Dieta dla płodności

Niepłodność czyli niezdolność do osiągnięcia ciąży w czasie 1 roku współżycia
w celach rozrodczych [1]. A według definicji WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) – niemożność uzyskania ciąży przez okres 12 miesięcy, mimo regularnych stosunków płciowych, bez stosowania metod antykoncepcyjnych-  to poważny problem coraz częściej dotykający  młodych ludzi uznany już za chorobę cywilizacyjną [1,2]. Szacuje się, że obecnie około 20% społeczeństwa w wieku rozrodczym mimo chęci posiadania potomstwa, nie jest w stanie go spłodzić [1]. W Polsce z podobnym problemem boryka się  już ok. 15-20% par czyli ponad dwa miliony osób [1,2,3]. Mowa tu więc nie tylko o kłopotliwej sytuacji prywatnej przyszłych rodziców, ale również ogólnospołecznej kwestii zaburzeń demograficznych.

Nic więc dziwnego, że dieta dla płodności z każdym rokiem coraz bardziej zyskuje na popularności. Co najmniej 40% niepłodnych par korzysta z podstawowej, a ok. 60% ze specjalistycznej opieki zdrowotnej , która w swoim holistycznym podejściu powinna brać pod uwagę nie tylko terapię hormonalną czy psychologiczną, ale również, a może i przede wszystkim poradnictwo dietetyczne [1].

W tym artykule postaramy się przedstawić podstawowe założenia diety dla płodności.

Przyczyny i rodzaje niepłodności

45 do 65% przypadków niepłodności dotyczy kobiet. Kolejne 13-45% to problem po stronie mężczyzn, natomiast ok. 10-18% par boryka się z niepłodnością po obu stronach związku [3].

Poza rozróżnieniem na płeć istnieje wiele podziałów niepłodności. Może być niepłodność pierwotna lub wtórna, całkowita i względna, wrodzona lub nabyta [3,4]. Najczęściej jednak klasyfikacji podziału dokonuje się na podstawie przyczyny, która wywołała niepłodność [3].

Pod względem klinicznym w przypadku kobiet mowa tu  o niepłodności hormonalnej, jajnikowej, jajowodowej, macicznej, szyjkowej, immunologicznej oraz na tle zaburzeń psychicznych lub seksualnych, w przypadku mężczyzn zaburzenia płodności najczęściej związane są natomiast z problemami hormonalnymi lub ze zmniejszoną ilością i/lub pogorszoną jakością nasienia [3,4].

W obu przypadkach na płodność dodatkowo wpływają czynniki związane ze stylem życia, takie jak: poziom aktywności fizycznej, palenie papierosów, nadmierne spożycie alkoholu i kofeiny, stres, masa ciała oraz sposób żywienia [3,4].

Czynniki wpływające na płodność

Aktywność fizyczna

Według licznych badań – rola aktywności fizycznej w kształtowaniu płodności jest nieoceniona. Wysiłek fizyczny przyczynia się bowiem do poprawy ogólnego stanu zdrowia i zdolności reprodukcyjnych, redukuje masę ciała oraz polepsza regularność cykli menstruacyjnych, a w przypadku mężczyzn poprawia jakość nasienia i poziom testosteronu [5,6].

Należy jednak pamiętać o tym, że wysiłek fizyczny powinien być na poziomie umiarkowanym (30-minutowy trening 3-4 razy w tygodniu). Nadmierna intensywność może bowiem wykazać negatywny wpływ na płodność – zbyt ciężkie i częste ćwiczenia, wyczerpujący długotrwały wysiłek mogą doprowadzić do zaburzeń równowagi energetycznej i  rozregulowania cyklu miesięcznego, zaburzeń hormonalnych (zaburzenia syntezy estrogenów, zaburzenia sekrecji leptyny, obniżenia poziomu testosteronu czy hormonu luteinizującego) i w konsekwencji wystąpienia trudności w zajściu w ciążę [5,6].

Nadmierne spożycie używek: alkohol, nikotyna, kofeina

Badania potwierdzają, że również używki, takie jak: alkohol, nikotyna oraz kofeina istotnie wpływają na płodność i mogą znacznie obniżyć zdolności reprodukcyjne organizmu [5,6,7].

