Monodieta. Na czym polega, typy, skuteczność i wpływ na zdrowie

Mówiono, że jedną z monodiet zapoczątkowała słynna aktorka Ethel Barrymore. Miała ona zapłacić braciom Mayo (Mayo Clinic) za przygotowanie dla niej “specjalnej diety”. Podobno w 1925 roku stworzyli oni dla niej “osiemnastodniową dietę redukcyjną”. Aktualnie domniemani twórcy zaprzeczają tej wersji i powiązania z tą dietą. W 1933 roku aktor James Francis Cagney Junior zagrał w filmie Hard to Handle. Zagrał oszusta, który wykorzystał problem w społeczeństwie, jakim jest odchudzanie. Promował dietę grejpfrutową. Dzięki czemu grany przez niego oszust mógł zarobić na wyższych cenach swoich grejpfrutów. Sugerował on problem w społeczeństwie, które szuka strategii odchudzania. Diety, która jest skuteczna i niekoniecznie zdrowa i racjonalna. Ponadto dotyczy hollywoodzkich aktorek i aktorów. Dzięki temu dieta grejpfrutowa nabrała hollywoodzkiego blasku. 

Czym jest monodieta?

Monodieta, jak nazwa sugeruje, to dieta jednoskładnikowa. Każdy produkt, który będzie wybrany do tego dość skromnego jadłospisu, może stać się jej nazwą. Słowo dieta w połączeniu z nazwą produktu. Przykładem może być jabłko, czyli dieta jabłkowa. Analogicznie jogurt będzie podstawą diety jogurtowej.  

Dieta ta skupia się na wartościach jednego produktu. Innymi słowy, jest to dieta eliminująca większość produktów żywieniowych. Skupia się na jednym lub grupie konkretnych, nieprzetworzonych produktach. Mają one wpływać korzystnie na zdrowie. Działanie to przypisuje się zdrowotnym właściwościom wybranych produktów. Może to być produkt z grupy: owoców, warzyw, produktów zbożowych lub mlecznych (Segen’s Medical Dictionary, 2012). Głównym celem monodiety jest zmniejszenie masy ciała. Stosowanie różnych nieracjonalnych diet jest dość częste. Pomysłodawcami tych diet są osoby bez odpowiedniego wykształcenia i doświadczeń. (Jarosz, bdw).

Szacuje się, że nowa moda na monodietę rozpoczęła się w 2016 roku. Wpłynąć na to miał bestseller The New York Timesa. Książka napisana przez Penn Jillette pt.: Presto!: How I Made Over 100 Pounds Disappear and Other Magical Tales. Mężczyzna opisuje w niej swoją drogę odchudzania. Korzystał on z monodiety, a dokładniej z diety ziemniaczanej. Skutkiem czego schudł 10 kg w 5 tygodni. Co ciekawe, mężczyzna ten jest m.in. magikiem. Można by rzec, że oczarował ludzi na nowo monodietą. Wiele osób, chcąc uzyskać podobne efekty, również zaczęło stosować monodiety.

Rodzaje monodiety

Poniżej znajdują się jedne z popularniejszych produktów wykorzystywanych w monodiecie.

OWOCOWA

Dieta jabłkowa

Potencjalna dzienna wartość, dostarczana z jednego małego jabłka (100g). Odmiana Gala i Red Delicious. Op. własne

Jak nazwa wskazuje, głównym produktem jest jabłko. Ponadto woda oraz sok jabłkowy. Bez produktów stałych. Domniemanym działaniem jest korzystny wpływ na stany zapalne czy też dnę moczanową. Teoretycznie dieta ta ma poprawiać zdrowie i samopoczucie. Jabłko jest produktem alkalicznym. Skutkiem czego ma być mniejsze obciążenie organizmu substancjami kwasotwórczymi (Segen’s Medical Dictionary, 2012). 

W diecie jabłkowej zaleca się jabłka ekologiczne:

• Jonathan
• JonaGold
• Golden Delicious
• Red Delicious
• Gala

Dr Hohenwarter zaleca również przygotować jelita przed stosowaniem tej diety. Polega to na oczyszczeniu ich przez serię lewatyw z soli i sody lub z glikotymoliny (Hohenwarter, bdw).

Dodatek świeżo wyciśniętego soku z cytryny między jabłkami potęguje efekt oczyszczania. Ilość cytryn zależy od preferencji. Może być jedna lub więcej. 

Jeżeli jabłka są ekologiczne, można je jeść bez obierania skórki. Jeśli nie, należy skórkę obrać. Dopuszczalne jest zmiksowanie jabłka z niegotowanym musem jabłkowym. Dzięki temu mają być nadal smaczne ale łatwiejsze do spożycia. 

Osoby na diecie jabłkowej w ciągu trzech dni najczęściej spożywają:

Przykładowy jadłospis (Hohenwarter)

• Pierwszy dzień: jabłko – ilość nieograniczona. Zazwyczaj spożywa się od 6 do 8 jabłek
  • Pod koniec dnia zaleca się oczyszczenie jelit. Jednak dla tych, którzy nie chcą lub nie mogą tego zrobić, jest alternatywa. Tlenek magnezu lub cytrynian w celu rozluźnienia stolca i zalkalizowania jelita
  • Przed snem: oliwa z oliwek – jedna do trzech łyżeczek. Dowolność związana jest z własną tolerancją. Dopuszczalne jest wypicie oliwy z gorącą wodą
• Drugi dzień: dowolna liczba jabłek
  • Przed snem: oliwa z oliwek – jedna do trzech łyżeczek
• Trzeci dzień: dowolna liczba jabłek
  • Przed snem: oliwa z oliwek – jedna do trzech łyżeczek

Oliwa z oliwek ma pobudzić przepływ żółci z wątroby i dróg żółciowych. Szacuje się, że maksymalny przepływ żółci w wątrobie jest 23:00 a 2:00 w nocy. Pomagać w tym ma oliwa z oliwek. Uważa się, że alkaliczny błonnik jabłkowy będzie wiązał uwolnione toksyny i kwasy żółciowe. Po czym nastąpi ich usunięcie z organizmu (Hohenwarter, bdw).

