Durian — jak smakuje, jak pachnie i jakie ma właściwości zdrowotne ten tropikalny owoc?

Wśród tego owocu jest sporo kontrowersji. Można określić go mianem najbardziej śmierdzącego, najniebezpieczniejszego i najdroższego. Mowa, oczywiście, o durianie. W poniższym artykule postaram się przybliżyć charakterystykę duriana. Przyjrzymy się jego korzyściom zdrowotnym. Sprawdzimy, gdzie w Polsce można go kupić i za jaką cenę.

Czym jest i skąd pochodzi durian?

Durian jest rodzajem rośliny należącym do ślazowatych Malvaceae. Pochodzi z tropikalnych obszarów południowo-wschodniej Azji ^[1]. Rodzaj ten liczy 20 gatunków, z czego jedynym gatunkiem uprawianym masowo i dostępnym poza regionem pochodzenia, jest durian właściwy Durio zibethinus L.

Durian jest wieczniezielonym drzewem o wysokości 30-40 m. Ma pojedyncze, eliptyczne liście bez połysku ^[2]. Kwiaty duriana są kremowożółte, silnie pachnące. Częścią jadalną drzewa jest owoc. Tutaj odpowiemy na pytanie, dlaczego durian jest najniebezpieczniejszym owocem. Otóż durian ma kształt owalny. Osiąga wysokość 40 cm i wagę wynoszącą prawie 4 kg. Dodatkowo pokryty jest grubą, zieloną, czasem przechodzącą w czerwień, skórką z kolcami. Za sprawą imponującej wagi, kolców, a także wysokości, na jakiej rosną, spadające owoce duriana mogą zranić, a nawet zabić. Nic więc dziwnego, że durian zyskał sławę niebezpiecznego owocu.

Jak pachnie i smakuje durian?

Wiemy już, dlaczego durian jest niebezpieczny. Teraz postaramy się odpowiedzieć na pytanie, dlaczego zyskał miano najbardziej śmierdzącego owocu. Wnętrze owocu ma jasny, kremowy miąższ. Można znaleźć różne opinie na temat zapachu duriana. W 2012 roku zostało przeprowadzone badanie ^[3], na podstawie którego wyodrębniono aż 44 substancje aktywne odpowiedzialne za bogactwo zapachów duriana. Wąchając owoc duriana, można wyczuć zapach skunksa, zapach zgniłych jaj, zapachy owoców, cebuli, a nawet przypraw do zup. Owoc ma do tego stopnia nieprzyjemny zapach, że jest zakazany w środkach transportu publicznego oraz niektórych hotelach w Singapurze ^[4].

Ogólna dostępność i popularność w różnych kulturach

W Polsce nie uprawia się duriana. Jest on sprowadzany z Azji. Największym eksporterem duriana jest Tajlandia. Produkcja wynosi tam około 700 000 ton duriana rocznie, z czego prawie 400 000 ton jest eksportowanych do Chin i Hongkongu ^[5]. Zaraz za Tajlandią największą uprawą duriana mogą się pochwalić Malezja i Indonezja. Durian jest owocem sezonowym, w przeciwieństwie do innych tropikalnych owoców. Sezon na duriana trwa od czerwca do sierpnia na Półwyspie Malajskim i w Singapurze ^[6]. W Tajlandii w maju jest organizowany nawet Światowy Festiwal Duriana ^[7].

Charakterystyka duriana

Wartości odżywcze — makroskładniki i mikroskładniki

Czy wysoka cena owocu przekłada się na bogactwo wartości odżywczych? W poniższej tabeli zestawiono 

Źródło: Food Data Central

Analizując powyższą tabelę, można zauważyć, że durian jest dość kalorycznym owocem. W 100 g owocu znajdziemy 147 kcal. Porównując duriana z innymi owocami tropikalnymi, durian jest jednym z najbardziej kalorycznych owoców. Przykładowo banan w 100 g ma 89 kcal, jackfruit 94 kcal. Z popularnych tropikalnych owoców więcej kalorii w 100 g znajdziemy w awokado (160 kcal). Pomimo dużej wartości energetycznej durian jest owocem o wysokiej gęstości odżywczej. Oznacza to, że ma wysoki stosunek zawartości składników odżywczych do kaloryczności. Durian jest bogatym źródłem błonnika, magnezu, potasu, witaminy C, witaminy B1 oraz folianów. Przykładowo zjadając porcję duriana, dostarczymy organizmowi około 1060 mg magnezu, co pokrywa 30% dziennego zapotrzebowania na potas. Porcja duriana pokryje dziennie zapotrzebowanie na witaminę C w 60% dla kobiet i w 50% dla mężczyzn ^[8].

