Daktyle – właściwości odżywcze i zdrowotne

Czym są daktyle?

Daktylowiec (Phoenix dactylifera L.) jest ważną rośliną uprawną, należy do rodziny Arecaceae. Owoce palmy daktylowej istnieją od czasów prehistorycznych i uważa się, że uprawiano je już 8000 lat temu. Pochodzą z Bliskiego Wschodu, istnieje ponad 100 różnych odmian palm daktylowych. Daktyle rosną w dużych skupiskach na wysokich palmach.

Ich nazwa pochodzi od greckiego słowa „daktulos”, co oznacza palce. Zbiory daktyli odbywają się jesienią i wczesną zimą, więc zazwyczaj o tej porze roku smakują najlepiej. Jednak wiele osób je suszone daktyle, które mogą być długo przechowywane w zamkniętym pojemniku.

Czy wiesz, że… codzienne spożywanie daktyli jest głęboko zakorzenioną tradycją w wielu krajach, w tym w Zjednoczonych Emiratach Arabskich. W Omanie dzienne spożycie na mieszkańca szacuje się na 55-164 gramów, a zatem stanowią istotny element codziennej diety.

Daktyle – wartości odżywcze

Daktyle – właściwości zdrowotne

Układ pokarmowy

Daktyle mają właściwości przeczyszczające, zapobiegają zaparciom.

Odporność

Odwar z dojrzałych daktyli rekomendowane jest przy leczeniu astmy, bólu gardła, kataru. Uważa się, że odwar ten ma także właściwości wykrztuśne. Jak sugerują dane literaturowe daktyle sprawdzają się także jako wsparcie w leczeniu kataru i kaszlu. Dzięki zawartości antyoksydantów mogą wspomagać także reakcje obronne. Mają w swoim składzie naturalnie występujące salicylany, które działają podobnie jak aspiryna – przeciwzakrzepowo, przeciwbólowo i przeciwzapalnie.

🔎 Ekstrakt z daktyli Ajwa wykazał również silne działanie przeciwwirusowe przeciwko wirusowi opryszczki HSV-I, co przypisano jego zdolności do hamowania przyczepności wirusa do komórek gospodarza. Analiza składu ujawniła obecność 17 bioaktywnych metabolitów, w tym kwasu chlorogenowego, który może odgrywać kluczową rolę w zapobieganiu wnikaniu wirusa do komórek. Wyniki te wskazują na potencjał wykorzystania ekstraktu Ajwa w produktach wspierających układ odpornościowy [13].

Choroby sercowo-naczyniowe

Jak wykazało jedno z badań  (Rosenblat i wsp. 2015) pół szklanki soku z granatów i daktyli chroni przed występowaniem chorób układu sercowo-naczyniowego (m.in. chroni przed miażdżycą).

Ich konsumpcja wspomaga także obniżanie poziomu glukozy we krwi i poprawę profilu lipidowego (poprzez obniżenie poziomu cholesterolu). Spożycie daktyli może obniżyć ryzyko występowania udaru.

Cukrzyca typu 2

🔎 Spożycie daktyli może obniżać poziom całkowitego cholesterolu u pacjentów z cukrzycą typu 2. Co ciekawe, w badaniach na tej grupie nie wpływało to istotnie na LDL, HDL ani trójglicerydy [14].

Funkcje poznawcze

Jak wykazano w jednym z badań (Essa i wsp., 2016) owoce palmy daktylowej zapewniają możliwą ochronę przed stanem zapalnym i stresem oksydacyjnym w mózgu. Mechanizmy ochrony mogą być związane potencjałem antyoksydacyjnym składników fenolowych, co wyraźnie wskazuje na wartości odżywcze i lecznicze daktyli. Na podstawie badań eksperymentalnych in vivo i profili substancji czynnych można stwierdzić, że owoce te mają obiecujący potencjał terapeutyczny przeciwko chorobie Alzheimera. Badania te wymagają jednak kontynuacji.

🔎 Ekstrakt z daktyli może mieć również korzystny wpływ na układ nerwowy. W badaniu przeprowadzonym na szczurach [10] zwiększał szybkość przewodzenia nerwów.

Daktyle w ciąży

🔎 Przegląd badań dotyczący spożywania daktyli w okresie okołoporodowym [11] wykazał, że mogą skrócić czas trwania ciąży i porodu, zwiększyć spontaniczność porodu, poprawić rozszerzenie szyjki macicy i obniżyć potrzebę indukcji porodu. Ponadto, spożycie daktyli po porodzie zwiększa ilość mleka matki i zmniejsza krwawienie poporodowe. Niemniej jakość i ilość badań jest jeszcze nieduża.