Alkohol

Alkohol może doprowadzić do wystąpienia licznych nieprawidłowości w cyklu menstruacyjnym. Jego spożycie prowadzi bowiem do wystąpienia w organizmie tzw. stresu oksydacyjnego, czyli pojawienia się reaktywnych form tlenu.  Prowadzi on do niepłodności, zaburzając delikatną gospodarkę hormonalną, u mężczyzn natomiast uszkadza komórki rozrodcze i zmniejsza ich aktywność, obniża objętość nasienia i zwiększa liczbę plemników o nieprawidłowej morfologii w wyniku czego aż 30-80% męskich zaburzeń płodności jest konsekwencją nadmiernego spożycia alkoholu. Ponadto alkohol może przyczynić się do wystąpienia u kobiet endometriozy  (która również jest jedną przyczyn niepłodności) oraz doprowadzić do przedwczesnych urodzeń i poronień [5,6].

Kofeina

Kofeina – zawarta w kawie, herbacie i kakao oraz w niektórych napojach energetycznych może niekorzystnie wpływać w szczególności na płodność kobiet. Jej zwiększona dzienna podaż (do 5 filiżanek dziennie) bezpośrednio przyczynia się do wystąpienia o 45% większego prawdopodobieństwa zaburzeń rozrodczości oraz wydłużenia czasu oczekiwania na dziecko nawet o przeszło 9 miesięcy [6]. Wynika to z trudności przeniesienia żeńskiej komórki rozrodczej do macicy, co może skutkować brakiem implantacji zarodka oraz z obniżenia stężenia estradiolu [5, 6]. Co ciekawe, na ten moment brak jest badań potwierdzających negatywne działanie kofeiny na płodność mężczyzn [6].

Nikotyna

Nikotyna – palenie tytoniu to kolejny czynnik negatywnie wpływający na zdolności reprodukcyjne. W przypadku kobiet dym papierosowy może prowadzić do spadku stężenia hormonu płciowego – lutenizującego oraz wzrostu poziomu hormonu folikulotropowego co bezpośrednio skutkuje zaburzeniami procesu owulacji.

Substancje zawarte w dymie ponadto prowadzą do wystąpienia niekorzystnych zmian w oocytach oraz zmniejszają ilość i jakość pęcherzyków jajnikowych. Prowadzą również do uszkodzenia DNA męskich komórek rozrodczych, zaburzają męską gospodarkę hormonalną i pogarszają jakość ejakulatu [6]. Ogólnie rzecz biorąc, palenie (zarówno czynne jak i bierne) w czasie starania się o dziecko przyczynia się, do zmniejszenia szans na poczęcie aż o 20-40% [7].

Masa ciała a płodność

Prawidłowa masa ciała sprzyja właściwemu funkcjonowaniu układu rozrodczego, ponieważ koreluje z funkcjami hormonalnymi i metabolicznymi organizmu [5,6]. Prawdopodobieństwo zajścia w ciążę maleje natomiast w przypadku znacznych odchyleń od normy w BMI kobiety starającej się o potomstwo. Zarówno niedowaga, jak i nadwaga oraz otyłość nie są korzystne w kontekście rozrodczości [5,6,7]. Przyczyniają się one bowiem do licznych zmian metabolicznych i hormonalnych obejmujących metabolizm steroidów, działanie insuliny i innych hormonów (leptyny, rezystyny, greliny czy adiponektyny) [5].

🔎 Należy mieć na uwadze, że pomimo dużej liczby przeprowadzonych badań obecnie nie ma mocnych dowodów na to, by interwencje ukierunkowanie na odchudzanie zwiększały liczbę zajść w ciążę. Taki wniosek płynie z meta-analizy Boyle, 2022 [21].

Niedowaga

Kobiety z niedowagą, czyli o BMI poniżej 18,5 kg/m2 są narażone na zaburzenia płodności, wynikające przede wszystkim z rozchwianej gospodarki hormonalnej i zaniku owulacji. Kobiety z niedoborem masy ciała są narażone na wystąpienie problemów z zajściem w ciążę aż o 38% bardziej niż kobiety o prawidłowym wskaźniku BMI [6].

Zbyt duży ubytek masy ciała (poniżej 48kg i 22% tkanki tłuszczowej) prowadzi bowiem do wtórnego zaniku menstruacji, co wiąże się z zakłóceniem owulacji i zaburzeniami hormonalnymi oraz metabolicznymi [6]. Poziom estradiolu i hormonu luteinizującego ulegają znacznemu obniżeniu, a faza ciałka żółtego ulega  skróceniu. Warto również pamiętać, że niedowaga to nie tylko zaburzona gospodarka hormonalna, ale również ubytek witamin i składników mineralnych, które również wykazują znaczny wpływ na płodność [6].

