W organizmie kobiety w ciąży zachodzi wiele zmian anatomicznych i fizjologicznych. Zmiany te prowadzić mogą do zaburzeń układu pokarmowego, które często wymagają odpowiedniej diagnozy i leczenia. Jedną z takich dolegliwości jest biegunka (inaczej rozwolnienie). Dotyczy około 34% kobiet ciężarnych [1, 2]. Biegunka może wystąpić na każdym etapie ciąży. Najczęściej pojawia się na początku oraz bliżej terminu porodu. Zazwyczaj jest to naturalna dolegliwość i nie trzeba się jej obawiać. Istnieją jednak sytuacje, kiedy biegunki w ciąży nie należy bagatelizować i wymagana jest pilna konsultacja lekarska. Jakie objawy powinny zaniepokoić?
Kiedy mówimy o biegunce? Objawy
Biegunka według definicji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO – World Health Organisation) to oddawanie przynajmniej trzech luźnych lub wodnistych stolców na dobę. W kale mogą być widoczne resztki niestrawionego pokarmu, śluz, a także krew. Towarzyszyć jej może również ból brzucha, nudności, wymioty, złe samopoczucie, osłabienie czy gorączka [3]. Ważne jest, aby zawsze poinformować lekarza o wystąpieniu biegunki oraz o towarzyszących jej, wyżej wymienionych objawach. Zwłaszcza jeśli w kale pojawi się krew lub śluz.
Podział biegunki
Ze względu na czas trwania biegunka może być ostra (trwająca krócej niż 2 tygodnie) lub przewlekła (utrzymująca się dłużej niż 4 tygodnie) [3]. Biegunce przewlekłej towarzyszyć mogą także takie objawy jak utrata masy ciała czy niedożywienie [3]. Istnieje również podział biegunki ze względu na czynnik wywołujący m.in. bakteryjna, wirusowa, pasożytnicza, polekowa, alergiczna czy autoimmunologiczna.
Przyczyny biegunki w ciąży
W organizmie kobiety zachodzi wiele zmian adaptujących do nowej sytuacji, które mogą powodować zaburzenia ze strony układu pokarmowego. Biegunka na początku ciąży może być spowodowana intensywnymi zmianami hormonalnymi zachodzącymi w ciele kobiety [1].
Wpływają one na pracę jelit, a także przyczyniają się do osłabienia odporności. To z kolei zwiększa ryzyko infekcji wirusowych i bakteryjnych (np. E. coli, Salmonella, Shigella), które również prowadzić mogą do biegunki [4].
Inne przyczyny biegunki w ciąży to zatrucie pokarmowe, alergia pokarmowa, stres, a także przyjmowane leki i suplementy. Ponadto biegunka może wystąpić na kilka dni przed porodem w celu oczyszczenia organizmu. Wtedy zwykle towarzyszy jej obniżenie brzucha, gęsta wydzielina z pochwy lub skurcze przepowiadające.
Przyczyną przewlekłej biegunki mogą być także choroby jelit takie jak zespół jelita drażliwego (IBS), nieswoiste zapalenie jelit (NZJ), choroba Leśniowskiego-Crohna, nietolerancja glutenu, przerost bakterii w jelicie cienkim czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego [3].
Kiedy powinno pilnie udać się do lekarza? Zagrożenia związane z biegunką
Krótkie biegunki nie są zwykle powodem do niepokoju. Mimo to zawsze powinno się poinformować lekarza prowadzącego o wystąpieniu biegunki. Dlaczego? Źle leczona może być przyczyną odwodnienia lub niedoborów pokarmowych, co stanowi zagrożenie dla przyszłej mamy oraz dla dziecka. Są jednak sytuacje, kiedy interwencja lekarska jest pilna. Jakie to sytuacje?
- jeśli w pierwszym trymestrze ciąży biegunce towarzyszą takie objawy jak silny ból brzucha lub krwawienie z pochwy. Objawy te mogą zwiastować poronienie.
- jeśli w drugim i trzecim trymestrze biegunce towarzyszy nienaturalnie twardy brzuch. Może być to oznaka odklejania się łożyska.
- jeśli biegunka się przedłuża lub staje się bardzo intensywna.
- jeśli w kale możemy znaleźć krew, śluz lub ropień.
- jeśli temperatura ciała jest podwyższona.
- jeśli towarzyszą jej częste wymioty.
