Obecnie coraz częstszym tematem w mediach jest odporność organizmu. Nasze organizmy są wystawione na próbę przez współczesny styl życia. Żyjemy w dużym stresie. Osłabia to nasz układ odpornościowy. Jesteśmy przez to bardziej podatni na cięższy przebieg wielu chorób i infekcji. Jak możemy się naturalnie bronić? Jakie składniki w codziennej diecie wykazują działanie antybakteryjne? Najważniejsze z nich wymienione i opisane zostaną w poniższym artykule.
Żywność o działaniu antybakteryjnym
Miód
Najpopularniejszym składnikiem antybakteryjnym jest miód. Używany był do leczenia oparzeń i gojenia się ran od czasów starożytnych.
Ma on szerokie spektrum działania przeciwko bakteriom zarówno Gram-ujemnym, jak i Gram-dodatnim. Swoje właściwości zawdzięcza głównie swojej osmolarności („lepkości”), zawartych w nim nadtlenkowi wodoru, polifenolom, przeciwutleniaczom, peptydom antybiotykowym.
Dzięki nim ma zdolność do degradacji, czyli niszczenia, i hamowania wzrostu DNA bakteryjnego [1]. Związki hamujące wzrost bakterii znane są jako związki fitochemiczne. Działanie przeciwdrobnoustrojowe, chroniące otwarte rany przed zakażeniem, wynika z obecności w miodzie wysokich stężeń cukru, niskiej zawartości wody i niskiego pH [2].
Co ciekawe, im bardziej intensywny kolor miodu, tym wyższa w nim zawartość flawonoidów, które wykazują działanie antyoksydacyjne. Wyłapują wolne rodniki („zaburzające budowę białek i pracę organizmu szkodniki”), wiążąc je ze sobą i niwelując ich szkodliwe działanie [2].
Czosnek i cebula
Czosnek i cebula, pomimo swoich nie do końca pięknych zapachów, również od wieków odgrywają ważną rolę leczniczą ze względu na swoje właściwości przeciwbakteryjne.
Badania wykazały, że allicyna (substancja zawarta w czosnku) ma najsilniejsze właściwości antybakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwpierwotniacze i przeciwgrzybicze. To jednak nie są jedyne zalety czosnku. Jego działaniem jest również prewencja miażdżycy, nadciśnienia tętniczego i zaburzenia gospodarki lipidowej. Dzięki spożywaniu czosnku możemy również obniżyć swój poziom stresu (co również wspomaga układ odpornościowy) i pobudzić apetyt [3]. Innym związkiem zawartym w czosnku wykazującym podobne właściwości są związki fenolowe [4].
Właściwości zmniejszające ryzyko chorób przewlekłych, które posiada cebula, zostały dobrze zbadane dopiero w ostatnich latach. Jednak od wieków, bez wiedzy o jej składzie chemicznym, stosowano ją jako lek. Cebula jest źródłem przeciwutleniaczy i związków bioaktywnych, poprawiających ogólny stan zdrowia organizmu ludzkiego [5].
Żurawina
Sok z żurawiny jest najbardziej popularny jako środek dla pacjentów z nawracającymi infekcjami dróg moczowych. Dlaczego? Wykazuje silne działanie przeciwbakteryjne, koncentrujące się właśnie na drogach moczowych [6].
Żurawina zawiera polifenole, witaminy, białka i flawonoidy, które mają właściwości antybakteryjne, przeciwzapalne i przeciwnowotworowe. Hamują odpowiedź zapalną wywołaną przez lipopolisacharydy. Są to związki zawarte w błonach komórkowych wrogich drobnoustrojów.
Pomagają również przy chorobach dziąseł, cukrzycy, bólach brzucha, biegunce, miażdżycy i zaburzeniach cholesterolu. Są najbezpieczniejszym środkiem na infekcje dróg moczowych dla kobiet w ciąży, który można przyjmować regularnie [7].
Zioła
Wśród nich zaś między innymi:
- szałwia
- czystek
- zielona herbata
- ostropest plamisty
- mięta pieprzowa
- fiołek trójbarwny
- siemię lniane
- jeżówka purpurowa
- bazylia
- oregano
- imbir
- chilli
- kurkuma
- liść oliwny
- brzoza biała
- czarny orzech
- olejek z drzewa herbacianego
- manuka
Olejki eteryczne, zawarte w wielu ziołach, również mają właściwości przeciwwolnorodnikowe, przeciwutleniające, przeciwbakteryjne, przeciwpasożytnicze, przeciwgrzybicze i przeciwwirusowe. Przyprawy i zioła od tysięcy lat stosowane były nie tylko jako środki aromatyzujące, ale także jako konserwanty żywności. Połączenie działania np. liścia laurowego, czarnego pieprzu, kolendry, kminku, czosnku, imbiru, gorczycy, cebuli i kurkumy, daje bardzo silne przeciwdrobnoustrojowe rezultaty i skutecznie przeciwdziała psuciu się np. mięsa [8, 9].
Prawdziwym mocarzem wśród nich jest olejek zawarty w olejku z oregano. Oregano stosowane było od wieków jako środek wiatropędny, przeciwskurczowy i antyseptyczny. Ma bardzo silne właściwości antybakteryjne, dlatego należy zachować ostrożność w trakcie stosowania. Powoduje on oddzielenie lipidów od błony bakteryjnej. Zaburza w ten sposób jej strukturę i czyni ją znacznie bardziej przepuszczalną. Następnie zaburza metabolizm komórkowy i prowadzi do śmierci bakterii [2].