Nadmierna masa ciała

Nadmierna masa ciała, czyli nadwaga i otyłość zwiększa ryzyko zaburzeń owulacji i płodności zarówno u kobiet, jak i mężczyzn [5]. Wyższy wskaźnik BMI (powyżej 25kg/m2) to większe ryzyko chorób metabolicznych, takich jak: insulinooporność, cukrzyca typu II, choroby sercowo-naczyniowe i niektóre nowotwory, a także PCOS, stanowiące jedne z głównych przyczyn niepłodności.

Nadmierna tkanka tłuszczowa wykazuje działanie endokrynne [5]. Szczególnie niebezpieczna jest otyłość typu brzusznego, która doprowadza do hamowania działania hormonów przysadki i hormonu wzrostu, co przekłada się bezpośrednio na wzrost konwersji androgenów do estrogenów.

Zaburzona synteza i  funkcjonowanie hormonów płciowych (u kobiet nadmierne wydzielanie androgenów, a u mężczyzn zmniejszona synteza testosteronu) odpowiedzialnych m.in. za produkcję plemników i komórek jajowych – to mniejsza szansa na potomstwo [5,8]. Zaburzenia owulacji u kobiet wynikają również
z nieprawidłowości w gospodarce węglowodanowej – nadmierna ilość insuliny i glukozy w organizmie kobiet otyłych przyczyniają się bowiem również do wystąpienia zaburzeń w gospodarce hormonalnej, zaburzenia te mogą ujawnić się u nawet 18-30% kobiet z BMI powyżej 30kg/m2 [5]. Ponadto nadmierna masa ciała wykazuje negatywny wpływ na leczenie niepłodności metodą in-vitro zmniejszając szanse na jej powodzenie [5].

Dieta dla płodności

Prawidłowo skomponowana, dobrze zbilansowana zdrowa dieta jak wszyscy wiemy pozytywnie oddziałuje na szereg funkcji naszego organizmu. Dzieje się tak również w kontekście płodności zarówno kobiet jak i mężczyzn. Dobór poszczególnych makro i mikroskładników ich wzajemny stosunek do siebie oraz spożyta ilość mogą  potęgować lub hamować rozrodczość [5,6,8].

Dieta dla płodności w dużej mierze opiera się na ogólnych zasadach racjonalnego żywienia – powinna składać się z 4-5 posiłków dziennie i być zbilansowana pod względem energetyczności oraz  wartości odżywczej: zawartości makroskładników, takich jak białka, tłuszcze i węglowodany oraz mikroskładników: składników mineralnych i witamin. Powinna również dostarczać odpowiednią ilość błonnika pokarmowego i wody. Wyeliminować z niej natomiast należy nadmierne ilości soli, cukrów prostych i tłuszczów nasyconych [5,6,8].

To  na co należy szczególnie zwrócić uwagę  w diecie dla płodności to:

• Odpowiedni dobór kwasów tłuszczowych
• Ilość i jakość dostarczanych węglowodanów
• Odpowiednia podaż witamin antyoksydacyjnych: A, C, E
• Odpowiednie spożycie witamin z grupy B
• Odpowiednie spożycie witaminy D3
• Odpowiednia podaż: Zn, Se, J, Fe, Mg

Kwasy tłuszczowe dla dobra płodności

Szczególne znaczenie w diecie wykazują kwasy tłuszczowe nasycone i  trans, które to mogą być przyczyną niepłodności. Ich zawartość jest szczególnie wysoka w margarynach oraz produktach spożywczych wysokoprzetworzonych, takich jak: dania gotowe, słone przekąski, słodycze, żywność typu fast food. W licznych badaniach wykazano negatywny wpływ tych kwasów tłuszczowych na reprodukcję. Ryzyko niepłodności może wzrosnąć aż 2-krotnie w momencie, gdy zaledwie 2% dziennej podaży energii dostarczanej standardowo z kwasów jednonienasyconych, zostanie zastąpione energią pochodzenia tłuszczów trans. Ponadto wzrost spożycia tych tłuszczów o kolejne 2% przyczynia się do zwiększenia ryzyka niepłodności aż do 94%! [5,6].