Ponadto zaleca się łaźnię parową, masaż i łagodne ćwiczenia aerobowe. Ruch tj. chodzenie, rozciąganie czy joga mają pomóc zwiększyć krążenie i usuwanie toksyn z tkanek. 

Dieta składająca się z jabłek i oliwy z oliwek nie może wpływać korzystnie na organizm. Dieta powinna być różnorodna. Oczyszczanie w ten sposób jest zbyt rygorystyczne dla organizmu. Dzienne zapotrzebowanie jest znacznie wyższe, niż są w stanie zapewnić jabłka.

Dieta grejpfrutowa

Potencjalna dzienna wartość, dostarczana z jednego grejpfruta (308g). Op. własne

Dieta grejpfrutowa opiera się na diecie niskokalorycznej. Dostarcza ona od 500-800 kcal dziennie. Szacuje się, że powstała ona w latach 20. Najprawdopodobniej została spopularyzowana przez przemysł kinowy i spożywczy. W latach 80. dieta grejpfrutowa została “dziesięciodniową dietą odchudzającą 10 funtów”. Skupiano się w niej na spalaniu tłuszczu (Zarzo, Soriano, 2022). Ta monodieta była bardzo popularna w Hollywood.

Znana była również jako:

➡ dieta Hollywoodzka

➡ osiemnastodniowa dieta

➡ osiemnastodniowa dieta redukcyjna

Ryc. 1 Osiemnastodniowa dieta. Motion Picture Magazine z 1929 roku. Pobrane z https://commons.wikimedia.org/wiki/File:18-Day_Diet.png

Ryc. 2 Reklama menu w Hotelu Paso del Norte w Teksasie, w 1929 roku.El Paso Herald w Paso, Texas 1929 st. 20. Pobrane z https://www.newspapers.com/clip/14433824/1929-ethel-barrymores-eighteen-day/

CO CIEKAWE

Początku diety doszukuje się w 1929 roku. Rzekomo w tym roku herbaciarnia LaSalle&Koch oferowała 18-dniową dietę kliniki “Mayo Clinic”. Dieta wynikać miała z jej popularności w tamtym czasie. Hotel “Paso del Norte” w Paso w Teksasie oferował identyczną dietę w swojej reklamie (ryc. 2). 

Grejpfruty są pozytywnie odbierane przez ludzi. 60% uznało, że wspierają układ odpornościowy. 35% uznało, że pomagają w utracie wagi. 40% ludzi uważa, że jest niskokaloryczny, a 31%, że dostarcza przeciwutleniaczy. Ponadto 28% stwierdziło, że jest pozbawiony tłuszczu, cholesterolu i sodu (Chen, House, 2021).

W tej diecie można było spożywać grejpfruta, soku z niego oraz suplement diety w tabletkach. Jadłospis polega na spożywaniu grejpfruta. Istotnym elementem jest spożywanie jednego lub pół grejpfruta. Zamiennie ze szklanką 100% soku grejpfrutowego, bez dodatku cukru. 

Dieta ta choć ma zwolenników, nie jest zdrową dietą redukcyjną. Jest bardzo niskokaloryczną, ketogeniczną, niskowęglowodanową i białkową dietą. Odchudzanie wynikało z niskiej kaloryczności diety. Grejpfrut nie sprawił bezpośrednio redukcji masy ciała. Istnieje też zagrożenie ze względu na niedostateczna ilość makro- i mikroskładników (Zarzo, Soriano, 2022). Grejpfrut jest owocem, którego nie wolno spożywać z niektórymi lekami. Zawiera związek chemiczny, który negatywnie wpływa na działanie leków. Może to prowadzić do dodatkowych problemów zdrowotnych. Agencja ds. Żywności i Leków wymaga ostrzeżeń na konkretnych lekach w celu uniknięcia spożywania ich z sokiem z grejpfrutów (Cleveland Clinic, 2021). 

Dieta bananowa

Potencjalna dzienna wartość, dostarczana z jednego banana (126g). Op. własne

Banany są wartościowymi produktami. Zawierają m.in. potas, magnez, witaminę B6 i C. Nie zawierają zbyt wiele białka. Białko sprawia, że człowiek odczuwa wyższy poziom sytości. Zaleca się banany jako przekąskę. Jego właściwości są bardzo korzystne dla organizmu człowieka. Najlepiej w połączeniu z produktami bogatymi w białko. Natomiast jako produkt w diecie jednoskładnikowej nie jest zalecany (Rebello, Greenway, Dhurandhar, 2014). 

 7-dniowa naturalna, oczyszczająca dieta bananowa zazwyczaj obejmuje:

• ok. 1,5 kg bananów na dzień
• Zieloną herbatę w nieograniczonych ilościach
• 2 jajka

Przykładowy jadłospis:

• Pierwszy posiłek: jeden lub kilka małych bananów z odtłuszczonym mlekiem migdałowym lub wodą o temperaturze pokojowej. Można zmiksować lub dodać jogurtu
• Drugi posiłek: jeden lub kilka małych bananów (bez dodatków i blendowania)
• Trzeci posiłek: nieograniczony wybór (jeden banan i mała sałatka bez dressingu)
• Czwarty posiłek: jeden lub kilka małych bananów (bez dodatków i blendowania)
• Piąty posiłek: nieograniczony wybór (jeden banan i mała sałatka bez dressing)

Nie wolno jeść nic po godzinie 20:00 oraz należy położyć się spać przed północą.

Banany w dużych ilościach mogą prowadzić do zaparć i wzdęć. Dojrzałe banany zawierają dość duże ilości tyraminy. Może ona przyczyniać się do dolegliwości bólowych głowy i bezsenności (Jarosz, bdw).

