Gałka muszkatołowa: właściwości i zastosowanie. Afrodyzjak, środek halucynogenny czy zdrowa przyprawa?

Nazywana jest przyprawą kochanków, ale nie każdy wie, że gałka muszkatołowa to coś więcej niż afrodyzjak. Powszechnie znana gałka muszkatołowa, którą na co dzień kupujemy w sklepach, jest ususzonym jądrem owocu. Słynie głównie jako składnik sosu beszamelowego, jednak jej zastosowanie jest bardziej wszechstronne.

Spis treści:

1. Pochodzenie i smak
2. Uprawa i miejsce występowania
3. Właściwości zdrowotne
4. Wartości odżywcze
5. Zagrożenia i przeciwwskazania
6. Zastosowanie w kuchni
7. Rola w diecie
8. Najczęstsze pytania konsumentów
9. Podsumowanie
10. Bibliografia

Sprawdza się doskonale nie tylko w tym popularnym sosie, ale i wielu innych potrawach — również słodkich. Jest przyprawą od wieków uprawianą na Archipelagu Malajskim, położonym na Pacyfiku pomiędzy Azją a Australią. W jego skład wchodzą takie wyspy jak m.in. Borneo, Filipiny czy Malezja. Pomimo powszechności gałki muszkatołowej tak naprawdę, niewiele osób zdaje sobie sprawę z jej właściwości odżywczych czy możliwości narkotycznych.

Pochodzenie i smak

Owoce muszkatołowca dotarły do Europy w XII wieku dzięki Arabom. Wiemy, że w Polsce korzystał z nich król Władysław Jagiełło. To oznacza, że używano ich w kuchni przynajmniej od XIV wieku. Stosowano je zarówno w formie przyprawy na przykład do mięs i serów, jak i robiono z nich cukierki. Dodawano je też do ciast. [1]

Przyprawa ta pierwotnie rośnie na wiecznie zielonym drzewie pochodzącym z wyżej wspomnianych wysp położonych na Pacyfiku.  Jest to jedyne na świecie drzewo, które jest źródłem aż dwóch przypraw – gałki muszkatołowej oraz buzdyganu.

Buzdygan nazywany jest „kwiatem gałki muszkatołowej” i pozyskuje się go z osłonki zewnętrznej, która ochrania gałkę muszkatołową. Uchodzi za bardziej „wyrafinowaną” przyprawę w porównaniu do gałki i najczęściej występuje w sproszkowanej formie. Wykorzystuje się go do pikantnych lub słodko-ostrych potraw.

Uprawa i miejsce występowania

Obecnie muszkatołowce uprawia się głównie na Karaibach, w południowych Indiach oraz kilku innych tropikalnych rejonach świata. [2] Ponadto muszkatołowiec nie jest źródłem jedynie przypraw. Produkuje się z niego również oleożywice, masło muszkatołowe i olejek eteryczny. Mieszkańcy Grenady z jego owoców produkują syrop oraz dżem zwany morne delice.

Właściwości zdrowotne gałki muszkatołowej

Gałka muszkatołowa jest przyprawą, od wieków stosowaną w medycynach ludowych. W medycynie tajskiej jest składnikiem tradycyjnych środków przeciwgorączkowych, przeciwalergicznych i przeciwzapalnych [2]. Liczne badania skupiające się na właściwościach gałki muszkatołowej, dowiodły jej silne działania prozdrowotne. Ma ona działanie przeciwutleniające, przeciwalergiczne oraz przeciwzapalne. Udowodniono również jej działanie przeciwbólowe, dlatego polecana jest do stosowania przy problemach reumatycznych [5]. Badania z 2016 r. wykazały większą skuteczność w łagodzeniu bólu zapalnego olejku z gałki muszkatołowej niż niektórych innych leków przeciwbólowych. [3]

Wpływ na trawienie jest kolejną z głównych zalet gałki muszkatołowej. Już wieki temu używano jej jako środka na problemy żołądkowo – jelitowe, takie jak kolki, wzdęcia, biegunki i niestrawności. [7] Służyła jako środek ułatwiający pracę układu pokarmowego. Z tego też powodu obecnie często jest polecana przez dietetyków.