Korzystne działanie dla płodności wykazują natomiast kwasy tłuszczowe omega-3 EPA i DHA, których źródłem w diecie są przede wszystkim tłuste ryby morskie, owoce morza, ale również olej lniany czy orzechy włoskie. Bardzo istotnym jest aby pamiętać nie tylko odpowiedniej ilości spożytych kwasów tłuszczowych omega-3, ale również o stosunku pomiędzy tymi kwasami, a kwasami omega-6. Spożycie tych kwasów na odpowiednim poziomie wiąże się ze zwiększoną szansą na poczęcie dziecka – kwasy omega-3 wykazują bowiem pozytywny wpływ na proces syntezy hormonów płciowych (m.in. progesteronu i testosteronu), a tym samym na proces zapłodnienia i rozwoju zarodka, obniżają również ryzyko braku owulacji u kobiet [5,6].

Wykazano także, że spożywanie kwasów tłuszczowych omega-3 wraz z dietą zmniejsza ryzyko wystąpienia endometriozy, która jak już zostało wspomniane wcześniej jest jedną z ważniejszych przyczyn niepłodności wśród kobiet [6]. Kwa α-linolenowy wykazuje natomiast pozytywny wpływ na jakość męskiego nasienia poprzez zwiększenie liczby i aktywności zdrowych plemników [6].

Ilość i jakość dostarczanych węglowodanów

Gospodarka hormonów płciowych jest ściśle skorelowana z gospodarką węglowodanową. Gdy poziom glukozy i insuliny w organizmie jest zbyt wysoki, wówczas poziom hormonów płciowych ulega zmianom i następuje zakłócenie owulacji u kobiet [6]. Wyniki licznych badań potwierdziły, że wrażliwość na insulinę może być czynnikiem warunkującym płodność zdrowych kobiet [5]. Dieta o wysokim indeksie glikemicznym (oparta na białym pieczywie, ziemniakach i białym ryżu) stwarza więc większe ryzyko niepłodności, niż dieta o niskim IG (razowe pieczywo, ciemny makaron, bogate w błonnik warzywa) [5,6].

Witaminy antyoksydacyjne A, C, E w kontekście płodności

Szczególną rolę w kontekście płodności przypisuje się również witaminom o zdolnościach antyoksydacyjnych, czyli przede wszystkim witaminom A, C oraz E [5,6]. Stres oksydacyjny, któremu zapobiegają bowiem przyczynia się do niepłodności poprzez pogorszenie jakości oocytów oraz przez wywołanie licznych chorób mających bezpośredni wpływ na rozrodczość [5,6].

Witamina A – nie tylko chroni organizm przed wolnymi rodnikami, ale również przed powstawaniem infekcji dróg rodnych kobiety, które mogłyby przyczynić się do zaburzeń płodności. Dzieje się tak dzięki produkcji śluzu chroniącego nabłonek, w którego procesie bierze udział witamina A. Ponadto witamina ta reguluje proces menstruacji [6,9].

Witamina C – jest bardzo istotna dla prawidłowego przebiegu fazy lutealnej, rozwoju pęcherzyka Graafa i owulacji, a znaczne jej ilości występują w jajnikach [5,6]. Wysokie spożycie witaminy C w diecie (na poziomie 500-700 mg) z takimi produktami jak
np. czerwona papryka, natka pietruszki, czy owoce cytrusowe wykazuje pozytywną korelację ze wzrostem stężenia żeńskich hormonów płciowych, takich jak: progesteron czy estrogeny, co w konsekwencji prowadzi do zwiększenia szans na zajście w ciążę [5,10]. W przypadku płodności męskiej kwas askorbinowy pełni przede wszystkim rolę ochronną zabezpieczając DNA plemników przed utlenieniem, a także bierze udział w produkcji hormonów steroidowych [11].

Witamina E – pełni przede wszystkim funkcje antyoksydacyjne, hamując szkodliwe działanie wolnych rodników, chroni wielonienasycone kwasy tłuszczowe (PUFA) przed utlenieniem – co jest szczególnie ważne dla płodności męskiej, ponieważ znaczna ich ilość znajduje się w plemnikach [5,12]. Niedobory witaminy E mogą skutkować natomiast zaburzeniami owulacji oraz wystąpieniem poronień, ponieważ tokoferol wzmacniając błony komórkowe chroni m.in. erytrocyty przed hemolizą [5]. Bardzo istotnym jest więc włączenie do diety osób starających się o dziecko, takich produktów jak: oleje roślinne, awokado, kiełki czy wszelkiego rodzaju nasiona i ziarna oraz strączki, ponieważ niedobory witaminy E mogą występować aż u 50% kobiet w wieku reprodukcyjnym [13].

