.07.2020)
5. Liang, L., Wu, X., Zhu, M., Zhao W., Li F., Zou, Y. & Yang L. (2012) Chemical composition, nutritional value, and antioxidant activities of eight mulberry cultivars from China. Pharmacogn Mag, 8(31): 215–224.
6. Gnalicka, A., Jabłecka A. (2013). Miejsce wyciągu z morwy białej we współczesnej farmakoterapii cukrzycy typu II – praca poglądowa. Farmacja Współczesna, 6, 196-201.
7. Kałwa, K., Wilczyński K. (2016) właściwości  przeciwutleniające  naparów z  liści  morwy  białej  (Morus  alba  L.) Acta Sci. Pol. Technica Agraria, 15(3-4) 2016, 15-24.
8. Rodrigues, E.L., Marcelino G., Silva G.T., Figueiredo P.S., Garcez,W.S., Corsino J., Guimarães, R.C.A., & Freitas, K.C. (2019). Nutraceutical and Medicinal Potential of the Morus Species in Metabolic Dysfunctions. Int J Mol Sci, 20(2): 301.
9. Tian, S., Wang, M.,  Liu, C. Zhao, H. & Zhao, B. (2019) Mulberry leaf reduces inflammation and insulin resistance in type 2 diabetic mice by TLRs and insulin Signalling pathway. BMC Complement Altern Med, 19(1):326.
10. Adisakwattana,  S., Ruengsamran, T., Kampa, P., & Sompong, W. (2012). In vitro inhibitory effects of plant-based foods and their combinations on intestinal α-glucosidase and pancreatic α-amylase. BMC Complement Altern Med, 12:110.
11. Banu, S., Jabir, N.R., Manjunath, N.C., Khan, M.S., Ashraf, G.M., Kamal, M.A. & Tabrez,  S. (2015). Reduction of post-prandial hyperglycemia by mulberry tea in type-2 diabetes patients. Saudi J Biol Sci, 22(1), 32-6.
12. Lown, M., Fuller, R., Lightowler, H., Fraser, A., Gallagher, A., Stuart, B., Byrne, C. & Lewith, G. (2017). Mulberry-extract improves glucose tolerance and decreases insulin concentrations in normoglycaemic adults: Results of a randomised double-blind placebo-controlled study. PLoS One, 12(2):e0172239.
13. Salemi, Z., Barzin Tond S., Fallah, S., Shojaii, A. & Seifi, M. (2016). The effect of Morus alba leaves extract and powder on resistin levels and liver transaminase enzymes activities in diabetic rats. Cell. Mol. Biol, 62 (6): 112-118.
14. Singab, A.N.B., El-Beshbishy, H.A., Yonekawa, M., Nomura, T. & Fukai T. (2005). Hypoglycemic effect of Egyptian Morus alba root bark extract: effect on diabetes and lipid peroxidation of streptozotocin-induced diabetic rats. J Ethnopharmacol, 100(3):333-8.
15. KHN, https://khn.org/news/article/tom-lori-mcclintock-death-herbal-remedy-diabetes-weight-loss-white-mulberry/
16. Li R, Wang J, Liu J, Li M, Lu J, Zhou J, Zhang M, Ferri N, Chen H. Mulberry leaf and its effects against obesity: A systematic review of phytochemistry, molecular mechanisms and applications. Phytomedicine. 2024 Jun;128:155528. doi: 10.1016/j.phymed.2024.155528. Epub 2024 Mar 11. PMID: 38555774.

• Data pierwotnej publikacji: 24.08.2020
• Data ostatniej aktualizacji: 28.10.2024