WARZYWNA

Dieta ziemniaczana

Potencjalna dzienna wartość, dostarczana z jednego ugotowanego ziemniaka, w skórce (85g). Op. własne

Początku tej diety doszukuje się w 1849 roku. Jednak w 2016 ponownie stała się modna. Magik Penn Jillette opublikował książkę “Presto! How I Made Over 100 Pounds Disappear”. Autor książki spożywał same ziemniaki przez 2 tygodnie. Jego masa ciała zmniejszyła się o 8 kilogramów. Inny twórca, Tim Steel opublikował książkę “Potato Hack: Weight Loss Simplified”. Sugeruje w niej, że ziemniaki są najlepszym produktem odchudzającym. Zwraca uwagę na ich dobroczynne działanie i efekty. Poprawiają zdrowie jelit, wzmacniają układ odpornościowy. Uznał, że dostarczają mnóstwo składników odżywczych, które zapewniają energię podczas utraty masy ciała. 

Wielu twierdzi, że ta monodieta pozwoliła zmniejszyć ich masę ciała. W rzeczywistości nie ma badań naukowych potwierdzających te twierdzenia. Utrata masy ciała wiązała się z niską kalorycznością.

Dieta ziemniaczana trwa zazwyczaj od 3 do 5 dni. 

• Pierwszy posiłek: szklanka mleka (250g)
• Drugi posiłek: puree ziemniaczane (300g)
• Trzeci posiłek: sałatka ziemniaczana (250g ziemniaka, jedno pokrojone jajko na twardo, sól, ocet, olej roślinny)

“Łagodniejsza” wersja tej monodiety trwa 7-10 dni.  Spożywa się ugotowane, bez soli ziemniaki w mundurkach (1kg). Można je podać z koperkiem, kminkiem, pietruszką, szczypiorkiem. Dzieli się tę potrawę na 5-6 porcji. Gdy dopadnie głód, można rozszerzyć tę dietę. W pierwszym posiłku można zjeść kawałek chleba z masłem. Do drugiego posiłku można dodać trochę świeżych warzyw. Może to być marchew, ogórki, kapusta, cebula. Ponadto zaleca się pić wodę mineralną, mikstury ziołowe, herbatę bez cukru, najlepiej zieloną. Powtarza się ten proces raz na dwa miesiące (Mono Food Diet, bdw).

Ziemniaki są dobrym źródłem węglowodanów. W zbilansowanej diecie dostarczają energii i składników odżywczych. Stosowanie ich jako priorytet żywienia może być niebezpieczny dla zdrowia. Mimo korzystnego wpływu ma on sens w towarzystwie innych produktów żywieniowych (Shih i in., 2019). 

Dieta marchewkowa

Potencjalna dzienna wartość, dostarczana z jednej, surowej marchewki (60g). Op. własne

Dieta marchewkowa uznawana jest za dietę alkaliczną. Jadłospis opiera się na marchwi, soku z marchwi i wody. Nie zawiera innych produktów stałych. Najczęściej zalecany jest przy zapaleniu okrężnicy i wrzodach żołądka (Segen’s Medical Dictionary, 2012).

Jadłospis w diecie marchewkowej jest dość prosty.

• Pierwszy posiłek: gotowana marchew z oliwą i ziołami
• Drugi posiłek: wyciskany sok z marchwi
• Trzeci posiłek: zupa krem z oliwą
• Czwarty posiłek: przecier ze świeżej marchwi
• Piąty posiłek: zupa krem

Dieta ta jest niskokaloryczna. Nie dostarczy odpowiedniej ilości niezbędnych składników odżywczych. Korzystanie z tego typu diety przez dłuższy czas zagraża zdrowiu. Jedna marchewka (60g) pokrywa od 1 do 7 % dziennej wartości danych witamin i składników mineralnych. Teoretycznie witamina A pokrywa prawie 60% dziennej dawki.

Dieta kapuściana

Potencjalna dzienna wartość, dostarczana z porcji (90 g) surowej, zielonej  kapusty. Op. własne

Dietę kapuścianą powiązano ze Szpitalem Świętego Serca oraz Mayo Clinic. Miało to wynikać z rzekomego opracowania przez nich tej diety. Miała sprawiać szybką utratę masy ciała przed operacją u pacjentów z chorobami serca. Oba szpitale zaprzeczyły tym twierdzeniom. Szacuje się, że dieta ta zdobyła popularność w latach 80. Jej zwolennicy uważają, że kapusta ma właściwości spalania tłuszczu. Zazwyczaj trwa ona 7 dni (Segen’s Medical Dictionary, 2012). Przez tydzień spożywa się domową kapustę. Dodatkowo można dodać odtłuszczone mleko, owoc lub warzywo. Dwa tygodnie przerwy wystarczy, aby ponowić tę dietę (Jones, 2018).

Podstawą tej diety jest zupa z kapusty tzw. kapuśniak. Zaleca się ugotowanie dużej ilości, aby starczyło na tydzień. Oprócz zupy kapuścianej można spożywać 1-2 niskokaloryczne produkty. Należy pić wodę lub napoje bez kalorii tj. herbata bez cukru.