Odpowiednie spożycie witamin z grupy B

Ważny w kontekście płodności jest również odpowiedni poziom spożycia witamin z grupy B – w szczególności: B6, B12 oraz kwasu foliowego [5,6].

Witamina B6, której źródłem w diecie są m.in.:  produkty zbożowe, jaja, ryby czy warzywa liściaste i drób – odpowiada za prawidłowe stężenie progesteronu oraz obniżenie poziomu homocysteiny [14]. Spadek i przemiana homocysteiny do metioniny lub cysteiny jest bardzo istotne, ponieważ jej zbyt wysoki poziom może przyczynić się nie tylko do powstawania chorób sercowo-naczyniowych, ale również do zaburzeń rozrodczości [6]. Wysokie stężenie tego aminokwasu w płynie pęcherzykowym jajnika może prowadzić do znacznego obniżenia szans na poczęcie dziecka w wyniku nieprawidłowego połączenia się plemnika z komórką jajową [6,13].

Witamina B12 – również bierze udział w obniżeniu poziomu homocysteiny, a jej niedobory mogą prowadzić do zahamowania procesu owulacji u kobiet i zaburzeń związanych z nieprawidłową implantacją zarodka. U mężczyzn natomiast witamina ta bierze udział w generowaniu aktywności plemników [11].

Kwas foliowy – najbardziej znany kobietom planującym ciążę, w odpowiedniej dawce powinien znaleźć się również w diecie mężczyzn w wieku reprodukcyjnym. Folacyna odpowiada bowiem nie tylko za prawidłowy rozwój cewy nerwowej u płodu, ale również za obniżenie poziomu wspomnianej wyżej homocysteiny, a także za prawidłowy rozwój i dojrzewanie plemników i proces metyzacji materiału genetycznego – wszystkie te działania mają bezpośredni wpływ na rozrodczość zarówno kobiet jak i mężczyzn [6,14].

Odpowiednie spożycie witaminy D3

Rola witaminy D3 w procesie zapłodnienia związana jest z gospodarką hormonalną hormonów płciowych. Niewystarczająca jej podaż wraz z dietą i syntezą skórną pod wpływem światła słonecznego – może prowadzić bowiem do zmniejszonej produkcji parathormonu, co w konsekwencji objawia się niewłaściwą owulacją, zwiększeniem poziomu męskich hormonów płciowych u kobiet oraz zahamowaniem menstruacji [5,15]. Zwiększona szansa na zajście w ciążę kobiet spożywających odpowiednią ilość tej witaminy, związana jest również z faktem, że cholekalcyferol wpływa na pogrubienie błony śluzowej macicy – endometrium [16].

🔎 Jak wiadomo kluczowym źródłem witaminy D są promienie słoneczne. Naukowcy [22] zweryfikowali ich wpływ u kobiet w wieku 30-40 lat. Zaobserwowali sezonowe zmiany poziomów hormonu anty-Müllerowskiego (AMH), które są wyższe w miesiącach wiosennych i jesiennych, gdy mamy do czynienia z umiarkowanym natężeniem promieniowania słonecznego. Ekspozycja na umiarkowane promieniowanie słoneczne korzystnie wpływa na poziomy AMH. Hormon anty-Müllerowski (AMH) jest wytwarzany wyłącznie przez komórki ziarniste pęcherzyków jajnikowych i jest wskaźnikiem rezerwy jajnikowej, która zmniejsza się wraz z wiekiem. Co warto podkreślić badacze wskazali, że zarówno niska, jak i wysoka intensywność ekspozycji na światło słoneczne ma negatywny wpływ na ten wskaźnik płodności.

Odpowiednia podaż składników mineralnych: Zn, Se, J, Fe, Mg

W zachowaniu różnych funkcji naszego organizmu biorą udział poszczególne składniki mineralne. W kształtowaniu płodności szczególną rolę odgrywają przede wszystkim: cynk, selen, jod, żelazo oraz magnez.