Ekstrakty roślinne i olejki eteryczne oprócz działania antybakteryjnego wspomagają również rekonwalescencję organizmu. Łagodzą skurcze brzucha, gorączkę i biegunki, a także łagodzą stany zapalne [4, 10]. Zawdzięczają to składnikom takim jak związki fenolowe, flawonoidy, garbniki, kumaryny, ligniny i lignany [11].
Znajomość roślin leczniczych i metody przetwarzania ich, aby stworzyć leki, dostępne były w małych społecznościach, przekazywane ustnie z pokolenia na pokolenie. Wiele tych informacji zaginęło z czasem. Kiedy jednak farmakoterapia zawodzi, wracamy do badań nad leczniczym działaniem naturalnych substancji [12].
Jak uzyskać pełne działanie antybakteryjne?
Przede wszystkim należy unikać nadmiernego podgrzewania tych składników. Należy wykluczyć całkowicie podgrzewanie ich w mikrofalówce, ponieważ produkty tracą wtedy większość swoich właściwości zdrowotnych [13].
Zalecane jest również stosowanie połączeń ziół i olejków antybakteryjnych. Jedną z silniej działających par jest olejek z nasion kminku z olejem z kolendry [8]. Korzystnym połączeniem jest również miód z olejkami eterycznymi [2]
Jakich produktów należy unikać, ponieważ osłabiają odporność i działanie antybakteryjne?
Wszystkie produkty wysokoprzetworzone, obfite w tłuszcze trans i cukry powodują osłabienie układu odpornościowego. Aby wspierać właściwości wymienionych w tym artykule produktów antybakteryjnych, należy dbać o jakość całej swojej diety. Należy unikać smażenia i kupowania produktów gotowych, a wzbogacać posiłki w wiele kolorowych warzyw [14].
Podsumowanie
Wiele z wymienionych powyżej produktów jest obecnie wykorzystywanych w badaniach nad opracowywaniem nowych leków przeciwdrobnoustrojowych. Domowe, stare sposoby na infekcje i stany zapalne okazują się pomocne. Tym bardziej, gdy bakterie uodparniają się na antybiotyki stosowane na rynku farmaceutycznym [2].
Bibliografia:
- Brudzynski, K., K. Abubaker, and D. Miotto, Unraveling a mechanism of honey antibacterial action: Polyphenol/H2O2-induced oxidative effect on bacterial cell growth and on DNA degradation. Food Chemistry, 2012. 133(2): p. 329-336.
- Imtara, H., Y. Elamine, and B. Lyoussi, Honey Antibacterial Effect Boosting Using. Essential Oil. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 2018. 2018.
- Guo, J.J., et al., The effects of garlic-supplemented diets on antibacterial activity against Streptococcus iniae and on growth in orange-spotted grouper, Epinephelus coioides. Aquaculture, 2012. 364 365: p. 33.
- Lu, X., et al., Investigating antibacterial effects of garlic (Allium sativum) concentrate and garlic-derived organosulfur compounds on Campylobacter jejuni by using Fourier transform infrared spectroscopy, Raman spectroscopy, and electron microscopy. Applied and environmental microbiology, 2011. 77(15): p. 5257.
- Ma, Y.-L., et al., Antioxidant and antibacterial evaluation of polysaccharides sequentially extracted from onion (Allium cepa L.). International Journal of Biological Macromolecules, 2018. 111: p. 92-101.
- Lee, Y.-L., et al., Does Cranberry Juice Have Antibacterial Activity? JAMA : the journal of the American Medical Association, 2000. 283(13): p. 1691-1691.
- Srinidhi, K., Cranberry and its Antibacterial Activity – A Review. Journal of Pharmaceutical Sciences and Research, 2014. 6(1): p. 41-44.
- Bag, A. and R.R. Chattopadhyay, Evaluation of Synergistic Antibacterial and Antioxidant Efficacy of Essential Oils of Spices and Herbs in Combination. PloS one, 2015. 10(7): p. e0131321.
- Kittisakulnam, S., D. Saetae, and W. Suntornsuk, Antioxidant and Antibacterial Activities of Spices Traditionally Used in Fermented Meat Products. Journal of Food Processing and Preservation, 2017. 41(4): p. n/a-n/a.
- Dua, P.A. and S.D. Patankar, Antibacterial evaluation of some common medicinal plants used in Asava and Arishta preparation.(Research Article)(Author abstract). International Journal of Pharmaceutical Sciences and Research, 2013. 4(8): p. 3250.
- Stanković, N., et al., Antibacterial and Antioxidant Activity of Traditional Medicinal Plants from the Balkan Peninsula. NJAS – Wageningen Journal of Life Sciences, 2016. 78: p. 21-28.
- Vishaalini, C., N.H. Shenpagam, and L. Growther, Antibacterial Activity on Medicinal Herbs. International Journal of Current Microbiology and Applied Sciences, 2016. 5(10): p. 814-819.
- Bucekova, M., et al., Microwave processing of honey negatively affects honey antibacterial activity by inactivation of bee-derived glucose oxidase and defensin-1. Food Chemistry, 2018. 240: p. 1131-1136.
- Juchheim, J., Immunodieta : [jak to, co jesz, wpływa na twoją odporność i samopoczucie]. Immun, ed. D. Gołka, J. Poschet, and W.A.B. Wydawnictwo. 1995, Warszawa: Warszawa : Wydawnictwo W.A.B.
