Produkty fermentowane w terapii SIBO. Smakowity sprzymierzeniec czy podstępny wróg?

Spożywanie produktów fermentowanych, bardzo często uważane jest za przyczynę powstawania SIBO. Jest to jednak niesłuszny osąd. Wręcz przeciwnie: produkty fermentowane mogą być bardzo pomocne w dietoterapii pacjentów z tym schorzeniem.

Co to jest SIBO?

Small Intestinal Bacterial Overgrowth, w skrócie SIBO, to wzrost liczby lub zmiana w rodzaju bakterii jelita cienkiego. [Bures i inn.,2010]

Objawy

SIBO może powodować objawy żołądkowe, łącznie z definiowanymi przez Kryteria Rzymskie IV jako zespół jelita drażliwego. Są to:

• zaparcia,
• biegunki,
• refluks,
• uczucie pełności poposiłkowej

U osób z SIBO dochodzi do rozrostu patogennych i chorobotwórczych bakterii. Wśród nich są Escherichia coli, Enterococcus i Klebsiella [Bures i inn., 2010].

Skąd się bierze SIBO?

Przyczyny SIBO są bardzo złożone. Najczęściej mają związek z zakłóceniami w funkcjonowaniu przeciwbakteryjnych mechanizmów ochronnych [Bures i inn.,2010].

Powstają one przykładowo w wyniku zaburzeń związanych z niedostatecznym wydzielaniem kwasu solnego w żołądku. Częstą przyczyną są nieprawidłowości anatomiczne [Bures i inn., 2010]. Do przerostu bakteryjnego czasami dochodzi po zabiegach chirurgicznych na którymś z odcinków układu pokarmowego.

Niekiedy przyczyną SIBO mogą być zaburzenia motoryki jelita cienkiego. Mogą one wystąpić przy cukrzycy lub innej chorobie współistniejącej [Bures i inn.,2010]. SIBO często pojawia się wraz z innymi chorobami związanymi z zaburzeniami dotyczącymi układu pokarmowego.

50% osób z celiakią, u których dieta bezglutenowa nie przynosiła pozytywnych efektów, miało SIBO.

U 90% osób w wieku 74 do 90 lat, cierpiących na zespół złego wchłaniania laktozy (hipolaktazję), także zdiagnozowano SIBO. W przypadku osób cierpiących na zespół jelita drażliwego dotyczyło to nawet do 85% badanych. [Bures i inn.,2010]

Przede wszystkim należy zrozumieć, że SIBO zwykle nie jest występującym samodzielnie zaburzeniem. W większości przypadków powstaje na skutek powikłania w wyniku choroby podstawowej. Powoduje wtedy zaostrzenie objawów. [Bures i inn.,2010]

Jak produkty fermentowane wpływają na mikroflorę jelitową?

Fermentowane, czyli jakie?

Produkty fermentowane to żywność oraz napoje wytworzone w wyniku kontrolowanego wzrostu drobnoustrojów. Fermentacji można poddać niemalże wszystkie pokarmy, zarówno mięso, jak i warzywa, owoce czy jajka.

Pierwotnie fermentacja była sposobem konserwacji żywności. W procesie wytwarzają się metabolity przeciwdrobnoustrojowe. Zmniejsza się wtedy ryzyko skażenia chorobotwórczymi drobnoustrojami jedzenia. Obecnie fermentacja stosowana jest również w celu polepszenia wrażeń smakowych i teksturowych danego produktu.

Żywność fermentowana zyskuje na popularności również z powodu potencjalnych korzyści zdrowotnych.

Żywność fermentowana poprawia tolerancję niektórych produktów

Odpowiednio sfermentowany produkt może przyczynić się do jego lepszej tolerancji. Udowodniły to badania u pacjentów z zespołem jelita drażliwego.

Poprzez fermentację zakwasu żytniego może obniżać się zawartość FODMAP’s.  W badaniu został wykorzystany zakwas ze szczepem Lactobacillus. Skutecznie zmniejszał on ilość wysoko fermentujących fruktanów. Zapobiegał też akumulacji mannitolu podczas dojrzewania. [Laatikanen i inn., 2016]

Dietę z małą ilością FODMAP stosuje się przy IBS i SIBO. Zmniejszamy wtedy spożycie węglowodanów prostych, których wchłanianie jest niemożliwe w jelicie cienkim. Zamiast być wchłonięte, fermentują. Mogą z tego powodu nasilać objawy choroby.

Efektem są wzdęcia i gazy. Ograniczenie ich w diecie jest jedną ze strategii żywieniowych stosowanych przy SIBO. Fermentacja części produktów może być więc pomocna przy SIBO. Zwiększa tolerancję pacjentów na węglowodany wysokofermentujące.

Kombucha przy SIBO

Kombucha to sfermentowany napój herbaciany. Wytwarza się ją zwykle poprzez połączenie herbaty zielonej, cukru, drożdży i bakterii. Stosuje się symbiotyczną kulturę bakterii, znaną pod nazwą SCOBY.

Kombucha w dużej mierze składa się z kwasu octowego. W jej skład wchodzi też kwas glukonowy, winowy oraz jabłkowy [Virraleal-Soto i inn.,2018]. Wykazano, że kwas octowy, zapobiega rozwojowi bakterii chorobotwórczych [G. Sreramulu i inn., 2000].

Wśród szczepów, wobec których kombucha wykazywała działanie przeciwdrobnoustrojowe, wymieniano między innymi szczep Escherichia coli. Jest to szczep do którego przerostu, między innymi, może dochodzić w SIBO. [Bures i inn., 2010] Powyższe badanie ukazuje, że fermentowane produkty mogą wykazywać działanie przeciwdrobnoustrojowe. Działanie to dotyczy również chorobotwórczych bakterii, których przerost obserwowany jest w SIBO.