• Pierwszy dzień: kapuśniak (dowolna ilość) i owoce (bez bananów)
• Drugi dzień: kapuśniak (dowolna ilość) i warzywa (surowe lub gotowane warzywa liściaste). Należy unikać grochu, kukurydzy i fasoli. Można też zjeść jednego pieczonego ziemniaka z masłem lub olejem
• Trzeci dzień: owoce i warzywa (dowolna ilość). Bez pieczonego ziemniaka, bananów i zupy
• Czwarty dzień: kapuśniak, banany (dowolna ilość), odtłuszczone mleko
• Piąty dzień: wołowina (280-567g) lub kurczak lub ryba. Można spożyć do 6 świeżych pomidorów. Należy wypić 6-8 szklanek wody
• Szósty dzień: kapuśniak, warzywa (zielone liście) i wołowina lub pieczona ryba. Jeśli dzień wcześniej jej nie było
• Siódmy dzień:  warzywa, brązowy ryż, sok owocowy 100% bez dodatku cukru (dowolna ilość)

Dieta kapuściana jest niskokaloryczna. W związku z tym następuje utrata masy ciała. Występuje zbyt niska podaż wartości odżywczych. Konsekwencją może być osłabienie, bóle głowy, brak koncentracji (Segen’s Medical Dictionary, 2012). Dieta ta może wpływać na wzdęcia i skurcze. Dolegliwości te mogą być na tyle uciążliwe, że dieta zostaje przerwana (Ard, Miller, Kahan, 2016).

ZBOŻOWA

Dieta jaglana

Potencjalna dzienna wartość, dostarczana z jednej szklanki (174 g) ugotowanej kaszy jaglanej. Op. własne

Kasza jaglana wykazuje zdolności odchudzające po długim okresie spożywania. Zaleca się ją jako produkt uzupełniający dietę. Badania wykazały spadek wskaźnika BMI u osób z nadwagą i otyłością o 7%. Jednak badanie to trwało 3-4 miesiące. Stosowanie tej monodiety przez tak długi okres jest niebezpieczny i raczej niemożliwy. Prowadzić może to do zaburzeń funkcjonowania organizmu w tym niedoborów (Seetha i in. 2021). 

Zbilansowana dieta nie będzie miała negatywnych skutków. Można znacznie obniżyć zawartość składników antyodżywczych w prosie. Moczy się je przez noc w temperaturze pokojowej. Następnie odcedza i wypłukuje przed gotowaniem. Zabiegi tego typu mogą zmniejszyć ilość składników antyodżywczych, prawdopodobnie całkowicie ich nie usuwając (Sarita, Singh, 2016). Diecie jaglanej przypisuje się też właściwości oczyszczające z toksyn. Przykładowy jadłospis z kaszy jaglanej:

• Codziennie przed jedzeniem: szklanka ciepłej wody alkalicznej. Następnie kleik z siemię lnianego
• Pierwszy i drugi dzień: zupa z kaszy jaglanej (kasza jaglana, woda, włoszczyzna). Do zupy można dodać np.: sól, pieprz, kminek, ziele angielskie, majeranek, tymianek, chilli, kurkumę, bazylię, imbir
• Kolejne dni: Kasza jaglana z warzywami i owocami. cukinia faszerowana kaszą jaglaną i pomidorami. Na śniadanie np. Jaglanka z bananem.

Kasza jaglana ma wiele dobrych wartości, jednak zawiera też składniki antyodżywcze. Mogą one utrudniać wchłanianie innych składników odżywczych w organizmie. W konsekwencji występuje dodatkowe zagrożenie w kierunku niedoborów (Lang, 2022). Jednym z tych składników jest kwas fitynowy. Może on zaburzyć pobieranie potasu, magnezu, żelaza, wapnia, cynku. Kolejne to tzw. polifenole wolotwórcze. Mogą mieć negatywny wpływ na czynność tarczycy. Powodują powiększenie tego organu. W konsekwencji obrzęk szyi (Lang, 2022). 

Dieta ryżowa

Potencjalna dzienna wartość, dostarczana z porcji (150g) ugotowanego ryżu brązowego i białego. Op. własne

Brązowy ryż ma wiele właściwości, które bardzo dobrze wpływają na organizm człowieka. Jednak zawiera też składniki, które w dużych ilościach mogą mieć niekorzystny wpływ. Jednym z nich jest arsen. Arszenik naturalnie występuje w środowisku ale przez zanieczyszczenia jego poziom wzrasta. Jest toksycznym metalem ciężkim. Ponadto zauważono, że ryż gromadzi więcej arsenu niż inne rośliny spożywcze. Ryż i produkty na bazie ryżu mogą zawierać duże ilości formy nieorganicznej (bardziej toksycznej). Znaczące ilości zauważono w ryżu ale i produktach na bazie ryżu. Brązowy ryż ma go więcej niż biały(Wei, Zhu, Nguyen, 2014). Długotrwałe spożywanie arsenu podnosi ryzyko chorób przewlekłych (rak, choroby serca, cukrzycy typu 2). Kolejnym związkiem jest kwas fitynowy. Przyjmowany w dużych ilościach może wpływać na przyswajalność innych składników (Gupta, Gangoliya, Singh, 2015). Spożywanie ryżu z umiarem, w zróżnicowanej diecie nie niesie ze sobą konsekwencji (Wei, Zhu, Nguyen, 2014). 

Dieta ryżowa dostarcza 800-1000 kcal dziennie. Dieta ta charakteryzuje się bardzo niskim spożyciem sodu.

Jeden z planów żywienia pozwala na jedzenie tylko brązowego ryżu. Najlepiej prażonego w piekarniku. W ten sposób kaloryczność 100g ryżu będzie na poziomie 200 kcal.

Dieta owsiana

Potencjalna dzienna wartość, dostarczana z pięciu łyżek (50 g) płatków owsianych. Op. własne

Owies zawiera sporo błonnika. To jemu przypisuje się główną rolę w odchudzaniu. Wpływa korzystnie na trawienie. Ponadto wiąże się w jelicie z tłuszczem, co zapobiega wchłanianiu tłuszczu. Błonnik może obniżać poziom cholesterolu (Soliman, 2019). Duża ilość błonnika przyczynia się do odchudzania. Wpływa on na dłuższe odczuwanie sytości.

Mniej rygorystyczny plan żywienia zakłada 7 dni (Bhatnagar, 2022).