Obecność bioaktywnych składników

W durianie znajdziemy antyoksydanty: flawonoidy, karotenoidy, polifenole i antocyjany ^[9]. Wśród polifenoli warto zwrócić uwagę na występowanie w durianie mirycytyny. Spośród karotenoidów znajdziemy zaś beta-karoten. Durian jest też bogaty w kwasy tłuszczowe nienasycone — przede wszystkim w kwas oleinowy i palmitooleinowy ^[10].

Korzyści prozdrowotne duriana

Wspomaganie trawienia dzięki wysokiej zawartości błonnika

Poznaliśmy już najważniejsze składniki odżywcze występujące w durianie. Jakie w związku z tym korzyści prozdrowotne ma durian? Przede wszystkim warto zwrócić uwagę na zawartość błonnika. Błonnik to substancje, przeważnie pochodzenia roślinnego, które nie są trawione przez enzymy przewodu pokarmowego człowieka. Są to substancje niezbędne do prawidłowego trawienia. W durianie przeważa błonnik nierozpuszczalny (celuloza, hemiceluloza, lignina) ^[11]. Głównymi funkcjami błonnika rozpuszczalnego jest:

• zwiększenie uczucia sytości,
• zwiększenie objętości treści pokarmowej w jelitach,
• pobudzanie wydzielanie śliny i funkcji żucia,
• wiązanie nadmiaru kwasu solnego w żołądku.

Ponadto spożycie błonnika nierozpuszczalnego chroni przed zaparciami, uchyłkowatością jelit i niektórymi chorobami nowotworowymi ^[12].

Potencjał przeciwutleniający — rola witaminy C i związków fenolowych

Dzięki dużej zawartości witaminy C i związków fenolowych durian wykazuje działanie przeciwutleniające. Chroni komórki przed stresem oksydacyjnym i redukuje wolne rodniki. Witamina C wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego oraz nerwowego. Związki fenolowe, dzięki swojemu potencjałowi antyutleniającemu, działają przeciwnowotworowo i przeciwzapalnie.

Wpływ na zdrowie serca — kwasy tłuszczowe i redukcja cholesterolu

Kwas oleinowy należy do grupy kwasów jednonienasyconych omega-9. Kwas oleinowy jest kwasem tłuszczowym szeroko stosowanym w diecie śródziemnomorskiej, która jest jedną z najzdrowszych diet. Ponadto dieta bogata w kwas oleinowy sprzyja profilaktyce miażdżycy oraz chorób serca ^[13]. Można znaleźć badania, które wskazują na związek spożywania kwasu oleinowego z profilaktyką chorób nowotworowych, autoimmunologicznych oraz schorzeń skóry ^[14]. Kardioprotekcyjne działanie duriana może też być wynikiem wysokiej zawartości potasu i witaminy B6, które obniżają ciśnienie tętnicze krwi. 

Przeprowadzono również badanie, w którym szczurom będącym na diecie wysokocholesterolowej podawano owoc duriana. U tej grupy szczurów odnotowano niższy poziom cholesterolu całkowitego, cholesterolu LDL oraz trójglicerydów w porównaniu do grupy, która nie spożywała owocu duriana ^[15]. Na podstawie tego badania można wyciągnąć wniosek, że regularne spożywanie duriana może mieć korzystny wpływ na parametry profilu lipidowego. Jednak konieczne są dalsze badania przeprowadzone na ludziach.

