Odpowiednie nawodnienie w czasie wysiĆku fizycznego
Mechanizmy wydzielania potu
W czasie wysiĆku fizycznego nastÄpuje znaczny wzrost metabolizmu na skutek dostarczania energii do skurczĂłw miÄĆni. WiÄkszoĆÄ energii w miÄĆniach (nawet 75%) zostaje zamieniona w ciepĆo. Krew rozprowadza nadmiar ciepĆa z miÄĆni po caĆym organizmie, co powoduje wzrost temperatury ustroju, wzrost temperatury ciaĆa. Nasz organizm, majÄ c nadmiar ciepĆa, wĆÄ cza mechanizmy termoregulacyjne. Do gĆĂłwnych mechanizmĂłw w czasie wysiĆku fizycznego naleĆŒy wydzielanie potu.
Istnieje wiele czynnikĂłw majÄ cych wpĆyw na iloĆÄ wydalanego potu:
- Genetyka (niektĂłrzy ludzie po prostu pocÄ siÄ bardziej niĆŒ inni),
- Powierzchnia ciaĆa (osoby majÄ ce wiÄkszy rozmiar ciaĆa majÄ tendencjÄ do wiÄkszej potliwoĆci),
- Ćrodowisko (straty potu sÄ wyĆŒsze w gorÄ cych i wilgotnych warunkach),
- IntensywnoĆÄ wysiĆku (wraz ze wzrostem intensywnoĆci treningu zwiÄkszajÄ siÄ straty potu)
Wraz ze zwiÄkszeniem stopnia wytrenowania i stopnia klimatyzacji iloĆÄ wydzielanego potu siÄ zwiÄksza a zawartoĆÄ elektrolitĂłw maleje. Ten rodzaj adaptacji pozwala na lepszÄ termoregulacjÄ oraz zachowanie rĂłwnowagi elektrolitowej. SkĆadnik elektrolitĂłw w pocie jest zmienny. NajwiÄcej w nim sodu oraz chloru. W niewielkiej iloĆci tracimy z potem potas.
Odwodnienie
Hipohydratacja (spadek caĆkowitej zawartoĆci wody poniĆŒej normy) ma negatywny wpĆyw na termoregulacjÄ (temperatura ciaĆa ulega podwyĆŒszeniu) oraz przyspiesza czynnoĆÄ akcji serca. Efektem tego zjawiska jest wiÄksze zmÄczenie przy tym samym tempie pracy. Funkcja psychiczna jest upoĆledzona, co ma negatywny wpĆyw kontrolÄ ruchĂłw, podejmowanie decyzji i koncentracjÄ. OprĂłĆŒnianie ĆŒoĆÄ dka rĂłwnieĆŒ jest spowolnione, co powoduje uczucie przepeĆnienia i dyskomfort. WiÄkszoĆÄ rodzajĂłw ÄwiczeĆ Ćșle wpĆywa na hipohydratacjÄ, a w szczegĂłlnoĆci te wykonywane w gorÄ cych warunkach. Negatywne skutki sÄ wykryte przy niedoborze pĆynĂłw siÄgajÄ cych 2% (ubytek 1,5 litra u sportowca o masie 75 kg). Dodatkowo duĆŒa utrata sodu wpĆywa na powstawanie skurczĂłw miÄĆni, osĆabieniu ich siĆy oraz obrzÄku komĂłrek (wystÄpujÄ zaburzenia przewodnictwa nerwowego i gospodarki wodnej organizmu). Aby zapobiegaÄ temu zjawisku, naleĆŒy wypijaÄ odpowiednie iloĆci napojĂłw izotonicznych zawierajÄ cych wÄglowodany i sĂłd.
Plan wymiany pĆynĂłw
Nie ma idealnej strategii nawadniania na kaĆŒdego sportowca. MoĆŒna oszacowaÄ wĆasne zapotrzebowanie na pĆyn, waĆŒÄ c siÄ przed treningiem i po nim. KaĆŒdy utracony kilogram odpowiada ok. 1 litrowi pĆynu. JeĆli dodamy masÄ pĆynĂłw (lub pokarmĂłw) spoĆŒywanych w czasie treningu oszacujemy caĆkowitÄ utratÄ pĆynĂłw.
PrzykĆad:
W czasie treningu wypiliĆmy 1,5 litra pĆynĂłw a waga po treningu pokazuje kilogram mniej? Znaczy, ĆŒe utraciliĆmy okoĆo 2,5 litra pĆynĂłw naszego ciaĆa.
Odpowiednie nawodnienie
Przed treningiem
Do treningu naleĆŒy przystÄ piÄ odpowiednio nawodnionym. Przed rozpoczÄciem ÄwiczeĆ naleĆŒy przyjÄ Ä 200-600 ml wody. DziÄki temu ĆŒoĆÄ dek bÄdzie tylko czÄĆciowo wypeĆniony, co nie bÄdzie powodowaĆo dyskomfortu.
