Dieta bananowa. Żywieniowy hit czy pułapka na bananowe dzieci?

Wszyscy jesteśmy bananowymi dziećmi — bananowymi dziećmi internetu. Mamy luksus wiedzy na wyciągnięcie ręki… a właściwie palca, którym scrollujemy telefon. W dobie tak łatwego dostępu do informacji, sztucznej inteligencji, powszechnej świadomości żywieniowej wciąż sięgamy po absurdalne, przynoszące rozczarowania kolejne “diety cud”. Dlaczego? Otóż gdy postanowienia noworoczne pokrywają się kurzem, a karnet na siłownię powoli traci ważność, ostatnią deską ratunku i okładem na sumienie pozostaje kolejna cudowna dieta, natychmiastowo, według jej twórcy rozwiązująca wszelkie problemy. Wśród detoksów sokowych, kuracji oczyszczających i postów owocowo — warzywnych królują monodiety, w tym ostatnio dieta bananowa. Przyjrzyjmy się jej z bliska. 

Dieta bananowa – skąd się wzięła?

Koncepcja diety bananowej wywodzi się z Japonii. Stworzyła ją farmaceutka Sumiko Watanabe – jako rozwiązanie problemu nadwagi swojego męża [1,2]. Mężczyzna ów spektakularnie schudł, a Sumiko wydała książkę  “Morning banana diet”, która szybko stała się bestsellerem w Kraju Kwitnącej Wiśni. Szał diety bananowej przypada na rok 2008, gdy w trakcie pewnego programu telewizyjnego jedna z uczestniczek zaprezentowała swoją lżejszą o 15 kg sylwetkę, którą zawdzięczała cudownej diecie bananowej. Efekt? Dzień po emisji programu z japońskich marketów wykupiono wszystkie banany [1,2]!

Jadłospis, czyli jak to działa? (a raczej jak nie działa?)

Pierwotna wersja diety bananowej zakładała jedzeniu jednego lub kilku bananów na śniadanie, popijanie ich wodą w temperaturze pokojowej, a następnie „normalne” posiłki przez resztę dnia. Rzekomo najskuteczniejszy efekt miał być widoczny po 2 – 3 miesiącach jej stosowania. Szybko jednak przeobraziła się ona w bardzo restrykcyjną odmianę. [1,2] Jej propagatorzy zalecają 3, 7 lub 14-dniowe głodówki, oparte jedynie na bananach i wodzie.

Efekty uboczne

Informacje te pochodzą głównie z kolorowych magazynów lub od samozwańczych ekspertów żywieniowych, którzy niestety pomijają fakt, iż równie szybko co efekty diety pojawią się jej ekstremalne skutki uboczne, jak spadek energii, problemy ze snem, napady objadania się czy wahania nastroju.

Ryzyko związane z dietą bananową

Ktoś może powiedzieć — banany są przecież zdrowe! Owszem, ale jedynie, jeśli są elementem zbilansowanej, odżywczej diety, a nie samodzielnym składnikiem determinującym całodzienne menu.Czemu monodieta jest taka szkodliwa?

Każda restrykcja dietetyczna niesie ze sobą ryzyko niedoborów makro- i mikroelementów [3]. Banany to głównie węglowodany. A gdzie białko — budulec dla tkanek i hormonów? Gdzie zdrowe tłuszcze — składniki błon biologicznych, niezbędne do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, czy wchłaniania witamin A, D, E, czy K? Gdzie witaminy z grupy B? Gdzie wapń, sód czy cynk w wystarczającej ilości [4]?

Dieta bananowa, jak każda inna drastycznie nisko kaloryczna prowadzi do szybkiego spadku masy ciała, ale równie szybkiego efektu jojo, gdy tylko dieta zostanie przerwana [5]. Dodatkowo restrykcje dietetyczne niosą ze sobą wysokie ryzyko zaburzeń odżywiania, a w efekcie wpadnięcia w błędne koło odchudzania [5,6,7]

Dieta bananowa to symbol absurdu

Żyjemy w dynamicznym świecie, chcemy szybkich efektów, w tym spektakularnych efektów stosowania diety, a obietnicy „5 kg w 5 dni” trudno się oprzeć… Monodieta. Brzmi jak prosty, nowoczesny sposób na rozwiązanie wszystkich problemów. Wnosi powiew świeżości i obietnicę lepszego jutra, przy tym nietuzinkowa nazwa zachęca bardziej niż „oklepana” dieta śródziemnomorska. Kluczowy jest tu również aspekt psychologiczny, czyli rola social mediów i celebrytów, którzy przekonują, że taka dieta to ich „sekret” do idealnej sylwetki.