• Pierwszy i drugi dzień: trzy posiłki składają się tylko z płatków owsianych
• Trzeci i czwarty dzień: dwa posiłki  składają się tylko z płatków owsianych
• Piąty, szósty i siódmy dzień: jeden posiłek z płatków owsianych

Zbyt duża ilość błonnika wpływa negatywnie na organizm. Może powodować wzdęcia i dolegliwości żołądka. Może wystąpić niedobór witamin i składników mineralnych (Ionita-Mindrican in., 2022).

MLECZNA

Dieta mleczna

Potencjalna dzienna wartość, dostarczana z jednej szklanki (240 g) pełnego mleka krowiego. Op. własne

Mleko i produkty mleczne są bogate w składniki odżywcze. Szacuje się, że są szczególnie wartościowym pokarmem w polskiej diecie. Mleko ma istotną rolę w dostarczaniu wapnia do organizmu (Górska-Warsewicz i in., 2019).

Jadłospis polega na wypiciu 1 litra mleka. 1 szklanka mleka w odstępie 2-3 godzin. Dieta ta trwa tyle, ile uda się wytrwać. Strony polecające tę dietę zalecają być na niej 507 dni, powtarzając ją co pół miesiąca. Skutkiem będzie utrata masy ciała. W rzeczywistości dieta mleczna nie trwa dłużej niż 3 dni. Powtarza się ją nie wcześniej niż po miesiącu. Mówi się też o poście mlecznym raz w tygodniu (Mono Food Diet, bdw).

Mleko zawiera laktozę. Jest ona często nietolerowana przez organizm człowieka. Mogą pojawić się różne dolegliwości z nadmiernego dostarczenia tego składnika (Górska-Warsewicz i in., 2019). 

Dieta kefirowa

Potencjalna dzienna wartość, dostarczana z jednej szklanki (240 g)  kefiru o niskiej zawartości tłuszczu. Op. własne

Kefir uważany jest za ważny produkt mleczny w żywieniu człowieka. Ma on wiele korzyści dla zdrowia. Zalicza się go do żywności funkcjonalnej (Guzel-Seydim i in., 2011). Wytwarzany jest w wyniku fermentacji laktozy w mleku. Dzięki bakteriom i drożdżom naturalnie występujące w ziarnach kefiru. Zmniejsza ryzyko nietolerancji na laktozę (Azizi i in., 2021).

Uznany jest za domowy napój probiotyczny o niskich kosztach produkcji. Jest też naturalnym środkiem czy też lekarstwem ludowym. Niektóre badania wykazały, że domowa produkcja może skutkować zanieczyszczeniem, co może stanowić zagrożenie dla zdrowia. Warunki wytwarzania kefiru mogą zmieniać pierwotne właściwości składu mikrobiologicznego. Tym samym wpływać na ich właściwości prozdrowotne (Azizi i in., 2021).

Dieta kefirowa ma kilka wersji. Jedną z nich jest dieta składająca się z samego kefiru. W każdej z nich kefir ma być bez cukru, najbardziej beztłuszczowy. Wszystkie potrawy przygotowywane są bez przypraw, soli i cukru (Mono Food Diet). 

Trzydniowa dieta kefirowa

Pierwszy, drugi, trzeci dzień: 1-1,5 litra kefiru dziennie. 5-6 razy w różnych odstępach czasu. Można sobie ułatwić, dodając pół kilograma owoców i warzyw. Z dodatkiem owoców i warzyw spożywa się 5-6 dni.

Dziewięciodniowa dieta kefirowa

Nie można zmienić struktury produktu. Nie wolno też  czegoś dodać (zwłaszcza cukru i soli). Można pić wodę w nieograniczonej ilości.

• Pierwsze, drugi, trzeci dzień: kefir 1% tłuszczu (dowolna ilość), 100 g ryżu gotowanego, bez soli
• Czwarty, piąty, szósty dzień: kefir 1% tłuszczu (dowolna ilość), 100g polędwicy drobiowej (białe mięso), gotowane bez soli
• Siódmy, ósmy, dziewiąty dzień: kefir 1% tłuszczu (dowolna ilość), świeże jabłka w dowolnej ilości

Dieta twarogowa

Potencjalna dzienna wartość, dostarczana z jednej szklanki (226 g) twarogu o niskiej zawartości tłuszczu. Op. własne

Twaróg jest źródłem wysokiej jakości białka. Składnik, na który dużą uwagę zwracają sportowcy. Jest to produkt wysokobiałkowy o dużej sytości. Dostarcza on wapnia, który chroni np. przed osteoporozą. Ma również przyzwoite ilości witaminy B6, B12 cynku i selenu. Ponadto obniża poposiłkowy poziom glukozy we krwi. Twaróg zaleca się włączyć do żywienia. Sięgają po niego osoby na diecie niskoenergetycznej (Pozzobon, Pozzobon, 2019). 

Na diecie twarogowej spożywa się głównie twarożek (do 500g). Dodatkowo kefir (ok. 2 szklanki). Żywienie to dzieli się na 5 równych posiłków.

Twaróg zawiera laktozę, cukier mleczny, którego niektórzy ludzie nie tolerują. Spożywanie dużej ilości twarogu może wpłynąć na wysoki poziom sodu. W konsekwencji podnieść ciśnienie krwi i zwiększyć ryzyko chorób serca. W tej sytuacji zaleca się twaróg niskosodowy lub bezsodowy (Semeco, 2019). Ponadto twaróg zawiera dosyć dużo sodu. W nadmiarze może zagrażać zdrowiu. Negatywnie wpływać na pracę serca i nerek (Harvard T. H. Chan School of Public Health, 2022).

DIETA CZEKOLADOWA

Potencjalna dzienna wartość, dostarczana z porcji (100g)  gorzkiej czekolady 70-85%. Op. własne

Czy czekolada może być głównym produktem w diecie? Według zwolenników monodiety może. Lista makro- i mikroskładników jest imponująca. Badania wykazały, że czekolada ma wysoką strawność. Oznacza to, że dobrze się trawi oraz ma lepsze wchłanianie substancji odżywczych. Czekolada jednak nie może być uznawana za niskokaloryczną (Shahkhalili, Duruz&Acheson, 2000). Zawartość tłuszczów w czekoladzie jest dość wysoka. Czekolada zawiera składniki mineralne. Może wpływać na prawidłowe funkcjonowanie napięcia naczyniowego i wszystkich systemów biologicznych (Steinberg, Bearden, Keen, 2003). 