Znaczenie dla układu nerwowego — tryptofan i serotonina

W durianie możemy znaleźć tryptofan. Jest to aminokwas egzogenny, czyli musi być dostarczony organizmowi wraz z pożywieniem. W organizmie ulega przemianom do między innymi serotoniny i melatoniny. Te dwa związki są niezbędne do prawidłowej regulacji snu. Serotonina dodatkowo pełni wiele funkcji w ośrodkowym układzie nerwowym i całym organizmie. Podstawowymi zadaniami serotoniny jest:

• regulowanie procesu trawienia i działania układu pokarmowego,
• regulowanie ciśnienia krwi i jej krzepnięcia,
• regulowanie pracy serca,
• utrzymanie prawidłowej temperatury ciała,
• kontrola apetytu,
• odnowa komórkowa.

Serotonina oddziałuje też na naszą sferę psychiczną — dzięki niej odczuwamy przyjemność radość, szczęście i wewnętrzny spokój ^[16].

Korzyści dla układu odpornościowego — związki siarki i miedzi

Durian jest dobrym źródłem miedzi. Miedź wchodzi w skład głównego enzymu odpowiadającego za dekompozycję wolnych rodników. Ma to duże znaczenie dla budowania naszej odporności. W durianie występują związki siarki (to one są odpowiedzialne za zapach przypominający cebulę). Siarka reguluję pracę wątroby, wiąże toksyny i metale ciężkie, zwiększa produkcję przeciwciał. Są to funkcje, które warunkują prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.

Możliwe zagrożenia i kontrowersje

Interakcje z alkoholem

Na co należy zwrócić uwagę podczas spożywania owocu duriana? Przeprowadzono badanie wykazujące negatywny skutek spożywania owocu duriana i alkoholu. Takie połączenie może skutkować wieloma działaniami niepożądanymi, takimi jak: kołatanie serca, zatrzymanie krążenia, nudności, wymioty, zaczerwienienie twarzy i senność. Skąd może wynikać taki efekt? Otóż autorzy badania ^[17] sugerują, że związki obecne w durianie mogą obniżać aktywność — enzymu dehydrogenazy aldehydowej, co prowadzi do wzrostu stężenia aldehydu octowego, który jest dla nas bardziej toksyczny niż etanol.

Alergie i indywidualna nietolerancja

Spożywając duriana, można też skutkować reakcją alergiczną prowadzącą do anafilaksji. Inne działania niepożądane dotyczą występowania na skórze pokrzywki, kataru, chrypki i wymiotów. W przypadku zaobserwowania któregoś z tych objawów po spożyciu duriana powinno od razu skonsultować się z lekarzem ^[18].

Durian a dieta redukcyjna — kiedy należy zachować ostrożność?

Owoc duriana charakteryzuje się wysoką wartością energetyczną, dlatego osoby będące na diecie redukcyjnej, powinny stosować go z umiarem. Durian może byś świetnym uzupełnieniem diety w cenne witaminy i składniki mineralne.

Kulinarne zastosowanie duriana

Tradycyjne zastosowanie duriana w kuchni azjatyckiej

Wiemy już dużo o wartości zdrowotnej duriana, teraz przyszła pora na zastosowanie kulinarne. Durian, oprócz spożywania na surowo, jest również smażony i gotowany. Przygotowywane są z niego pasty, lody i koktajle. W Indonezji bardzo popularnym deserem są lody o smaku duriana. Innym znanym daniem jest Ketan durian, czyli ryż gotowany z mlekiem kokosowym i podany z pulpą z duriana. Z deserów dużą popularnością cieszą się też bułeczki nadziewane białym serem i pastą z duriana oraz cukierki. Owoc duriana można również wykorzystać w wytrawnych daniach. W Malezji czerwonego duriana smaży się z cebulą i chili ^[19]. Tak podany traktowany jest jako osobne danie. Malajowie wykorzystują fermentowanego duriana do przygotowania Sambal Tempoyak. Jest to potrawa składająca się z fermentowanego duriana, mleka kokosowego oraz mieszanki ostrych przypraw znanych jako sambal.

W Tajlandii spożywa się nawet pestki duriana. Są one wielkości kasztana i przed spożyciem muszą być poddane obróbce termicznej. Mogą być gotowane, prażone lub smażone w oleju kokosowym. Nie należy ich spożywać na surowo, ze względu na zawartość cyklopropanu, który wykazuje toksyczne działanie ^[20].