Co z produktami mlecznymi?

Przeprowadzono badanie na blisko 80 osobach, które spożywały przez 4 tygodnie mleko poddane procesom fermentacji. Nastąpił u nich znaczny wzrost produkcji maślanu – krótkołańcuchowego kwasu tłuszczowego w jelicie. Maślan odpowiada za procesy regeneracyjne i przeciwzapalne jelit. Jest również pożywką dla korzystnie oddziałujących na organizm szczepów bakterii [L.Stiemsma i inn., 2020].

U pacjentów cierpiących na SIBO z jednoczesnym niedoborem maślanu, może dojść do uszkodzenia ścian jelita. Dzieje się to za sprawą nadmiernego wytwarzania metanu i wodorosiarczanów [L.Stiemsma i inn., 2020].

Żywność fermentowana zwiększa produkcję maślanu. Może być więc korzystna dla cierpiących na przerost bakterii w jelicie cienkim. 

Wniosek

Żywność fermentowana wykazuje właściwości, które mogą wspierać leczenie SIBO zarówno objawowe, jak i przyczynowe.

Dlaczego więc produkty fermentowane pogarszają samopoczucie u części pacjentów z SIBO?

Przerost chorobotwórczych bakterii w jelicie cienkim powoduje stan zapalny układu pokarmowego [O.Comas-Baste i inn., 2020]. W mechanizmach reakcji zapalnej i odpornościowej bierze udział histamina.

W momencie, gdy dochodzi do stanu zapalnego, poziom histaminy gwałtownie rośnie. Tę reakcję możemy zaobserwować podczas np. ugryzienia komara. Wówczas dochodzi do zaczerwienienia i delikatnej opuchlizny. Za rozkładanie histaminy w organizmie odpowiedzialny jest enzym DAO – diaminooksydaza.

We krwi każdego z nas krąży określone stężenie tego enzymu. W momencie, gdy stan zapalny będzie rozległy, enzym może „nie wyrobić się” z rozłożeniem nagromadzonej histaminy [O.Comas-Baste i inn., 2020]. Wówczas dochodzi do nietolerancji histaminy (histaminozy jelitowej). Jest ona bardzo często obserwowana jest wśród pacjentów z SIBO.

Objawy kliniczne nietolerancji są bardzo podobne do objawów SIBO. W głównej mierze należą do nich różnego rodzaju dolegliwości żołądkowo-jelitowe. Mogą być to wzdęcia, uczucie pełności poposiłkowej, biegunka, bóle brzucha lub zaparcia. Często występują również objawy pozajelitowe np. dermatologiczne czy związane z zaburzeniami układu nerwowego.

Nietolerancja rozwinąć się może zarówno z powodu zwiększonego stężenia histaminy we krwi, jak i upośledzonej działalności enzymu DAO. Za zwiększenie stężenia histaminy we krwi w wypadku SIBO odpowiadają patogenne bakterie. [C.Yang i inn., 2021]

Histamina występuje naturalnie w pożywieniu. Produkty fermentowane posiadają wysokie stężenie histaminy. Innymi produktami wysokohistaminowymi są np.:

• żywność przechowywana w puszkach,
• kakaowe,
• produkty wędzone

Do nietolerancji histaminy dochodzi, kiedy jej stężenie we krwi jest zbyt wysokie. Wówczas spożywanie produktów bogatych w histaminę może pogłębiać objawy zaburzeń żołądkowych.

Podsumowanie

Produkty fermentowane nie są przyczyną powstawania SIBO. Wykazują one za to działanie przeciwdrobnoustrojowe i sprzyjają regeneracji układu pokarmowego. Mimo to mogą być problematyczne w trakcie leczenia zaburzenia z uwagi na wysoką zawartość histaminy. Co nie oznacza jednocześnie, iż są przyczyną powstania tego zaburzenia.

Bibliografia:

1. Dimidi,E., Rose,Cox S., Rossi,M., Whelan,K. (2019) Fermented Foods: Definitions and Characteristics, Impact on the Gut Microbiota and Effects on Gastrointestinal Health and Disease. Pobrano z: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6723656/
2. Bures, J., Cyrany, J., Kohoutova, D., Forstl, M., Rejrcht,S., Kvetina, J., Vorisek,V., Kopacova,M. (2010) Small intestinal bacterial overgrowth syndrome. Pobrano z: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2890937/
3. Comas-Baste,O., Sanchez-Perez,S., Venciana-Nouges,M., Latorre-Moratalla,M.,Vidal-Carou,M. (2020) Histamine Intolerance: The Current State of Art. Pobrano z: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7463562/
4. Laatikainen,R., Koskenpato,J.,Hongisto,M.,Loponen,J.,Poussa, T., Hillila,M., Korpela,R. (2016) Randomised clinical trial: low-FODMAP rye bread vs. Regular rye bread to relieve symtoms of irritable bowel syndrome. Pobrano z: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5113694/
5. Stiemsma, L., Nakamura,R., Nguyen,J.,Michels,K. (2020) Does Consumption of Fermented Foods Modify Human Gut Microbiota? Pobrano z: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7330458/
6. Takakura, W., Pimentel, M. (2020) Small Intestinal Bacterial Overgrowth and Irritable Bowel Syndrome – An Update. Pobrano z: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7366247/.
7. Virraleal-Soto, S., Beaufort, S., Bouailla, J., Souchard, J., Taillandier, P. (2018) Understanding Kombucha Tea Fermentation: A Review. Pobrano z: https://ift.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/1750-3841.14068