Włączenie do diety gorzkiej czekolady jest jednym ze sposobów skutecznego zwiększenia spożycia antyoksydantów. Gorzka czekolada zawiera korzystne dla zdrowia przeciwutleniacze. Zaleca się włączenie jej do diety bogatej w inne źródła przeciwutleniaczy. Skutkuje to zmniejszeniem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Wykazano, że  czekoladę należy rozważnie i rozsądnie wprowadzać do zdrowej diety (Wan Y. i in., 2001).

Ciemna czekolada zawiera 50-90% masy kakaowej, masło kakaowe i cukier. Czekolady o niższej jakości mogą zawierać oleje roślinne lub sztuczne barwniki i aromaty. Wybór gorzkiej czekolady i spożywanie niewielkich ilości może przynieść największe korzyści zdrowotne (Harvard T. H. Chan School of Public Health). 

Jadłospis diety czekoladowej uznany jest za jeden z trudniejszych. 

W ciągu dnia spożywa się 80g czekolady lub tabliczkę. Można pić tylko kawę bez cukru z mlekiem odtłuszczonym. Nie wcześniej niż 3 godziny po jedzeniu. Taką dietę stosuje się 5-7 dni. Następnie jest przerwa trwająca 4-6 dni. 

Dostarczanie niskiej kaloryczności może prowadzić np. do zawrotów głowy, omdlenia. Dieta czekoladowa nie sprzyja prawidłowym nawykom żywieniowym. Spożywanie kawy może wpływać na nadmierne wydzielanie kwasu żołądkowego (Liszt i in., 2017). 

Dieta 6 płatków (6 petals diet)

Prawdopodobnie twórcą tej diety jest szwedzka dietetyczka Anna Johansson. Uważa się, że ta dieta jest tania, łatwa i skuteczna. Dieta ta polega na spożywaniu produktów według harmonogramu. Jeden płatek to jeden dzień monodiety. W ciągu sześciu dni spożywa się przez cały dzień jeden wiodący produkt. Każdy dzień ma pozwolić wchłonąć konkretne składniki z produktów (białko, węglowodany). Nie wolno zamieniać dni ani łączyć ze sobą produktów. Według Johansson różne produkty wspólnie nie trawią się całkowicie. Efektem ma być powstanie nadmiaru, który przekształca się w tkankę tłuszczową. Celem spożywania produktów osobno jest prawidłowe przyswajanie i pełne wchłanianie. Ponadto nie tworzą się złogi tłuszczu (Medigo, 2016). 

Główna zasada to użycie produktu, podzielenie go na porcje i jedzenie przez cały dzień. 

• Dzień pierwszy: ryby. Nie więcej niż 500g na dzień
• Dzień drugi: warzywa o niskim indeksie glikemicznym: zielone tj. kapusta i kalafior, cukinia, pomidor, dynia. Do 1500g
• Dzień trzeci: gotowany kurczak. Do 500g filetu na dzień
• Dzień czwarty: zboża. Dowolne, nie więcej niż 200g. Zaleca się dziki ryż, kaszę gryczaną i proso
• Dzień piąty: ser twarogowy. Do 500g na dzień. Najlepiej średnia zawartość tłuszczu
• Dzień szósty: owoce. Do 1500g. Niezbyt słodkie, które nie zawierają skrobię

CIEKAWOSTKA

Na kilku stronach powątpiewa się w istnienie Anny Johansson. Nie ma żadnych medycznych publikacji ani informacji w wikipedii. Nie ma dowodów na jej istnienie. Podejrzewa się, że użyto fikcyjnej szwedzkiej dietetyk, aby zwiększyć wiarygodność tej metody i tym samym wzmocnić pozycję monodiety.

Czy dieta jednoskładnikowa jest bezpieczna? Wpływ monodiety na zdrowie

Restrykcyjna dieta odchudzająca źle wpływa na organizm. Diety bardzo niskokaloryczne zwiększają ryzyko kamieni żółciowych (Johansson i in., 2014). Szybka utrata masy ciała sprawia uwalnianie dodatkowego cholesterolu przez wątrobę do żółci. Uniemożliwia prawidłowe opróżnianie pęcherzyka żółciowego (National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases, 2017). 

Monodiety uznawane są za nieracjonalne żywienie. Ograniczają dostęp wielu niezbędnych składników tj.

• białko
• witaminy
• składniki mineralne
• kwasy omega-3 tj. EPA (kwas eikozapentaenowy) i DHA (kwas dokozaheksaenowy)

35-letni mężczyzna przez tydzień korzystał z diety opartej tylko na owocach. Trafił on do szpitala na  badania. Wykazano obecność ciał ketonowych i niskie stężenie glukozy. Stwierdzono też wyniszczenie spowodowane utratą białka. Niedobory witamin oraz składników mineralnych tj. sód, fosfor, kwas foliowy i witamina D. Znacznie poniżej normy była też transferyna. Oznaczało to, że mężczyzna jest mocno niedożywiony. Wykazano, że 1-2 dni restrykcyjnej diety ma istotny wpływ na niższe stężenie cynku i magnezu. Pojawia się też ryzyko niedokrwistości przez niskie stężenie żelaza i ferrytyny.