Hiperhydratacja
đ DuĆŒym zainteresowaniem badaczy cieszy siÄ w ostatnim czasie takĆŒe strategia hiperhydratacji. Stosowana przed Äwiczeniami moĆŒe poprawiÄ wydajnoĆÄ i wytrzymaĆoĆÄ podczas ÄwiczeĆ o staĆej intensywnoĆci, prawdopodobnie dziÄki zmniejszeniu tÄtna i temperatury ciaĆa. Jest to moĆŒliwe dziÄki szybkiemu zwiÄkszeniu objÄtoĆci osocza. NiektĂłre badania zauwaĆŒyĆy poprawÄ wydajnoĆci (zakres 5,7-11,4%) lub iloĆci wykonanej pracy (zakres 4-5%) podczas ÄwiczeĆ. CzeĆÄ badaĆ wskazaĆa na zwiÄkszenie wytrzymaĆoĆci (zakres 14,3-26,2%), zmniejszenie Ćredniego tÄtna (zakres 3-11 uderzeĆ na minutÄ), zmniejszenie Ćredniej temperatury ciaĆa (zakres 0,1-0,8 °C). W czÄĆci badaĆ uczestniczy zgĆaszali objawy ze strony ukĆadu pokarmowego, stÄ d warto do tego tematu podchodziÄ indywidualnie i ostroĆŒnie. [5]
W trakcie treningu
W czasie treningu zaleca siÄ przyjmowania w odstÄpach 15-20 minutowych okoĆo 150-250(350) ml pĆynĂłw. KluczowÄ rolÄ odgrywa czas treningu. JeĆli trening trwa poniĆŒej godziny i jest on rekreacyjny to najczÄĆciej do uzupeĆnienia iloĆci pĆynĂłw wystarczy woda mineralna, rozcieĆczone soki czy herbata (sÄ to napoje hipotoniczne).
Przy intensywnym treningu trwajÄ cym >1 h naleĆŒy siÄgnÄ Ä po napoje izotoniczne zawierajÄ ce wiÄcej sodu (ok. 05-07 g/l) oraz wÄglowodany (4-8%). PomoĆŒe to oszczÄdziÄ glikogen i tym samym zwiÄkszyÄ efektywnoĆÄ treningu.
Dodatkowo w czasie wykonywania treningu w gorÄ cym Ćrodowisku dobrym posuniÄciem bÄdzie picie napojĂłw zimnych. WydajnoĆÄ moĆŒe siÄ poprawiÄ nawet o 10%
Po treningu
Po treningu naleĆŒy w ciÄ gu 24 h wyrĂłwnaÄ stan nawodnienia organizmu oraz uzupeĆniÄ straty elektrolitĂłw. Na kaĆŒdy utracony kilogram masy ciaĆa w czasie treningu naleĆŒy przyjÄ Ä ok. 1,5 l pĆynu. Dodatkowa objÄtoĆÄ jest potrzebna, aby zrekompensowaÄ zwiÄkszonÄ produkcjÄ moczu towarzyszÄ cÄ szybkiemu poborowi duĆŒych objÄtoĆci pĆynu. Pierwsze 500 ml naleĆŒy przyjÄ Ä po treningu. Kolejne niewielkie iloĆci (100-250 ml) naleĆŒy przyjmowaÄ w odstÄpach 15-20 minutowych. W celu wyrĂłwnania poziomu sodu i innych elektrolitĂłw po treningu moĆŒna siÄgnÄ Ä po napoje sportowe. W okresie potreningowym nie naleĆŒy rĂłwnieĆŒ obawiaÄ siÄ spoĆŒycia soli. BÄdzie to wrÄcz pomocne do przywrĂłcenia odpowiedniej rĂłwnowagi wodno-elektrolitowej. Ponadto w ciÄ gu caĆego dnia dieta powinna byÄ zbilansowana, z odpowiedniÄ podaĆŒÄ pĆynĂłw, co pozwoli przystÄ piÄ do nastÄpnego treningu dobrze nawodnionym.
UWAGA
Dzieci oraz osoby starsze majÄ mniejsze poczucie pragnienia, dlatego zawsze naleĆŒy im przypominaÄ o koniecznoĆci wypijania pĆynĂłw.
Podsumowanie
Dobra strategia nawadniania jest kluczowym aspektem w przeciwdziaĆaniu odwodnienia siÄgajÄ cego 2%. NaleĆŒy jednak podkreĆliÄ, ĆŒe na iloĆÄ wydalanego potu i elektrolitĂłw wpĆywa tak wiele czynnikĂłw, ĆŒe nie ma idealnego schematu nawadniania. KaĆŒdy przypadek naleĆŒy rozpatrzyÄ indywidualnie.
Bibliografia:
- AIS/Australian Institute of Sport
- Ć»ywienie czĆowieka zdrowego i chorego, pod red. Mariana GrzymisĆawskiego, Jana GawÄckiego, wyd.2 zmien. , Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2010
- Burdon CA, OâConnor HT, Gifford JA, Shirreffs SM. Influence of beverage temperature on exercise performance in the heat: a systematic review. Int J Sport Nutr Exerc Metab. 2010;
- Sawka MN, Burke LM, Eichner ER, Maughan RJ, Montain SJ, Stachenfeld NS. American College of Sports Medicine position stand. Exercise and fluid replacement. Med Sci Sports Exerc. 2007;
- Jardine, W. T., Aisbett, B., Kelly, M. K., Burke, L. M., Ross, M. L., Condo, D., … & Carr, A. J. (2023). The Effect of Pre-Exercise Hyperhydration on Exercise Performance, Physiological Outcomes and Gastrointestinal Symptoms: A Systematic Review. Sports Medicine, 1-24.
- Data pierwotnej publikacji: 8.01.2018
- Data ostatniej aktualizacji o wyniki badaĆ: 30.07.2023
Dietetycy.org.pl » Dietetyka » Dietetyka Sportowa » Odpowiednie nawodnienie w czasie wysiĆku fizycznego
Dietetyk kliniczny. GĆĂłwne zainteresowania: dietetyka sportowa, dietetyka leczenia otyĆoĆci, psychodietetyka oraz sport. Motto: NajwiÄksze wynagrodzenie dostaniesz za pracÄ nad samym sobÄ . Kontakt: florczak.dietetyk@gmail.com