Proszek do pieczenia i jego zamienniki, które zagwarantują pyszne wypieki za każdym razem

Proszek do pieczenia to składnik, bez którego trudno wyobrazić sobie wiele wypieków. Puszyste placuszki czy pięknie wyrastające ciasto swój wygląd zawdzięczają właśnie tej sypkiej substancji. Proszek do pieczenia opatentowano w XIX wieku, ale jego historia jest o wiele starsza. Do szerokiej dystrybucji i sprzedaży proszku w małych torebkach przyczynił się niemiecki aptekarz dr August Oetker. Założył on znaną markę Dr Oetker. Dziś ten produkt spożywczy to podstawa większości wypieków.

W tym artykule dowiesz się:

• Czym jest proszek do pieczenia?
• Jak działa i jak go stosować?
• Jakie są jego zamienniki?

Czym jest proszek do pieczenia i z czego się składa?

Proszek do pieczenia to powszechnie stosowany środek spulchniający, który wspomaga wzrost wypieków. Jest mieszaniną kilku związków chemicznych [1]. Głównym składnikiem jest wodorowęglan sodu (węglan sodu), czyli popularna soda oczyszczona. Odpowiada ona za produkcję dwutlenku węgla, którego pęcherzyki powodują spulchnianie ciasta [2]. Kolejnym składnikiem jest kwas — głównie cytrynowy, ale także winowy lub adypinowy. Ostatnim składnikiem jest skrobia, czyli substancja wypełniająca i zapobiegająca zbrylaniu.

W niektórych proszkach do pieczenia w składzie możemy znaleźć także difosforany (E 450). Używane są w celu utrzymania kwaśnego pH proszku oraz do poprawienia sypkości i zapobieganiu zbrylania. Są to związki zaliczane do substancji nieszkodliwych. Spożywane w nadmiarze mogą jednak powodować kumulację fosforu w organizmie. Difosforany występują także w innych produktach spożywczych. Dlatego ważne jest, aby czytać składy i w miarę możliwości ich unikać.

Czym różni się od oryginału bezglutenowy proszek do pieczenia?

Na rynku dostępny jest również bezglutenowy proszek do pieczenia. Różni się tym od zwykłego proszku, że zamiast mąki pszennej do jego produkcji wykorzystuje się mąkę ziemniaczaną.

Różnica pomiędzy sodą oczyszczoną a proszkiem do pieczenia

Soda (wodorowęglan sodu lub węglan sodu) to substancja spulchniająca. Żeby mogła zacząć działać, potrzebuje jakiegoś kwaśnego produktu np. jogurt, sok z cytryny. Natomiast proszek do pieczenia nie wymaga dodawania produktów o kwaśnym odczynie. Dlaczego? W swoim składzie (oprócz sody) zawiera już składnik o charakterze kwasowym np. kwasek cytrynowy.

W związku z tym soda dobrze się sprawdzi w przepisach z dodatkiem kwaśnego składnika np. placuszki na maślance.

Alternatywne zastosowania proszku do pieczenia

Proszek do pieczenia ma zastosowanie nie tylko kulinarne. Świetnie się sprawdzi na wiele innych sposobów m.in.

• usuwanie plam z krwi, wina, tłuszczu,
• czyszczenie fug,
• usuwanie kamienia np. z czajnika,
• wybielanie firanek,
• pozbywanie się nieprzyjemnego zapachu z lodówki czy z butów,

oraz wiele innych metod. Wszechstronne zastosowanie proszku do pieczenia pozwala wybawić nas z niejednej opresji.  

Zamienniki proszku do pieczenia

Soda oczyszczona – 1 łyżeczka sody zastępuje 3 łyżeczki proszku do pieczenia

Głównym składnikiem proszku do pieczenia jest soda oczyszczona, dlatego też świetnie sprawdza się ona jako zamiennik. Ważne jest, aby pamiętać o dodaniu produktu o kwaśnym pH. Produktami o kwaśnym odczynie są np. maślanka, kefir, ocet, sok z cytrusów czy jabłka. Ponadto należy odpowiednio dobrać ilość składników kwaśnych do ilości sody oczyszczonej. Jeśli użyjesz zbyt dużo sody, wyczujesz w upieczonym cieście gorzkawy posmak [3].