Niedobory witamin i składników mineralnych wpływają na:

• gorsze samopoczucie (drżenie mięśni)
• wypadanie włosów
• łamliwość paznokci 
• zmiany w obrębie jamy ustnej 
• utratę jędrności skóry
• brak energii

Częstym powikłaniem może być zakwaszenie organizmu. Skutkuje to:

• utratą wapnia i ryzykiem osteoporozy
• wzrostem tętna krwi
• obniżeniem stężenia insuliny, glukozy i trijodotyronina (hormon tarczycy)

Obniżenie trijodotyroniny wpływa na złe samopoczucie (Cybulska, Marcinkowska, Grzymisławska, 2018). Restrykcje mają wpływ na zmiany w metabolizmie, morfologii ale i na funkcjonowanie mięśnia sercowego. Dokładniej, aktywność skurczową i rozkurczową serca. Istnieje ryzyko rozwoju kardiomiopatii przerostowej, dysfunkcji skurczowej oraz rozkurczowej lewej komory serca (Lachowicz, Pałkowska-Goździk, Rosołowska-Huszcz, 2017).

Monodieta składająca się tylko z owoców lub warzyw z pozoru jest korzystna. Nie zawiera izomerów trans NKT (nienasyconych kwasów tłuszczowych). Dzięki czemu zmniejsza się ryzyko miażdżycy czy nowotworów. Ponadto nie spożywa się produktów przetworzonych, cukru i oleju palmowego. Początkowo wpływa to korzystnie na układ pokarmowy. Mniej wzdęć i utrata masy ciała. Natomiast utrata masy ciała wiąże się z efektem moczopędnym tej diety. Nie zawiera pełnowartościowego białka. Skutkiem czego może być nieprawidłowy metabolizm.

Wykorzystywane jest białko wewnątrzustrojowe. W konsekwencji zmniejsza się podstawowa przemiana materii i pojawia skłonność do efektu jo-jo (Jarosz, bdw). 

Podsumowanie

Wybrane produkty żywieniowe mają pewne wartości odżywcze. Jednak ograniczanie diety do jednego produktu jest zagrożeniem dla zdrowia. Spożywanie ich bez wsparcia innych produktów może prowadzić do niedoborów żywieniowych. Prawidłowa dieta wpływa na procesy zachodzące w organizmie i  funkcjonowanie organów. Racjonalne żywienie łączy ze sobą produkty, które wzmacniają organizm. Dlatego istotna jest różnorodność w jadłospisie. Nie bez powodu powstała Piramida Zdrowego Żywienia (Instytut Żywności i Żywienia, IŻŻ). Znajdują się w niej kondygnacje wypełnione produktami żywieniowymi. Każde z nich ma określone proporcje konkretnych grup produktów. Celem jest dostarczanie wszystkich potrzebnych składników odżywczych organizmowi człowieka. 

Dostarczanie organizmowi zbyt małej ilości kalorii wpływa na złe samopoczucie. Dieta jednoskładnikowa jest mało różnorodna, co wprowadza monotonię. Uznawana jest przez zwolenników, jako odchudzająca. W rzeczywistości jest to dieta niskokaloryczna pozbawiona wielu składników odżywczych. W konsekwencji może prowadzić to do niedoborów i stanów chorobowych.