Daktyle dla sportowców

Daktyle są bogate w cukry proste, które nie wymagają trawienia, lecz od razu zostają wchłonięte przez organizm; w związku z tym są dobrym źródłem energii dla sportowców przed i po treningu. Uzupełniają także niedobory glikogenu w mięśniach. Zawierają duże ilości potasu, dlatego ich spożycie jest wskazane po ciężkich wysiłkach oraz przy intensywnym poceniu się.

Syrop daktylowy

Syrop daktylowy – gęsty, słodki płyn pochodzący z daktyli, który jest powszechnie spożywany na Bliskim Wschodzie – wykazuje działanie przeciwbakteryjne przeciwko wielu bakteriom wywołującym choroby, w tym Staphylococcus Aureus i Escherichia Coli (Taleb i wsp. 2015). Wyniki in vitro wykazały, że syrop daktylowy wytwarzany tradycyjnie w Basrze w południowym Iraku ma działanie przeciwbakteryjne porównywalne z miodem manuka.

Wyniki ujawniły, że po zmieszaniu syropu z szeregiem bakterii chorobotwórczych – w tym Staphylococcus Aureus, Escherichia Coli, Enterococcus spp. i Pseudomonas Aeruginosa – syrop hamował ich wzrost. Syrop daktylowy był skuteczny w podobnych ilościach jak miód manuka, ale działał szybciej, hamując rozwój bakterii po sześciu godzinach leczenia.

Zastosowanie daktyli

Daktyle są bardzo słodkie i mają subtelny karmelowy smak. Stanowią dobry zamiennik białego cukru w przepisach ze względu na zawarte w nich składniki odżywcze, błonnik pokarmowy i przeciwutleniacze. Są również bardzo lepkie, co czyni je przydatnymi do wypieków, takich jak ciastka i batony. Można również łączyć je z orzechami i nasionami, aby tworzyć zdrowe przekąski jak np. batony.

Daktyle wykorzystywane były do produkcji wina, bo zawierają dużo cukrów prostych, które szybko fermentują – co sprawia, że w ciągu dwóch tygodni nadają się do spożycia. W krajach arabskich produkuje się miód daktylowy, który używa się do słodzenia potraw. W Polskiej kuchni daktyle używa się do przygotowania tzw. zdrowych słodyczy, jako drobne przekąski lub dodatki do ciast.

Cukier daktylowy  powstaje przez sproszkowanie całych daktyli. Jest bogaty w błonnik pokarmowy i działa jak zagęstnik podczas obróbki termicznej.  

Daktyle można jeść świeże lub suszone, podobnie jak rodzynki. Można również dodawać je do różnych słodkich lub pikantnych potraw. Przykłady potraw, przy których stosuje się daktyle:

• Faszerowane daktyle: migdałami, orzechami pekan, twarogiem lub pistacjami.
• Sałatki: krojone lub całe daktyle są doskonałym dodatkiem do sałatek.
• Koktajle: blendowanie daktyli z bananami, aby otrzymać koktajl naturalnie słodki i bogaty w wartości odżywcze.
• Gulasze: daktyle świetnie smakują w marokańskich gulaszach lub potrawach tagine.
• Kulki mocy: daktyle połączone z orzechami, żurawiną, płatkami owsianymi, płatkami kokosowymi.

Dostępny jest również syrop z daktyli, który można wykorzystać do wypieków lub koktajli.

🔎 Wysoka zawartość bioaktywnych składników, takich jak polifenole czy karotenoidy, sprawia, że daktyle mogą być cennym dodatkiem do żywności funkcjonalnej i nutraceutyków, poprawiając zarówno wartość odżywczą, jak i walory sensoryczne [12].

Jakie daktyle kupować?

Kupując daktyle, powinniśmy wybierać takie, które są w całości i lśniące. Nie powinno się jeść daktyli o kwaśnym zapachu, bardzo twardych lub z widoczną krystalizacją cukru na powierzchni. Te znaki mogą wskazywać, że daktyle się zepsuły. Daktyle powinny wydawać się pulchne, błyszczące i wilgotne.

Suszone, zapakowane, które pasteryzuje się w celu zahamowania wzrostu pleśni, można przechowywać w temperaturze pokojowej w szczelnym pojemniku w chłodnym, suchym miejscu przez około sześć miesięcy lub w lodówce przez okres do jednego roku,  a nawet kilka lat w przypadku zamrożenia.

Wartości odżywcze

Wartość odżywcze dla daktyli odmiany Medjool na 100 g pokarmu:

Podsumowanie

Daktyle są:

• Bogate w polifenole. Polifenole to związki przeciwutleniające , które mogą chronić organizm przed stanami zapalnymi.
• Alternatywą dla słodyczy. Daktyle mogą zaspokoić apetyt na słodkie, zapewniając jednocześnie niezbędne składniki odżywcze, takie jak witamina B6 i żelazo. Są też częstym składnikiem tzw. „fit słodyczy”.
• Bogate w błonnik pokarmowy. Zaledwie ¼ filiżanki stanowi 12% dziennego zapotrzebowania na błonnik.
• Bogate w potas. 100 g zawiera 696 mg lub 16% zalecanych dziennych poziomów tego składnika mineralnego. Potas jest ważnym składnikiem komórek i płynów ustrojowych, które pomagają regulować tętno i ciśnienie krwi.