Cynk – składnik istotny dla wielu różnych procesów biochemicznych, w tym produkcji kwasów nukleinowych. Dla płodności szczególnie istotny w kontekście regulacji hormonalnej (przemiany hormonów męskich i żeńskich oraz progesteronu), zapewnienie prawidłowego procesu owulacji i cyklu menstruacyjnego kobiet, a także dla funkcjonowania męskiego układu rozrodczego, o czym świadczą wysokie stężenia Zn w jądrach, prostacie czy samych plemnikach [6]. Niedobory cynku mogą prowadzić do zaburzeń w produkcji testosteronu, obniżyć jakość nasienia, a nawet doprowadzić do całkowitego zahamowania procesu spermatogenezy [6, 17]. Dlatego tak ważna jest odpowiednia podaż tego mikroskładnika wraz z dietą i spożycie takich produktów spożywczych jak: pestki dyni, mięso, jaja, ryby czy owoce morza.

Selen –  główne znaczenie selenu dla płodności wynika z jego właściwości antyoksydacyjnych. Podobnie jak witaminy A, C i E – selen bierze udział w eliminacji wolnych rodników [14]. Jako kofaktor konwersji hormonów tarczycy przyczynia się do prawidłowego funkcjonowania tego gruczołu, co również ma istotne znaczenie w kształtowaniu płodności w szczególności wśród kobiet [5]. U mężczyzn natomiast selen przyczynia się do zwiększenia sekrecji testosteronu, a także wraz z witaminą E warunkuje poprawne parametry nasienia i aktywność męskich komórek rozrodczych [18].

Jod – podobnie jak selen, jod również odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie tarczycy i produkcję jej hormonów (tyroksyny oraz trójjodotyroniny), które to warunkują wiele przemian metabolicznych w organizmie [6]. Nieprawidłowe działanie tarczycy to natomiast duże ryzyko zahamowania procesu reprodukcji u kobiet, zaburzenia procesu menstruacyjnego, a także wzrost poziomu męskich hormonów płciowych we krwi [6]. Kobiety planujące ciążę powinny zatem spożywać jego odpowiednią ilość czyli 200 μg na dobę, a dobre źródła tego składnika mineralnego, to przede wszystkim: ryby, skorupiaki i mięczaki [5].

Żelazo – suplementacja żelazem zmniejsza ryzyko niepłodności związane z zaburzeniami owulacji [19]. Jest to szczególnie ważne dla kobiet w wieku reprodukcyjnym, które są narażone na niedobór tego składnika w związku z comiesięczną utratą krwi w wyniku menstruacji. Rekomendowana ilość żelaza dostarczanego wraz z dietą (mięso, jaja, rośliny strączkowe, natka pietruszki) lub dodatkową suplementacją to 18 mg na dobę [5]. Zmniejszy to ryzyko zaburzeń owulacji, ale również wystąpienia wad u płodu w momencie kiedy dojdzie już do zapłodnienia [5].

Magnez – niedobór magnezu może wiązać się z niedoborami progesteronu i w ten sposób wpływać na płodność (przede wszystkim kobiet) [20]. Zbyt mała podaż z dietą przyczynia się również do zaburzeń w sekrecji insuliny, która to koreluje z płodnością [5]. Prawidłowa podaż tego składnika zmniejsza natomiast ryzyko powstawania nieprawidłowości w kształtowaniu się płodu i przedwczesnym poronieniom [5].

Podsumowanie – produkty zalecane i przeciwwskazane w kształtowaniu płodności

Podsumowując – dieta dla płodności powinna opierać się na jak najmniej przetworzonych produktach, takich jak: świeże owoce i warzywa, orzechy, ryby i owoce morza oraz pełnoziarniste produkty zbożowe, czyli żywności bogatej we wszystkie składniki pokarmowe niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania układu rozrodczego- witaminy, składniki mineralne, błonnik oraz kwasy tłuszczowe omega-3.

Ograniczeniu natomiast powinny ulec produkty wysokoprzetworzone: słodycze, słone przekąski, dania gotowe i żywność typu fast food, a także słodkie napoje gazowane, mocna kawa czy herbata.

Produkty te stanowią bowiem źródło nasyconych kwasów tłuszczowych, tłuszczów trans, nadmiernej ilości soli i cukru, charakteryzują się również wysokim indeksem glikemicznym lub zawierają inne niekorzystne dla rozrodczości substancje takie jak chociażby nikotyna.

Osoby starające się o potomstwo powinny również całkowicie wykluczyć ze swojej diety używki, takie jak alkohol i nikotyna, a także zadbać o zdrowy styl życia –  zapewnić sobie dobrej jakości sen, niski poziom stresu, umiarkowaną aktywność fizyczną, prawidłową masę ciała oraz ogólnie dobry stan zdrowia.