Alkohol – 3 łyżeczki alkoholu odpowiadają 1 łyżeczce proszku do pieczenia

Innym składnikiem, którym można zastąpić proszek do pieczenia, jest alkohol. Koniak, rum czy np. spirytus również skutecznie spulchnią ciasto i spowodują, że dobrze wyrośnie.

Amoniak

Kolejnym zamiennikiem proszku do pieczenia jest amoniak. Amoniak nadaje wypiekom charakterystyczną chrupkość. Dlatego idealnie pasuje m.in. do kruchych ciastek [4].

Kamień winny – 1 łyżeczka proszku do pieczenia odpowiada 1/3 łyżeczki sody oczyszczonej i 1/2 łyżeczki kamienia winnego

Jeszcze innym zamiennikiem proszku do pieczenia jest kamień winny. Jest to kwaśny winian potasu/sól kwasu winowego/wodorowinian potasu) [4]. Kamień winny po wymieszaniu z sodą oczyszczoną pełni rolę regulatora kwasowości. Samodzielnie stosowany jest do usztywniania piany z białek i zwiększenia ich objętości. Polecany jest również do domowej produkcji cukierków, lizaków i słodkich kremów. Znakomity do wypieku bez oraz sufletów.

Woda gazowana

Ze względu na zawartość dwutlenku węgla, woda gazowana również sprawdzi się jako zamiennik proszku do pieczenia. Sprawi, że ciasto delikatnie urośnie i stanie się puszyste. W przypadku dodawania wody gazowanej należy ograniczyć innego płynnego składnika np. mleka, aby nie zaburzyć proporcji.

Jak przechowywać proszek do pieczenia?

Najlepiej proszek do pieczenia przechowywać w szczelnie zamkniętym pojemniku. Tak schowany może stać rok lub nawet dłużej.

Jak sprawdzić czy jest wciąż dobry?

Jeśli mamy wątpliwości co do świeżości proszku do pieczenia, wystarczy ½ łyżeczki wsypać do jednej łyżki gorącej wody. Gdy zaczną pojawiać się bąbelki, to znaczy, że proszek jeszcze jest świeży.

Jak zrobić proszek do pieczenia w domu?

Proszek do pieczenia można przygotować samodzielnie w domu w bardzo prosty sposób. Oto przykładowy przepis:

Wykonując domowy proszek do pieczenia, najważniejsze jest, aby zachować proporcje. Potrzebne składniki to:

• 5 łyżek mąki pszennej lub ziemniaczanej (w wersji bezglutenowej),
• 3 łyżki sody,
• 2 łyżki kwasku.

Mieszankę składników przesiewamy przez sitko, dokładnie mieszamy i szczelnie zamykamy w słoiku.

Podsumowanie

Proszek do pieczenia to produkt o szerokim zastosowaniu, nie tylko kulinarnym. Wykorzystuje się go m.in. do przeróżnych wypieków, aby nadać im objętość i puszystość. Działanie to zawdzięcza głównemu składnikowi – sodzie oczyszczonej. Zamiast proszku do pieczenia można stosować zamienniki takie jak: amoniak, soda oczyszczona, woda gazowana, alkohol czy kamień winny. Ponadto z łatwością można wykonać go samemu w domowych warunkach.

Bibliografia:

1. H. Bailey. Development and use of baking powder and baking chemicals. U.S.D.A., 1940 – 18
2. J. Brodie, J. Godber. Bakery Processes, Chemical Leavening Agents. Wiley Online Library.13 April 2007
3. National Center for Biotechnology Information (2021). PubChem Compound Summary for CID 516892, Sodium bicarbonate. Retrieved August 22, 2021
4. G. Canali, F. Balestra, V. Glicerina, F. Pasini, M. F. Caboni, S. Romani. Influence of different baking powders on physico-chemical, sensory and volatile compounds in biscuits and their impact on textural modifications during soaking. J Food Sci Technol. 2020 Oct;57(10):3864-3873.