- jeśli zauważymy objawy odwodnienia, takie jak suchość w ustach, ciemny mocz, pragnienie czy zawroty głowy.
Leczenie biegunki w ciąży
Krótkotrwała i łagodna biegunka nie musi być powodem do niepokoju. Najważniejsze jest, aby zadbać o odpowiednie nawodnienie organizmu, żeby uniknąć niebezpiecznego odwodnienia. Zaleca się picie dużej ilości wody, a także picie elektrolitów [1].
Wprowadza się również lekkostrawną dietę. Jeśli domowe sposoby nie pomagają, a biegunka się nasila, konieczna jest konsultacja z lekarzem. Nie należy przyjmować żadnych leków na własną rękę, ponieważ mogą być zagrożeniem dla dziecka [5]. O podaniu danego leku zawsze decyduje lekarz.
Dieta podczas biegunki w ciąży. Co jeść i czego unikać?
Posiłki powinny być lekkostrawne, na bazie ryżu czy ziemniaków. Najlepiej wykorzystać również takie produkty jak banany, marchewka, mus jabłkowy czy pieczywo pszenne. Sprawdzą się także kleiki, kaszki, sucharki, chrupki kukurydziane, słone krakersy czy biszkopty [6].
Jakich produktów należy unikać?
- mleka i produktów mlecznych, które nasilają biegunkę,
- napojów gazowanych,
- słodyczy,
- smażonych potraw,
- tłustych potraw,
- produktów bogatych w błonnik np. pieczywo razowe, płatki owsiane,
- ostrych przypraw,
- soków owocowych i warzywnych.
Listerioza i salmonelloza
Kobiety w ciąży znajdują się w grupie wysokiego ryzyka zachorowania na listeriozę oraz na salmonellozę. Obie choroby łatwo mogą przyjść niezauważone, ponieważ wywołują objawy bardzo podobne do zwykłej infekcji układu pokarmowego. Listerioza to choroba zakaźna spowodowana spożyciem zakażonego pokarmu bakterią Listeria monocytogenes [7]. Można się nią zarazić przez zjedzenie m.in. niedokładnie umytych owoców i warzyw, surowego mięsa i owoców morza czy dań gotowych, które nie były podane obróbce cieplnej.
Salmonelloza wywołana jest przez bakterię z rodzaju Salmonella. Zarażamy się poprzez zjedzenie produktów skażonych Salmonellą np. jaj, kiełków, surowego mięsa czy niepasteryzowanego mleka.
Profilaktyką listeriozy i salmonellozy jest dokładne mycie produktów, z których przygotowujemy posiłek, a także uniknie spożywania wymienionych wyżej produktów na surowo.
Podsumowanie
Biegunka w ciąży często jest naturalną dolegliwością i nie musi być powodem do niepokoju. Wystarczy wówczas zadbać o odpowiednie nawodnienie i lekkostrawną dietę. W przypadku, jeśli biegunka przedłuża się, nasila i towarzyszą jej inne objawy np. gorączka, krew w kale, ból brzucha, wymioty należy pilnie skontaktować się z lekarzem, który podejmie odpowiednie leczenie.
Bibliografia:
- Tylec-Osóbka, S. Wojtuń, J. Gil. Basal management of gastrointestinal diseases in pregnant women. Pediatr Med Rodz 2012, 8 (4), p. 315-323
- S. Bonapace Jr, R. S. Fisher. Constipation and diarrhea in pregnancy. Gastroenterol Clin North Am. 1998 Mar;27(1):197-211.
- Ochoa, C. M. Surawicz. DiarrhealDiseases – Acute and Chronic. University of Washington School of Medicine, Seattle, WA– Published October2002.Updated December 2012.
- West, J. Warren, T. Cutts. Diagnosis and management of irritable bowel syndrome, constipation, and diarrhea In pregnancy. Volume 21, Issue 4, December 1992, Pages 793-802
- Zielinski, K. Searing, M. Deibel. Gastrointestinal distress in pregnancy: prevalence, assessment, and treatment of 5 common minor discomforts. J Perinat Neonatal Nurs. Jan-Mar 2015;29(1):23-31.
- Steffen, K. Gyr. Diet in the treatment of diarrhea: from tradition to evidence. Clin Infect Dis. 2004 Aug 15;39(4):472-3.
- Madjunkov, S. Chaudhry, S. Ito. Listeriosis during pregnancy. Arch Gynecol Obstet. 2017 Aug;296(2):143-152.