Porady dotyczące przechowywania i przygotowania

Wybierając duriana na targu, należy szukać owoców o jasnym kolorze i braku skaz na kolcach. Łodyga powinna być wilgotna i jasna. Natomiast jeśli potrząśniesz owocem i usłyszysz grzechotanie w środku, może to świadczyć, że owoc jest już nieświeży. Warunki przechowywania owocu różnią się w zależności od tego, czy durian był świeżo zerwany z drzewa, czy spadł samoistnie. Owoce, które naturalnie spadły z drzewa odznaczają się krótszym okresem przydatności — od dwóch do pięciu dni. Optymalna temperatura przechowywania wynosi 15 stopni Celsjusza. Owoce zerwane z drzewa mogą być przechowywane od dziesięciu do piętnastu dni ^[21].

Jak obierać duriana i jakie są alternatywy dla świeżego duriana?

Aby owoc pozbawić skórki, należy umyć go z zewnątrz i położyć łodygą do dołu. Następnie nacina się kolczastą skórę na głębokość około 8 cm. Po zdjęciu skóry owoc dzieli się na kawałki, pamiętając o usunięciu pestek. Tak przygotowany owoc można spożywać na surowo lub poddawać obróbce termicznej. Oprócz świeżego duriana dostępnego na azjatyckich, lokalnych targach, można kupić owoc w puszce lub suszony. 

Wskazówki dla dietetyków

Czy warto włączyć duriana do codziennej diety

Ze względu na zawartość składników odżywczych durian może być dobrym uzupełnieniem codziennej diety. Planując jadłospis z uwzględnieniem duriana, należy wziąć pod uwagę jego specyficzny smak i zapach. Nie każdemu pacjentowi może przypaść do gustu. Ponadto durian jest egzotycznym owocem, trudno dostępnym w Polsce. Najłatwiej można go kupić przez Internet, jednak za jedną sztukę owocu trzeba zapłacić aż 290 zł ^[22]! Warto też zwrócić uwagę na fakt, że zdrowa i zbilansowana dieta powinna uwzględniać sezonowość i lokalność produktów. Na naszej szerokości geograficznej mamy wiele owoców i warzyw bogatych w witaminę C, potas, miedź i mangan. Ponieważ durian jest owocem bogatym w potas i fosfor, osoby z przewlekłymi chorobami nerek powinny unikać nadmiernego spożycia duriana. Natomiast durian dobrze sprawdzi się u osób zmagających się z chorobami układu krążenia.

Potencjalne obszary do dalszych badań

W latach dwudziestych firma Durian Fruit Products Inc. z Nowego Jorku wprowadziła na rynek produkt Dru-India. Był to dodatek do zdrowej żywności w tabletkach. Tabletki zawierały duriana oraz znaczne ilości witaminy E [23]. Durian jest wymagającym owocem ze względu na swoją masę, skórę pokrytą kolcami i zapach. Szkoda jednak z niego rezygnować, ponieważ jest źródłem cennych składników odżywczych. Być może niedługo durian będzie składnikiem suplementów diety. Dzięki temu mógłby być szerzej wykorzystywany w dietetyce i medycynie. Na pewno potrzebne jest więcej badań na temat wpływu duriana na zdrowie. 

Podsumowanie

Durian nie bez powodu jest czasem nazywany ,,królem owoców”. Imponuje swoją wielkością, strukturą, zawartością składników mineralnych i witamin. Ma szerokie zastosowanie kulinarne. Dzięki mnogości związków aktywnych zawartych w owocu każdy konsument może inaczej odczuwać jego smak i zapach. Będąc w Azji, durian jest obowiązkowym owocem do spróbowania. Jednak włączanie duriana do diety Polaków, może nie być najlepszym pomysłem. Durian jest trudno dostępny i drogi. Lepiej bazować na lokalnych i sezonowych produktach. Dzięki temu, że nie są importowane, mają niższą cenę i mniej środków konserwujących. Sama nie miałam okazji jeść duriana, ponieważ nigdy nie byłam w Azji. Jeśli jednak będę miała okazję odwiedzać któryś z azjatyckich krajów, na pewno odważę się spróbować. 