Bibliografia:

1. Kuczyński W., Kurzawa R. i in.(2012). Rekomendacje dotyczące diagnostyki i leczenia niepłodności – skrót. Ginekol Pol. 2, 83, 149-154
2. Łukaszuk K., Kozioł K., i in.(2018). Diagnostyka i leczenie niepłodności – rekomendacje Polskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu i Embriologii (PTMRiE) oraz Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGP). Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 3,3, 112-140, Via Medica
3. Górna I. (2014). Wpływ sposobu żywienia oraz wybranych parametrów stylu życia na płodność i rozrodczość kobiet. Rozprawa doktorka Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
4. Jeznach-Steinhagen A., Czerwonogrodzka-Senczyna A. (2012). Postępowanie dietetyczne jako element leczenia zaburzeń płodności u mężczyzn z obniżoną jakością nasienia. Via Medica
5. Ostrowska L., Karecka U.(2017). Wpływ diety i aktywnośći fizycznej na płodność kobiet. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 23, 1, 51-56
6. Bojanowska M., Kostecka M.(2018). Dieta i styl życia jako czynniki wpływające na płodność. KOSMOS Problemy Nauk Biologicznych, 67,2, 425-439
7. Morawska J. (2019). Naturalna terapia niepłodności u kobiet. Naturoterapia w praktyce- dostęp online dn.12.08.2020
8. Polotsky A., Houston S. (2010). Czy istnieje „dieta płodności”? Ginekologia po dyplomie
9. Cetin I., Berti C., Calabrese S. (2010). Role of micronutrients in the periconceptional period. Hum. Reprod. 16, 80-95
10. Hemni H., Endo T. i in. (2003). Effect od ascorbin acid supplementation and serum progesterone levels in patients with lute al chase defekt. Fertil. Steril. 80, 459-461
11. Shukla G., Sarika M.i in.(2014). Nutritional therapy for male infernitify. J.Pharma. Creat. 1, 11-16
12. Wen J.C. (2006). The role of vitamin E in the treatment of male infertility. Nutr.Bytes 11, 1-6
13. Buhling K.J., Grajecki D. (2013). The effect of micronutrient supplements on female fertility. Curr. Opin. Obstet. Gynecol. 25, 173-180
14. Hajduk M. (2013). Wpływ wybranych składników pokarmowych na funkcjonowanie układu rozrodczego u kobiet. Endokr.Otył.Zab.Przem.Mat. 9,1, 29-33
15. Brzozowska M., Karowicz-Blińska A. (2013). Rola niedoboru witaminy  D w patofizjologii zaburzeń występujących w zespole policystycznych jajników. Ginekol.Pol. 84, 456-460
16. Asadi M., Matin N, i in. (2014). Vitamin D improves endometria thickness in PCOS women who need intrauterine insemination a randomized double-blind placebo-contreolled trial. Arch.Gynecol.Obstet. 289, 865-870
17. Kumar N.,Singh A.K. (2016). Role of zinc in male infertility review of literature. Ind. J. Obstet.Gynecol. Res. 3, 167-171
18. Oguntibeju O.O, Esterhuyse J.S, Truter E.J (2009). Selenium its potential role in male infertility. Pak. J. Med. Sci. 25, 332-337
19. Chavarro J.E., Rich-Edwards J.W., i in.(2006) Iron intake and risk of ovulatory infertility. Obstet.Gynecol. 108, 1145-1152
20. Dobbyn S.(2008). The fertility diet. Simon&Schuster Ltd.
21. Boyle, B. R., Ablett, A. D., Ochi, C., Hudson, J., Watson, L., Rauh, D., & Avenell, A. (2022). The effect of weight loss interventions for obesity on fertility and pregnancy outcomes: A systematic review and meta-analysis. International journal of gynaecology and obstetrics: the official organ of the International Federation of Gynaecology and Obstetrics, 10.1002/ijgo.14597. Advance online publication. https://doi.org/10.1002/ijgo.14597
22. Parikh, R., Parikh, S., Hemi, R., Elkoshi, N., Gepner, Y., Levy, C., & Percik, R. (2023). Seasonal AMH variability implies a positive effect of UV exposure on the deterioration of ovarian follicles. Steroids, 200, 109307.

• Data pierwotnej publikacji: 16.08.2020
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 9.05.2024