Ponadto olej z gałki muszkatołowej jest przydatny w leczeniu stanów zapalnych pęcherza moczowego i dróg moczowych, halitozy oraz impotencji. [2][4][5]

Gałka muszkatołowa, a sen 

Jedną z ciekawszych właściwości gałki muszkatołowej jest jej zastosowanie do walki z bezsennością. W przypadku problemów ze snem szklanka ciepłego mleka z dodatkiem gałki muszkatołowej może złagodzić problemy. Badania nad oddziaływaniem gałki na sen dowiodły, że ma ona pozytywny wpływ zarówno na problemy z zasypianiem, jak i na okres trwania głębokiego snu. [6]

Zastosowanie w stomatologii 

Kolejnym z licznych zastosowań gałki muszkatołowej jest walka z próchnicą. Dzięki zawartości olejków, takich jak np. metanol, wykazuje ona silne działanie przeciwbakteryjne. Z tego powodu  może być stosowana w stomatologii jako produkt do pielęgnacji jamy ustnej. Badania opublikowane w czasopiśmie Food and Nutrition Reasearch wykazało, że miejscowe stosowanie olejku z gałki muszkatołowej może załagodzić ból zęba. [4][7]

Wpływ na stres

Gałka muszkatołowa działa psychoaktywnie, wpływając łagodząco na stres. Zawdzięcza to zawartości takiego związku chemicznego jak mirystycyna. Pomaga ona zwiększać poziom serotoniny i dopaminy. Ponadto dzięki działaniu przeciwutleniającemu pomaga w zwalczaniu wolnych rodników, dzięki czemu obniża poziom stresu oksydacyjnego. Te właściwości gałki popularne są np. w Japonii. Wiele firm rozprowadza jej aromat poprzez system wentylacji, aby poprawić środowisko pracy oraz jakość powietrza.  [2]

Dzięki zawartości tych olejków ma ona również korzystne działanie na hipokamp. Jest to część mózgowia odpowiadająca za pamięć oraz nawigację przestrzenną. Badania z 2017 roku wykazały, że gałka muszkatołowa może wpływać pozytywnie na jego działanie. A dodatkowo może wspomóc zapobieganie oraz leczenie chorób takich jak Alzheimer czy Parkinson. [8]

Szczególnie ciekawym dla Pań, zastosowaniem gałki muszkatołowej, może być jej wpływ na ludzką skórę. Dzięki niektórym substancjom ma ona działanie przeciw starzeniu się skóry. Dodatkowo chroni ją przez promieniowaniem UVB. [7][12]

„Przyprawa kochanków”

Nie bez powodu gałka muszkatołowa uznana jest za jeden z najpopularniejszych afrodyzjaków. Ponieważ stymuluje przepływ krwi w naczyniach, to uważana jest za skuteczny środek na potencję oraz zaburzenia seksualne. Mirystycyna, wspomniana już wyżej, jest składnikiem silnego leku o działaniu euforycznym.  [9]

Wartości odżywcze

Tabela 1. Wartości odżywcze gałki muszkatołowej

Wartości odżywcze na 100 g
WARTOŚĆ ENERGETYCZNA	2200 kJ / 525 kcal
Białko	5.84 g
Tłuszcz	36.3 g
Węglowodany	49.3 g
Cukry	2.99 g
Błonnik	20.8 g
Wapń	184 mg
Żelazo	3.04 mg
Magnez	183 mg
Potas	350 mg
Sód	16 mg
Cynk	2.15 mg
Selen	1.6 mg
Miedź	1.03 mg
Fosfor	213 mg
Niacyna	1.3 mg
Witamina C	3 mg

            Źródło: U.S. Department of Agriculture. Nutmeg

Zagrożenia i przeciwwskazania

Mimo licznych właściwości prozdrowotnych gałka muszkatołowa ma również silne działania psychotropowe oraz właściwości narkotyczne. Dzięki mirystycynie spożycie dużych dawek gałki może powodować m.in. narkozę, majaczenie i drgawki padaczkowe. W skrajnych przypadkach może doprowadzić do śmierci.

Dodatkowo powoduje ona przejściowe problemy zaparciowe i trudności w oddawaniu moczu. Za dawkę halucynogenną uważa się od 6 do 30 g sproszkowanych owoców drzewa muszkatołowego. Natomiast objawy pojawiają się na ogół od 3 do 6 godzin po spożyciu produktu i nie trwają dłużej niż 24 godziny.

W odpowiednich ilościach jest ona jednak bezpieczną substancją o małych właściwościach alergizujących. Białka gałki są słabymi alergenami, które bardzo rzadko powodują objawy pokarmowe. [8][9][10] Mimo to nie jest ona zalecana każdemu.