Najczęstsze pytania:

Bibliografia:

1. Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134
2. Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
3. Li JX, Schieberle P, Steinhaus M. Characterization of the major odor-active compounds in Thai durian (Durio zibethinus L. 'Monthong’) by aroma extract dilution analysis and headspace gas chromatography-olfactometry. J Agric Food Chem. 2012 Nov 14;60(45):11253-62. doi: 10.1021/jf303881k. Epub 2012 Nov 5. PMID: 23088286.
4. Rob Picheta; Frederik Pleitgen (22 June 2020). „Smelly durian fruit sends six to hospital and forces evacuation”. CNN. Archived from the original on 23 June 2020. Retrieved 23 June 2020.
5. Svasti, Pichaya; Jariyasombat, Peerawat (22 April 2018). „Made in Thailand”. Bangkok Post. No. Brunch. Retrieved 23 April 2018.
6. Brown, Michael J. (1997). Durio – A Bibliographic Review. International Plant Genetic Resources Institute (IPGRI). ISBN 978-92-9043-318-7. Archived from the original on 30 October 2020. Retrieved 20 November 2008.
7. Government Public Relations Department (5 June 2005). „World Durian Festival 2005”. Thailand News – Thailand official news and information. Thailand: Foreign Office. Archived from the original on 7 January 2009. Retrieved 20 November 2008.
8. Jarosz 
9. Ho LH, Bhat R. Exploring the potential nutraceutical values of durian (Durio zibethinus L.) – an exotic tropical fruit. Food Chem. 2015 Feb 1;168:80-9. doi: 10.1016/j.foodchem.2014.07.020. Epub 2014 Jul 11. PMID: 25172686.
10. Khaksar, G.; Kasemcholathan, S.; Sirikantaramas, S. Durian (Durio zibethinus L.): Nutritional Composition, Pharmacological Implications, Value-Added Products, and Omics-Based Investigations. Horticulturae 2024, 10, 342. https://doi.org/10.3390/horticulturae10040342
11. Husin NA, Rahman S, Karunakaran R, Bhore SJ. A review on the nutritional, medicinal, molecular and genome attributes of Durian (Durio zibethinus L.), the King of fruits in Malaysia. Bioinformation. 2018 Jun 30;14(6):265-270. doi: 10.6026/97320630014265. PMID: 30237671; PMCID: PMC6137565.
12. Ciborowska H, Ciborowski A: Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. PZWL. wyd. V,  Warszawa 2021
13. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, red. Jarosz M., Rychlik E., Stoś K, Charzewska J.,  Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, Warszawa 2020.
14. Sales-Campos H, Reis de Souza P, Crema Peghini B, Santana da Silva J, Ribeiro Cardoso C. An overview of the modulatory effects of oleic acid in health and disease. Mini reviews in medicinal chemistry. 2013;13(2):201-10.
15. Ratiporn Haruenkit i wsp.: Comparative study of health properties and nutritional value of durian, mangosteen, and snake fruit: experiments in vitro and in vivo. J Agric Food Chem, 2007, 55(14), 5842-9.
16. Podgórska J: Tak działa mózg. Jak mądrze dbać o jego funkcjonowanie. Grupa Wydawnicza Foksal, Warszawa 2023.
17. Lee-Hoon Ho i wsp.: Exploring the potential nutraceutical values of durian (Durio zibethinus L.) – an exotic tropical fruit. Food Chem, 2015, 168, 80-9.
18. Olivieri J, Quiliquini-Chambard AM, Hauser C. Allergy to durian. Allergy. 2002 Mar;57(3):263. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11906346/ 
19. „Traditional Cuisine”. Sabah Tourism Promotion Corporation. Archived from the original on 29 September 2008. Retrieved 20 November 2008
20. Brown, Michael J. (1997). Durio, A Bibliographic Review. Bioversity International, International Plant Genetic Resources Institute. pp. 56–59. ISBN 978-9290433187. Archived from the original on 2 February 2019. Retrieved 26 August 2017.
21. Ken L, Lindsay G, Robert EP. Durian for Hawai‘i. College of Tropical Agriculture and Human Resources.
22. https://www.lokalnywarzywniak.pl/pl/owoce/319-durian-swiezy-krol-owocow-premium.html
23. https://www.bionity.com/en/encyclopedia/Durian.html#google_vignette