Salak – Snake fruit

Czym jest salak?

Salak (Salacca Zalacca), inaczej: wężowy owoc, zalakka jadalna lub oszplina jadalna, nie jest zbyt popularny w Polsce ze względu na jego małą dostępność w naszym kraju. Należy do gatunku palmy (rodzina Arecaceae) z jadalnym owocem. Pochodzi z Indonezji, prawdopodobnie dokładnie z Jawy.

Jak smakuje i wygląda?

Ten pokarm ma charakterystyczny wygląd i smak. Salak ma szorstką i łuszczącą się skórkę, która wizualnie przypomina skórę węża. Owoce mają spiczastą końcówkę (kształtem są podobne do fig), pokryte są łuskowatą brązową, czarną lub nawet żółtą skórką.

Pod nią salak składa się z kilku płatków, a w środku znajdują się 1-3 duże brązowe pestki, która są niejadalne. Smak opisywany jest jako słodko-kwaskowaty oraz jako połączenie smaku m.in. banana, jabłka i ananasa. Owoc waży w zależności do gatunku 50-100 g i mierzy od 5-10 cm.

Uprawa

Istnieją głównie trzy gatunki uprawiane przez rolników:

• Salacca sumatrana w Padang sidempuan (Sumatra),
• Salacca zalacca na Jawie, Bali, Madurze, Sulawesi, Ambon,
• Salacca wallichiana w Tajlandii.

Odmiany salaku

Różnorodność odmian skutkuje unikalnymi cechami, silnie powiązanymi z pochodzeniem geograficznym.

Oszplina jadalna rośnie na krzewach palmowych z mnóstwem kolców na liściach i łodygach. Charakterystyczne są liście – ułożone w rozetę. Mogą osiągnąć długość 4 metrów. Owoce rosną w kiściach, zwykle dojrzewają po 4-7 miesiącach od zapylenia. Drzewo owocuje przez cały rok, ale zwykle największe zbiory występują w okolicach maja i grudnia w Indonezji.

W  Indonezji hodowla tych owoców jest znana od czasów holenderskiego kolonializmu. Istnieje wiele odmian wężowego owocu, w samej Indonezji uprawiane jest około 30, ale najbardziej popularne są Salak Pondoh (Salacca zalacca Gaertner Voss), Salak Padang Sidempuan (Salacca sumatrana) i Salak Bali (Salacca amboinensis).

Jak obrać i jeść salak?

Obieranie salaka nie jest proste ze względu na strukturę skórki.

Najbezpieczniejszym sposobem obrania jest naciśnięcie palcami po obu stronach owocu, co ułatwia zdjęcie skórki. Należy pamiętać, aby zdjąć białą otoczkę także z ukrytych wewnątrz płatków.

Zastosowanie w kuchni

Formy konsumpcji salaka są różne – może je spożywać jako świeży owoc, suszony, marynowany, smażony, gotowany w syropie oraz w formie soku. Pestkę praży się i mieli na proszek, który parzy się i otrzymuje napój podobny do kawy – bezkofeinowa Salacca Coffee. Z owoców salaka można uzyskać także napoje przypominające herbatę, ocet i miód. Jeden z gatunków jest wykorzystywany również do produkcji wina. Owoc można użyć do ciast, pączków, deserów oraz sałatek.

Jak przechowywać salak?

Salak nie powinien być przechowywany w lodówce. Dla tego pokarmu optymalna jest temperatura pokojowa.

Składniki odżywcze

Owoc ten jest źródłem m.in. błonnika pokarmowego (około 1,1 g/100 g), pektyn, żelaza, potasu, wapnia, witaminy A i C. Zawiera flawonoidy i kwas galusowy. Ma jedną z najwyższych aktywności antyoksydacyjnych, nawet wyższą niż mangostan, awokado, pomarańcze, papaja, mango, kiwi, pomelo, cytryna, ananas, jabłko, rambutan, banan, melon i arbuz.

Zawartość składników pokarmowych jest zmienna w zależności od gatunku oraz stopnia dojrzałości owocu. Poniżej przedstawiono zawartość wybranych składników odmiany Salak Pondoh:

Energia	77-82 (kcal)
Białko	0,40 (g)
Węglowodany (najwyższa zawartość sacharozy, następnie fruktozy i glukozy)	20,90 (g)
Wapń	28,00 (mg)
Fosfor	18,00 (mg)
Żelazo	4,20 (mg)
Witamina B2	0,04 (mg)
Witamina C	2,00 (mg)
Woda	78,00 (mg)
Część jadalna	50%

Wpływ spożywania salaka na zdrowie:

– układ sercowo-naczyniowy – potas, w który bogaty jest salak korzystnie wpływa na stan naczyń krwionośnych, to działanie wspiera beta-karoten. Potas korzystnie działa także na pracę mózgu.

– kontrola poziomu glukozy we krwi –  owoce te zawierają pterostylben (pochodna resweratrolu), który jest wsparciem w obniżaniu poziomu glukozy we krwi oraz w prewencji cukrzycy. Ma także działanie przeciwzapalne, chroni mózg i naczynia krwionośne.

– wzrok – beta-karoten obecny w wężowym owocu korzystnie wpływa na stan wzroku. Składnik także działania pozytywnie na zdrowie skóry.

– układ pokarmowy – salak zawiera składniki korzystnie wpływające na układ trawienny garbniki, a także błonnik pokarmowy, którego optymalna podaż z dietą zapobiega zaparciom.

– odporność – witamina C, której źródłem jest salak ma właściwości bakteriobójcze, podnosi odporność organizmu.

– układ kostny – dzięki obecności wapnia w salaku. Pierwiastek ten jest budulcem kości i zębów.

– regeneracja po wysiłku – ze względu na wysoką zawartość węglowodanów. Całkowita zawartość węglowodanów w salaku jest podobna do liczi, mangostanu czy jabłka cukrowego. 

Ze względu na wysoką zawartość składników przeciwutleniających spożywanie salaku wpływa także na zmniejszenie ryzyka występowania nowotworów oraz spowolnienie procesu starzenia się organizmu.

Gdzie można kupić salak i za ile?

Niestety poza krajami, które uprawiają salak ich dostępność jest dość trudna. W Polsce można zakupić go w niektórych supermarketach (np. Lidl) w ramach czasowej oferty – 100 g kosztuje około 4 złotych.  Oferty sklepów ogrodniczych zawierają nasiona salaka w cenie 4 złotych za sztukę. Na pewno warto spróbować wężowy owoc podczas pobytu w Indonezji i innych krajach południowo-wschodniej Azji, gdzie są bardzo tanie.

Bibliografia:

1. https://thesnakefruit.com/snake-fruit-salak-explained-salacca-zalacca-information-facts/

2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5977026/

3. https://www.specialtyproduce.com/produce/Snake_Fruit_10790.php

4. https://www.futuregardens.pl/wezowy-owoc-salak-2szt-nasion.html

5. Lestari R., Ebert G., Huyskens-Keil S., Fruit Quality Changes of Salak “Pondoh” Fruits (Salacca zalacca (Gaertn.) Voss) during Maturation and Ripening, Journal of Food Research; Vol. 2, No. 1; 201

6. http://www.itfnet.org/v1/2012/06/salak-tempting-exotic-fruit/

7. Rodrigues S., Silva E., de Brit E., Exotic Fruits Reference Guid, Academic Press, 2018.

8. https://www.emeraldinsight.com/doi/abs/10.1108/00346650910957492

9. https://thesnakefruit.com/dare-to-try-something-new-salacca-coffee/