Przeciwwskazaniami do jej stosowania są choroby układu nerwowego takie jak epilepsja. Gałki nie poleca się również kobietom w ciąży oraz karmiących piersią. Co prawda nie udowodniono bezpośredniego negatywnego wpływu gałki na laktację kobiety, jednak badania wykazały, że zatrucie gałką, może zmniejszać laktację. [13][14] Nie poleca się jej również alergikom, a dzieci nie powinny mieć jej w swoim zasięgu. [6]

Zastosowanie jako przyprawa w kuchni

Najpopularniejsze użycie gałki muszkatołowej to przyprawianie nią sosów, mięs, zup czy ryb. Jest podstawą sosu beszamelowego używanego między innymi do lasagne. Świetnie pasuje do większości posiłków na słono. Można ją dodawać na przykład do kaszotto, aby podkręcić jego smak. Stosuje się ją też do zup takich jak krem z brokułów czy dyni i wielu innych dań. Smaku i charakteru dodaje również Fondue serowemu, którego wykonanie jest proste i szybkie, a efekt idealny na spotkanie ze znajomymi, wieczór z rodziną czy romantyczną kolację. 

Founde Serowe

Składniki

• Ementaler 300 g
• Ser gruyere 300 g
• Czosnek 2 ząbki
• Białe wino 400 ml
• Sok z cytryny 1 łyżeczka
• Mąka kukurydziana 1 łyżeczka
• Pieprz biały 2 szczypty
• Gałka muszkatołowa 1 szczypta

Przygotowanie:

Ser do fondue należy pokroić lub zetrzeć na tarce o grubych oczkach. Wino i sok z cytryny zagotować w garnku. Odrobinę wina zostawić, aby rozmieszać w nim mąkę. Gotować na małym ogniu i ciągle mieszając dodawać starte sery. Najlepiej mieszać drewnianą łyżką, tak długo aż masa serowa stanie się gładka i szklista.

Garnek zdjąć z ognia w momencie, gdy pojawią się bąbelki na powierzchni sosu serowego. Mąkę kukurydzianą wymieszać z odrobiną pozostawionego wina i dolać do gorącej masy serowej. Mieszać, aż zgęstnieje.

Fondue przyprawić pieprzem i szczyptą gałki muszkatołowej. Gdy masa serowa będzie gładka i uzyska konsystencję kremu, przenieść naczynie z kuchenki na podgrzewacz do fondue. Mieszać od czasu do czasu i stale podgrzewać. 

Inne pomysły na zastosowanie gałki muszkatołowej

Gałka muszkatołowa doskonale sprawdza się również jako dodatek do budyni, ciast, słodyczy czy ajerkoniaku. Jest ona składnikiem między innymi bardzo popularnej przyprawy do piernika oraz licznych przypraw do szarlotek. [2], [11]

Rola w diecie

Dzięki swoim właściwościom trawiennym ma ona szerokie grono zwolenników. Dietetycy sugerują używania jej do przyprawiania dań. Szczególnie polecana jest w diecie pacjentów z problemami trawiennym i pokarmowymi.

Można z niej korzystać na coraz popularniejszej diecie LOW FODMAP. Jest to dieta stosowana do leczenia dolegliwości jelitowych takich jak przerost złej flory bakteryjnej w jelicie. Skutkuje on takimi dolegliwościami jak wzdęcia, biegunki, gazy, bóle brzucha itp.

Dieta ta składa się z trzech etapów. Pierwszy z nich polega na wyeliminowaniu wielu produktów i przypraw, w tym m.in. czosnku — jako jego zamiennik proponuje się właśnie gałkę muszkatołową. Nie jest jednak zalecana w diecie łatwostrawnej. [2][10]

Wpływa korzystnie na sen, przez co może pomóc w walce z bezsennością. Ma pozytywny wpływ na jakość skóry i może spowalniać jej starzenie się. Ma łagodzące działanie na stres. W Japonii wiele firm rozprowadza jej aromat, aby poprawić środowisko pracy oraz jakość powietrza.  

Najczęstsze pytania konsumentów

Podsumowanie

Jak widać, gałka muszkatołowa jest świetnym dodatkiem do dań, który nadaje im charakterystycznego, intensywnego smaku i zapachu. Ponadto ma również wiele właściwości odżywczych i zastosowań zdrowotnych.

Jest przyprawą o szerokim działaniu i zastosowaniu. Nadaje się zarówno do dań słonych, jak i słodkich. Jej właściwości nie ograniczają się jedynie do bycia afrodyzjakiem. Przede wszystkim ma ona fantastyczny wpływ na nasz układ pokarmowy. Może być skutecznym wsparciem w zwalczaniu niestrawności i wzdęć. Ma działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe, a nawet przeciwgrzybicze.