Bibliografia:

1. Pawłowski A., Szeląg D., Naturalne leczenie, wyd. ARTI, Ożarów Mazowiecki, 2018.
2. https://ndb.nal.usda.gov/ndb/foods/show/301320?manu=&fgcd=&ds=SR&q=Dates,%20medjool
3. Vinson J.A., Zubik L., Bpse P., Samman N., Proch J., Dried fruits: excellent in vitro and in vivo antioxidants. Journal of the American College of Nutrition. 2005 Feb;24(1):44-50.
4. Juma M Alkaabi, Bayan Al-Dabbagh, Shakeel Ahmad, Hussein F Saadi, Salah Gariballa, Mustafa Al Ghazali, Glycemic indices of five varieties of dates in healthy and diabetic subjects, Nutrition Journal, 2011; 10: 59
5. Musthafa Mohamed Essa, Mohammed Akbar, Mohammed Abdul Sattar Khan, Beneficial effects of date palm fruits on neurodegenerative diseases, Neural Regeneration Research. 2016 Jul; 11(7): 1071–1072.
6. Rosenblat M., Volkova N., Borochov-Neori H., Judeinstein S., Aviram M. Anti-atherogenic properties of date vs. pomegranate polyphenols: the benefits of the combination. Food Funct., 2015.
7. https://www.sciencedaily.com/releases/2015/03/150330213949.htm
8. Dilruba Easmin, Afzal Sheikh, Mrityunjoy Biswas, Subed Chandra Dev Sharma, Md. Golam Sarowar Jahan, Md Amirul Islam, Narayan Roy, Mohammad Shariar Shovon, Nutritional Analysis of Date Fruits (Phoenix dactylifera L.) in Perspective of Bangladesh Sultana Parvin, American Journal of Life Sciences, 2015; 3(4): 274-278.
9. Al-Farsi, Mohamed Ali and Lee, Chang Yong, Nutritional and Functional Properties of Dates: A Review’,Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 2008, 48:10, 877-887.
10. Ebrahimi, H. A., Jafari, M., Khanjani, N., & Moradi, N. (2022). Evaluation of Date Extract on Nerve Conduction Velocity in Male Rats. Basic and clinical neuroscience, 13(3), 385–391. https://doi.org/10.32598/bcn.2021.878.2
11. Salajegheh, Z., Nasiri, M., Imanipour, M., Zamanifard, M., Sadeghi, O., Ghasemi Dehcheshmeh, M., & Asadi, M. (2024). Is oral consumption of dates (Phoenix dactylifera L. fruit) in the peripartum period effective and safe integrative care to facilitate childbirth and improve perinatal outcomes: a comprehensive revised systematic review and dose-response meta-analysis. BMC Pregnancy and Childbirth, 24(1), 12.
12. Alu’datt MH, Rababah T, Tranchant CC, Al-U’datt D, Gammoh S, Alrosan M, Bani-Melhem K, Aldughpassi A, Alkandari D, AbuJalban D. Date palm (Phoenix dactylifera) bioactive constituents and their applications as natural multifunctional ingredients in health-promoting foods and nutraceuticals: A comprehensive review. Compr Rev Food Sci Food Saf. 2025 Jan;24(1):e70084. doi: 10.1111/1541-4337.70084. PMID: 39676494.
13. Aljohani AK, Maghrabi NA, Alrehili OM, Alharbi AS, Alsihli RS, Alharthe AM, Albladi RS, Alosaimi KA, Albadrani BM, Miski SF, Elbadawy HM, Alrehaili BD, Abdelkarem FA, Hussein MF. Ajwa date extract (Phoenix dactylifera L.): Phytochemical analysis, antiviral activity against herpes simplex virus-I and coxsackie B4 virus, and in silico study. Saudi Med J. 2025 Jan;46(1):26-35. doi: 10.15537/smj.2025.46.1.20240780. PMID: 39779363; PMCID: PMC11717108.
14. Mirghani HO, Alhowiti A. Dates fruit effects on dyslipidemia among patients with Type-2 diabetes mellitus: A systematic review and meta-analysis of randomized trials. Pak J Med Sci. 2025 Jan;41(1):331-337. doi: 10.12669/pjms.41.1.9928. PMID: 39867809; PMCID: PMC11755313.

• Data pierwotnej publikacji: 29.09.2019
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 1.02.2025