Dlaczego nowotwory są chorobą cywilizacyjną?

Choroby cywilizacyjne to schorzenia, które pojawiają się w wyniku postępu cywilizacji. Obok dobrze znanych, takich jak cukrzyca czy otyłość coraz częściej wymienia się też nowotwory. Występowanie chorób nowotworowych wbrew powszechnej opinii nie zawsze związane jest z genetyką |2|. Istotną rolę w tej kwestii odgrywa niewłaściwy styl życia. Rozumie się przez to nieodpowiednią dietę, stres, używki czy zanieczyszczenie środowiska |2|. 

Czy każdy nowotwór to rak? 

W medycynie przyjmuje się określenie „nowotwór” dla nadmiernego i niekontrolowanego rozrostu tkanek w organizmie ludzkim. Co ważne nowotwory mogą powstawać z praktycznie każdych komórek, które zachowały zdolność dzielenia się |4|. Z kolei„rakiem” możemy nazwać nowotwory nabłonkowe, które są klasyfikowane jako złośliwe. Cechuje je szybki, destrukcyjny rozrost w organizmie |3|. Często oba pojęcia są mylone i stosowane zamiennie. Należy pamiętać, że rak i nowotwór to nie to samo. Każdy rak jest nowotworem złośliwym, ale nie każdy nowotwór jest rakiem. 

Nowotwór. Choroba cywilizacyjna XXI wieku

Bez wątpienia choroby nowotworowe stanowią obecnie jedno z największych zagrożeń dla życia i zdrowia. W Polsce już od lat osiemdziesiątych gromadzi się szczegółowe informacje i statystyki na temat zachorowalności i śmiertelności. Najnowsze dane donoszą, że w ciągu 30 lat liczba chorych na nowotwory w Polsce wzrosła, aż dwukrotnie |2|. Choć nie są to optymistyczne fakty, należy pamiętać, że wczesne wykrycie choroby znacznie wpływa na jej przebieg. 

Podłoże genetyczne nowotworu 

Część nowotworów ma podłoże genowe. Choroba rozwija się wskutek uszkodzenia konkretnego genu. Wady genetyczne sprawiają, że komórki zaczynają mnożyć się w niekontrolowany sposób. Wówczas mechanizm powstrzymujący ten proces nie uruchamia się. Do najczęściej dziedziczonych nowotworów zalicza się np. nowotwór piersi, jajników czy prostaty |4|. Namnażanie komórek nowotworowych nie zawsze jednak jest wynikiem dziedziczenia uszkodzonych genów.

Zdarzają się przypadki osób, które posiadają wadliwy gen, ale jego ekspresja pobudzana jest w wyniku uszkodzenia przezpalenie papierosów, czy kontakt z toksycznymi oparami. Podłoże genetyczne w niektórych przypadkach jest, więc odpowiedzialne za pojawienie się choroby nowotworowej |4|. Należy pamiętać jednak, że nie zawsze. Okazuje się, że prowadzenie nieodpowiedniego stylu życia również zwiększa szansę na zachorowanie. 

Styl życia a występowanie nowotworu 

Szacuje się, że niemal 40% zachorowań na nowotwory spowodowane jest nieodpowiednim stylem życia i sposobem odżywiania |6|.

Coraz więcej osób nie zwraca uwagi na to, co je oraz prowadzi mało aktywny tryb życia. Nadmierna masa ciała spowodowana najczęściej niepoprawnymi nawykami żywieniowymi zwiększa ryzyko choroby nowotworowej. Podobnie spożywanie alkoholu, palenie tytoniu czy długotrwały stres |1|. 

Dieta i aktywność fizyczna

Zachowanie odpowiedniej masy ciała korzystnie oddziałuje na zdrowie człowieka. Występowanie otyłości czy nadwagi może przyczyniać się do rozwoju wielu chorób, w tym także nowotworów. Nadprogramowe kilogramy są zazwyczaj wynikiem nieodpowiedniej diety. Dieta ta często bogata jest w żywność przetworzoną z dużą ilością tłuszczu, cukrów i soli |8|. Spożywanie tego rodzaju produktów w nadmiarze, szczególnie sprzyja pojawieniu się nadwyżki energetycznej. W efekcie zaczynamy tyć. 