Wszystkie te właściwości sprawiają, że świetnie sprawdza się w walce z przeziębieniem czy bólem. Dodatkowo może zapobiegać powstawaniu próchnicy oraz pomagać w jej zwalczaniu.

Podsumowując, jest ona świetnym dodatkiem w kuchni. Dzięki niej nie tylko wzbogacimy smak naszych dań, ale i zadbamy o nasze zdrowie. Oprócz gałki muszkatołowej warto również zaopatrzyć się w inne produkty powstające z muszkatołowca, takie jak olejki eteryczne czy mydła muszkatołowe. 

Bibliografia:

1. Kmieć K. Rośliny przyprawowe – rośliny lecznice jako motyw ekslibrisu 2004 r [dostęp na dzień 02.05.2022] https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Analecta_studia_i_materialy_z_dziejow_nauki/Analecta_studia_i_materialy_z_dziejow_nauki-r2004-t13-n1_2_(25_26)/Analecta_studia_i_materialy_z_dziejow_nauki-r2004-t13-n1_2_(25_26)-s221-239/Analecta_studia_i_materialy_z_dziejow_nauki-r2004-t13-n1_2_(25_26)-s221-239.pdf
2. Villupanoor A. Parthasarathy, Bhageerathy Chempakam, T. John Zachariah Chemistry of Spices 2008 r. CAB International
3. Champasuri S, Itharat A. Bioactivities of Ethanolic Extracts of Three Parts (Wood, Nutmeg and Mace) from Myristica fragrans Houtt. J Med Assoc Thai. 2016 Jul;99 Suppl 4:S124-30. PMID: 29926690.
4. Shafiei, Z., Shuhairi, N. N., Md Fazly Shah Yap, N., Harry Sibungkil, C. A., & Latip, J. (2012). Antibacterial Activity of Myristica fragrans against Oral Pathogens. Evidence-based complementary and alternative medicine : eCAM, 2012, 825362. https://doi.org/10.1155/2012/825362
5. Gawron-Gzella A. Aktywność antyoksydacyjna popularnych przypraw 2022 r. Katedra i Zakład farmakolgii Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
6. Staughton J. Nutmeg: Nutrition, Benefits, Uses, & Dosage 2021 Organic Facts [dostęp na dzień 02.05.2022]https://www.organicfacts.net/health-benefits/herbs-and-spices/nutmeg.html
7. Abourashed, E. A., & El-Alfy, A. T. (2016). Chemical diversity and pharmacological significance of the secondary metabolites of nutmeg (Myristica fragrans Houtt.). Phytochemistry reviews : proceedings of the Phytochemical Society of Europe, 15(6), 1035–1056. https://doi.org/10.1007/s11101-016-9469-x
8. Plaingam, W., Sangsuthum, S., Angkhasirisap, W., & Tencomnao, T. (2017). Kaempferia parviflora rhizome extract and Myristica fragrans volatile oil increase the levels of monoamine neurotransmitters and impact the proteomic profiles in the rat hippocampus: Mechanistic insights into their neuroprotective effects. Journal of traditional and complementary medicine, 7(4), 538–552. https://doi.org/10.1016/j.jtcme.2017.01.002
9. Rahman A., Fazilah A., E. Effarizah. Toxicity of Nutmeg (Myristicin): A Review. International Journal on Advanced Science, Engineering and Information Technology. 2015 r.
10. Słowianek M., Leszczyńska J. Alergeny przypraw, ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość. 2011 r.
11. Orkusz A., Bogacz-Radomska L, Znaczenie przypraw w żywieniu człowieka, Nauki Inżynierskie i Technologie. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
12. Lee KE, Mun S, Pyun HB, Kim MS, Hwang JK. Effects of macelignan isolated from Myristica fragrans (Nutmeg) on expression of matrix metalloproteinase-1 and type I procollagen in UVB-irradiated human skin fibroblasts. Biol Pharm Bull. 2012;35(10)
13. Ab. Rahman, A. & Mohd Esah, Effarizah. Toxicity of Nutmeg (Myristicin): A Review. International Journal on Advanced Science, Engineering and Information Technology. (2015)
14. Drugs and Lactation Database (LactMed) [Internet]. Bethesda (MD): National Library of Medicine (US); 2006-. Nutmeg. [Updated 2021 May 17]. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK501838/