Najczęstsze pytania

Bibliografia

1. Ard J. D., Miller G., Kahan S. (2016). Nutrition Interventions for Obesity. The Medical Clinics of North America, 100(6), 1341-1356
2. Arnarson A., Alyssa Northrop A., Medically reviewed Tinsley G.(2022). Potatoes 101: Nutrition Facts and Health Effects. Pobrane z Potatoes 101: Nutrition Facts, Health Benefits, and Types
4. Azizi, N. F. i in. (2021). Kefir and Its Biological Activities. Foods, 10(6), 1210
5. Bhatnagar S. (2022). Oatmeal Diet For Weight Loss: All You Need To Know About This 7-Day Diet. Pobrane z Oatmeal Diet For Weight Loss: All You Need To Know About This 7-Day Diet
6. Bjarnadottir A. (2019). Carrots 101: Nutrition Facts and Health Benefits. Pobrane z Carrots 101: Nutrition Facts and Health Benefits
7. Bjarnadottir A. (2019).Tomatoes 101: Nutrition Facts and Health Benefits. Pobrane z Tomatoes 101: Nutrition Facts and Health Benefits
8. Bjarnadottir A., Shoemaker S. Medically reviewed Rose-Francis K. (2021). 11 Evidence-Based Health Benefits of Bananas. Pobrane z Bananas: 11 Evidence-Based Health Benefits
9. Chen L.A., House L. (2021). An overview of the grapefruit market in the US. Pobrane z An Overview of the Grapefruit Market in the U.S.
10. Cleveland Clinic (2021). Does the Grapefruit Diet Work? Examining the eating plan’s fat-burning claims. Pobrane z The Grapefruit Diet: Does It Really Work?
11. Cybulska C., Marcinkowska E., Grzymisławski M. (2018). Głodowanie z wyboru – konsekwencje zdrowotne. Forum Zaburzeń Metabolicznych, 9(1), 1–8
12. Elliott B. Medically reviewed Fernando I. (2022). 10 Science-Based Benefits of Grapefruit. Pobrane z 10 Health Benefits of Grapefruit
13. Górska-Warsewicz H. i in. (2019). Milk and Dairy Products and Their Nutritional Contribution to the Average Polish Diet. Nutrients, 11(8), 1771
14. Gunnars K. Medically reviewed Jones J. (2022). 7 Proven Health Benefits of Dark Chocolate. Pobrane z 7 Proven Health Benefits of Dark Chocolate
15. Gupta, R. K., Gangoliya, S. S., Singh, N. K. (2015). Reduction of phytic acid and enhancement of bioavailable micronutrients in food grains. Journal of food science and technology, 52(2), 676–684
16. Guzel-Seydim Z.B. i in. (2011). Review: Functional Properties of Kefir. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 51(3), 261-268
17. Harvard T. H. Chan School of Public Health (bdw). Dark Chocolate. The Nutrition Source. Pobrane z Dark Chocolate
18. Harvard T. H. Chan School of Public Health (2022). Salt and Sodium. Pobrane z Salt and Sodium
19. Hohenwarter A.J. (bdw.) The Apple Diet. Pobrano z https://dradrianmd.com/catalog/resource_library/Apple%20Diet.pdf
20. Ionita-Mindrican C.B. i in. (2022). Therapeutic Benefits and Dietary Restrictions of Fiber Intake: A State of the Art Review. Nutrients, 14(13), 2641
21. Jarosz A. (bdw). Monodiety w otyłości – niebezpieczne dla zdrowia. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej
22. Johansson, K. i in. (2014). Risk of symptomatic gallstones and cholecystectomy after a very-low-calorie diet or low-calorie diet in a commercial weight loss program: 1-year matched cohort study. International journal of obesity (2005), 38(2), 279–284
23. Jones T. (2018). The Cabbage Soup Diet: Does It Work for Weight Loss? Nutrition. Pobrane z The Cabbage Soup Diet: Does It Work for Weight Loss?
24. Kubala J. (2018). 5 Ways That Drinking Milk Can Improve Your Health. Pobrane z 5 Proven Health Benefits of Milk
25. Kubala J. (2019). 9 Impressive Health Benefits of Cabbage. Pobrane z 9 Impressive Health Benefits of Cabbage
26. Lachowicz K., Pałkowska-Goździk E., Rosołowska-Huszcz D. (2017). Aktywność osi podwzgórze-przysadka-tarczyca (HPT) i funkcjonowanie mięśnia sercowego w warunkach deficytu energetycznego. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 71, 1154-1171
27. Lang A., Groves M. Medically reviewed Fernando I. (2022). The Top 16 Health Benefits of grapes. Pobrane z Top 16 Health Benefits of Eating Grapes
28. Lang A. Medically reviewed Seitz A. (2022). What Is Millet? Nutrition, Benefits, and More. Pobrane z What Is Millet? Nutrition, Benefits, and More
29. Leech J. Medically reviewed Marengo K. (2022). 9 Evidence-Based Health Benefits of Kefir. Pobrane z 9 Evidence-Based Health Benefits of Kefir
30. Liszt K. I. i in. (2017). Caffeine induces gastric acid secretion via bitter taste signaling in gastric parietal cells. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 114(30), 6260-6269
31. Medigo (2016). 6 Petals Diet: Grow Thin With Your Favourite Food. Pobrane z 6 Petals Diet: Grow Thin With Your Favourite Food
32. National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (2017). Dieting & Gallstones. U.S. Department of Health and Human Services. Pobrane z Dieting & Gallstones | NIDDK
33. Palsdottir H. Medically reviewed Meeks S. (2022). 9 Health Benefits of Eating Oats and Oatmeal. Pobrane z 9 Health Benefits of Eating Oats and Oatmeal
34. Pozzobon V., Pozzobon C. (2019). Cottage cheese in a diet – a review. Nutrition & Food Science, 49(6), 1265-1274
35. Rebello C., Greenway F. L., Dhurandhar N. V. (2014). Functional foods to promote weight loss and satiety. Current Opinion in Clinical Nutrition and Metabolic Care, 17(6), 596-604
36. Sarita, Singh E. (2016). Potential of Millets: Nutrients Composition and Health Benefits. Journal of Scientific and Innovative Research, 5(2), 46-50
37. Seetha A. i in. (2021). Can Millet Consumption Help Manage Hyperlipidemia and Obesity?: A Systematic Review and Meta-Analysis. Frontiers in Nutrition, 8, 1-20
38. Segen’s Medical Dictionary (2012). Apple Mono Diet; Cabbage Soup Diet; Carrot Mono Diet; mono diet. Pobrano z Dictionary, Encyclopedia and Thesaurus – The Free Dictionary
39. Semeco A. (2019). Why Cottage Cheese Is Super Healthy and Nutritious. Pobrane z Why Cottage Cheese Is Super Healthy and Nutritious
40. Shahkhalili Y., Duruz E. & Acheson K. (2000). Digestibility of cocoa butter from chocolate in humans: a comparison with corn-oil. European Journal of Clinical Nutrition, 54, 120–125
41. Shih, C. K., i in. (2019). White Sweet Potato as Meal Replacement for Overweight White-Collar Workers: A Randomized Controlled Trial. Nutrients, 11(1), 165
42. Shoemaker S. Medically reviewed Richter A. (2021). Brown Vs. White Rice – Is One Better for Your Health?. Pobrane z Brown Vs. White Rice — Which Is Better for Your Health?
43. Soliman G.A. (2019). Dietary Fiber, Atherosclerosis, and Cardiovascular Disease. Nutrients, 11(5), 1155
44. Steinberg F. M., Bearden M. M., Keen C. L. (2003). Cocoa and chocolate flavonoids: Implications for cardiovascular health. Journal of the American Dietetic Association, 103(2), 215-223
45. Streit L., Northrop A. Medically reviewed Johnson M.L. (2022). 8 Impressive benefits of Carrot Juice. Pobrane z 8 Impressive Benefits of Carrot Juice
46. Wan Y. i in. (2001). Effects of cocoa powder and dark chocolate on LDL oxidative susceptibility and prostaglandin concentrations in humans. The American Journal of Clinical Nutrition, (74)5, 596-602
47. WebMD Editorial Contributors (2020). Health Benefits of Grapefruit. Pobrane z Health Benefits of Grapefruit
48. Wei Y., Zhu J., Nguyen A. (2014). Rice consumption and urinary concentrations of arsenic in US adults. International Journal of Environmental Health Research, 24(5), 459-470
49. Zarzo I., Soriano J.M. (2022). The history of grapefruit diet: Four solved mysteries. Nutrición Clínica y Dietética Hospitalaria, 42(1), 87-95
50. Zdrojewicz Z., Cabała K., Pypno D., Bugaj B. (2015). Jedz jabłka – będziesz zdrowszy. Medycyna Rodzinna, 3(18), 131-136