Równie ważnym elementem, o który należy zadbać, jest podejmowanie aktywności fizycznej. Nie bez powodu tak wiele razy słyszeliśmy, że ruch to zdrowie |9|. Udowodniono, że ćwiczenia pozwalają zmniejszyć ryzyko pojawienia się nowotworów i innych schorzeń. 

Wiele badań naukowych podejmuje tematykę wpływu spożycia mięsa czerwonego na procesy nowotworzenia. Obecnie potwierdzone jest, że spożycie mięsa czerwonego w nadmiarze może przyczyniać się do powstania nowotworów okrężnicy lub gruczołu krokowego |5|. 

Zalecana maksymalna ilość spożycia dla mięsa czerwonego to 500g w ciągu tygodnia. Wartości te często są jednak przekraczane, co w przyszłości może być powiązane z nowotworami przewodu pokarmowego i nerek |5|. 

Spożycie alkoholu 

Regularne picie alkoholu, szczególnie w nadmiarze, oddziałuje na nasze zdrowie. Przykładowo w wyniku przekroczenia dopuszczalnych dawek alkoholu mogą pojawić się zaburzenia afektywne dwubiegunowe |8|.

Istnieje również ryzyko zachorowania na nowotwór, szczególnie jamy ustnej, czy przełyku. Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC) wskazuje, że alkohol jest kancerogenny i może powodować nowotwór złośliwy wątroby |7|.

Podsumowanie

Wzrost zachorowań na nowotwory jest skutkiem wielu czynników. Często występowanie choroby uzależnione jest od predyspozycji genetycznych, na które nie mamy wpływu. Decydujemy jednak o naszym stylu życia. Niewłaściwa dieta prowadząca do nadwagi, stres czy brak aktywności fizycznej mogą zwiększać ryzyko choroby nowotworowej.

Należy jednak zaznaczyć, że dobry sposób żywienia i styl życia nie gwarantują całkowitej ochrony przed żadną chorobą. Zmniejszają jednak prawdopodobieństwo jej wystąpienia. 

Bibliografia:

1. Clatici, V. G., Voicu, C., Voaides, C., Roseanu, A., Icriverzi, M., & Jurcoane, S. (2018). Diseases of civilization–Cancer, diabetes, obesity and acne–the implication of milk, IGF-1 and mTORC1. Maedica, 13(4), 273.
2. Didkowska, J., Wojciechowska, U., Michalek, I. M., & Caetano dos Santos, F. L. (2022). Cancer incidence and mortality in Poland in 2019. Scientific reports, 12(1), 1-9.
3. Blank, C. U., Haanen, J. B., Ribas, A., & Schumacher, T. N. (2016). The “cancer immunogram”. Science, 352(6286), 658-660.
4. Weinberg, R. A. (1996). How cancer arises. Scientific American, 275(3), 62-70.
5. Zur Hausen, H. (2012). Red meat consumption and cancer: reasons to suspect involvement of bovine infectious factors in colorectal cancer. International journal of cancer, 130(11), 2475-2483.
6. Zugazagoitia, J., Guedes, C., Ponce, S., Ferrer, I., Molina-Pinelo, S., & Paz-Ares, L. (2016). Current challenges in cancer treatment. Clinical therapeutics, 38(7), 1551-1566.
7. Divella, R., Mazzocca, A., Daniele, A., Sabbà, C., & Paradiso, A. (2019). Obesity, nonalcoholic fatty liver disease and adipocytokines network in promotion of cancer. International journal of biological sciences, 15(3), 610.
8. Dieterich, M., Stubert, J., Reimer, T., Erickson, N., & Berling, A. (2014). Influence of lifestyle factors on breast cancer risk. Breast care, 9(6), 407-414.
9. Hayes, J. D., Dinkova-Kostova, A. T., & Tew, K. D. (2020). Oxidative stress in cancer. Cancer cell, 38(2), 167-197.