Noworoczne zmiany? Tak, byle z głową!

Nie przeczę, banany są pycha, ale jedynie pełnowartościowa, odpowiednio zbilansowana dieta jest drogą do utrzymania zdrowego i sprawnego organizmu [4,8,9]. Aby dieta przyniosła efekt, niezbędna jest trwała zmiana nawyków żywieniowych, wyprowadzenie codziennej aktywności fizycznej, regularne posiłki i świadomy wybór jedzenia [10,11]. Zamiast rzucać się na modne, krótkoterminowe diety, postaw na zmiany, które utrzymasz przez całe życie. Oto kilka z nich:

• metoda małych kroków – wprowadź jedną zdrową zmianę tygodniowo, zamiast rewolucji całego życia, np wymiana słodkiego napoju na ten w wersji “zero”, a w kolejnym etapie na wodę
• balans i różnorodność – twój organizm potrzebuje zarówno węglowodanów, białek, jak i tłuszczów. Eliminacja całych grup produktów bez konsultacji z profesjonalnym dietetykiem jest bardzo niebezpieczna!
• uwaga na trendy – jeśli dieta brzmi zbyt dobrze… to sygnał ostrzegawczy, aby nabrać wobec niej umiarkowanego optymizmu. Wybieraj sprawdzone źródła wiedzy jak portal dietetycy.org.pl
• świadomość żywieniowa: naucz się czytać etykiety, planować posiłki i słuchać swojego ciała 

Podsumowanie

W pogoni za szczupłą sylwetką łatwo wpaść w pułapkę szalonych a przy tym nieracjonalnych i wyniszczających monodiet. Pamiętajmy, że zdrowe nawyki żywieniowe to nie wyścig do szybkich efektów, a inwestycja w siebie! Aby zadbać o zdrowie postaw na prawidłowo zbilansowaną dietę, która wspiera odporność, pomaga utrzymać prawidłową masę ciała oraz dobre samopoczucie. Kto wie — może, zamiast wymyślać kolejne noworoczne postanowienie, po prostu skupmy się na rozsądnych podstawach.

Bibliografia:

1. Lal, N. (2024). Morning Banana Diet is the latest weight-loss craze, but what is it? South China Morning Post. Retrieved from https://www.scmp.com/lifestyle/health-wellness/article/3253334/what-morning-banana-diet-trending-social-media-expert-reveals-how-it-works-and-how-use-it-long-term
2. Toyama, M. (2008). Japan Goes Bananas For a New Diet. Time. Retrieved from https://web.archive.org/web/20081018222849/http://www.time.com/time/world/article/0,8599,1850454,00.html?imw=Y
3. Biedrzycka K, (2015) Porównanie zaleceń żywieniowych z popularnymi dietami oraz skutki ich stosowania
4. Rychlik, E., Stoś, K., Woźniak, Agnieszka, & Mojska, H. (2024). Normy żywienia dla populacji Polskiej.
5. Siles-Guerrero, V., Romero-Márquez, J., & García-Pérez, R. (2024). Is Fasting Superior to Continuous Caloric Restriction for Weight Loss and Metabolic Outcomes in Obese Adults? A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Clinical Trials. Nutrients. doi:10.3390/nu16203533
6. Stewart T. M. (2002). Rigid vs. flexible dieting: association with eating disorder symptoms in nonobese women. Appetite, pp. 39–44.
7. Safaei, M., Sundararajan, E., & Driss, M. (2021). A systematic literature review on obesity: Understanding the causes & consequences of obesity and reviewing various machine learning approaches used to predict obesity. Computers in biology and medicine(136). doi:10.1016/j.compbiomed.2021.104754
8. Varkevisser R.D. (2019). Determinants of weight loss maintenance: a systematic review. Obesity reviews : an official journal of the International Association for the Study of Obesity, 171–211. Retrieved from https://doi.org/10.1111/obr.12772
9. Ventriglio A. (2020). Mediterranean Diet and its Benefits on Health and Mental Health: A Literature Review. Clinical practice and epidemiology in mental health : CP & EMH, 156–164.
10. Deslippe, A., Soanes, A., Bouchaud, C. B., & Slim, M. (2023). Barriers and facilitators to diet, physical activity and lifestyle behavior intervention adherence: a qualitative systematic review of the literature. The international journal of behavioral nutrition and physical activity. Retrieved from https://doi.org/10.1186/s12966-023-01424-2
11. English, L. (2021). Evaluation of Dietary Patterns and All-Cause Mortality: A Systematic Review. JAMA network open. Retrieved from https://doi.org/10.1001/jamanetworkopen.2021.22277