Postanowienia noworoczne. Czemu się nie udają i jak sprawić, by 2021 były inny

Okres świąteczny sprzyja łamaniu zasad żywieniowych i przejadaniu się. O ile dwa dni świąt spędzone przy suto zastawionym stole nie przyniosą nadprogramowych kilogramów [1]  to już przeciągający się okres świąteczny rozpoczynający się od Mikołajek i trwający do Trzech Króli już tak. Nadwaga, poczucie braku kontroli nad dotychczasowym sposobem odżywiania, problemy zdrowotne stają się dla wielu osób sygnałem do podjęcia radykalnych działań. Przełom roku wydaje się idealną okazją do ich wprowadzenia. To czas podsumowań i planowania nie tylko diety czy aktywności fizycznej, ale także wielu dziedzin życia. Jednym słowem: postanowienia noworoczne. Ważne, by każdą zmianę rozpocząć od zdefiniowania motywacji.

Jak Polacy podchodzą do postanowień. Wyniki badań

W ramach tegorocznego „Narodowego badania konsumpcji warzyw i owoców” realizowanego przez Kantar Polska dla Krajowego Związku Grup Producentów Owoców i Warzyw podjęto próbę zidentyfikowania czynników motywujących oraz wskazania barier dotyczących zmiany diety Polaków. 

Badacze KANTAR, jak i wybrane badania naukowe [2], [3], wskazują, że zmiana sposobu żywienia to trwający w czasie, świadomy proces. Ma on podłoże psychologiczne, ale też związane ze zmianą dotychczasowego stylu życia. Aby ten proces mógł zajść, potrzebne jest zaistnienie czynników wyzwalających chęć dokonania takiej ewolucji.

Badacze KANTAR wskazują, że czynnikami skłaniającymi respondentów do działania w kierunku zmiany dokonywanych wyborów żywieniowych są samoobserwacja oraz zdobywanie nowej wiedzy dietetycznej. Wnioski te potwierdzają również praktykujący dietetycy, którzy, przeprowadzając wywiad z pacjentem, pytają o przyczyny chęci zmiany aktualnej diety.

Co nas motywuje do zmiany diety

Do najczęstszych i najsilniejszych czynników motywujących, pacjenci zaliczają pogorszenie stanu zdrowia. Bywa, że podczas rutynowej wizyty lekarskiej pacjent dowiaduje się o początkach cukrzycy, miażdżycy, nadciśnieniu, chorobie wieńcowej, kamicy pęcherzyka żółciowego czy dnie moczanowej.

Wszystkie te (jak i wiele innych) choroby wymagają odpowiedniego dostosowania diety. W tak poważnych medycznych przypadkach pacjenci w większości rozumieją konsekwencje i rokowania w przypadku braku podjęcia radykalnego, żywieniowego działania naprawczego. Wielu pacjentów gabinetów dietetycznych, jak i respondentów badania KANTAR poza aspektami zdrowotnymi wskazuje na chęć atrakcyjnego wyglądu oraz poprawy sprawności fizycznej.

Obecnym bardzo silnie zaznaczającym się trendem dotyczącym modyfikacji diety stał się aspekt wzmocnienia odporności. Konsumenci poszukują produktów spożywczych mogących poprawiać odporność. W wyborze kierują się dobrze znanymi domowymi sposobami. Uwzględniają one przede wszystkim warzywa (szczególnie cebulowe i krzyżowe), owoce (jagodowe) i zioła stosowane w medycynie ludowej, ale także mające potwierdzone immunomodulujące działanie w badaniach naukowych. W tym trendzie należy upatrywać realnej szansy dla zwiększenia udziału produktów roślinnych w diecie Polaków. 

Najczęstsze błędy zmiany stylu życia Polaków

Skoro zmiana diety niesie tyle korzyści to dlaczego się nie udaje jej zmienić na stałe? Dlaczego tylko niektórym udaje się dokonać trwałych zmian, a reszta powraca do punktu wyjścia? Badacze KANTAR upatrują barier w ograniczeniach czasowych respondentów. Wskazują oni, że przygotowanie zbilansowanych warzywno-owocowych posiłków jest czasochłonne.

Deklarują też chęć zakupu dań gotowych w celu szybszego dostępu do posiłków. Jednak problemem staje się niedostosowana oferta rynkowa. Gotowe dania o wysokim stopniu przetworzenia i z wieloma dodatkami do żywności odstręcza kupujących od podjęcia trudu zmiany diety.

Postanowienia noworoczne w gabinecie dietetyka

Co zaś zauważają praktykujący dietetycy u pacjentów odnoszących fiasko na polu walki o lepsze odżywianie? Nasi pacjenci sporadycznie zapisują postanowienia noworoczne. Nie doprecyzowują ich, przez co nie mają punku odniesienia. Brak sprecyzowania nowo obranej drogi sprzyja odstępstwom, a tym bardziej nie daje podstawy do rozliczenia się z dokonanych postępów.

Wśród pacjentów, którzy zadeklarowali chęć redukcji masy ciała, częstym założeniem jest zmiana diety trwająca kilka tygodni. Mają oni wyobrażenie, że dieta potrwa przez krótki okres, przyniesie szybkie i trwałe rezultaty.

Stąd gabinety dietetyczne w okresie noworocznym przeżywają istne oblężenie. Przeważnie z końcem lutego kończy się, by powrócić na przełomie maja i czerwca, przed wyjazdem na wakacje. Kolejnym czynnikiem sprzyjającym porażce noworocznych postanowień żywieniowych jest narzucanie sobie zbyt radykalnej diety.

Często są one inspirowane nieprawdziwym przekazem medialnym niedostosowanym do potrzeb pacjenta, jego stylu życia, pracy, poziomu aktywności fizycznej czy charakteru. Wszelkie radykalne, nieprzemyślane działania oddalają szansę powodzenia. Zdezorientowani pacjenci podejmują chaotyczne próby zmiany sposobu odżywiania, przez co tracą motywację i wracają do punktu wyjścia. Co zatem można zrobić, by zwiększyć szansę powodzenia założonych celów noworocznych?

Jak sprawić, by postanowienia noworoczne okazały się sukcesem

Przede wszystkim opracować dobry plan działania nakierowany na trwałą zmianę dotychczasowego sposobu odżywiania. Osobom, którym brakuje wiedzy dietetycznej, czasu na drobiazgowe planowanie jadłospisu czy cierpliwości do poszukiwania przepisów, przyjdzie z pomocą doświadczony dietetyk.

Pomoże wyznaczyć mierzalne i realne cele, opracuje indywidualne zalecenia i pomoże odnaleźć motywację, która ułatwi osiągnięcie sukcesu. Razem ze specjalistą łatwiej określić precyzyjne ramy czasowe i dostosować tempo redukcji masy ciała, by zminimalizować wystąpienie efektu jo-jo. 

Świętuj 2021. Międzynarodowy rok owoców i warzyw FAO

Osoby, których celem jest zaś poprawa jakości diety, mogą zwrócić uwagę na ogólnoświatowe trendy. Przełom roku obfituje w różnorodne akcje wspierające prawidłowe odżywianie. I tak 2021 rok został ogłoszony przez FAO międzynarodowym rokiem owoców i warzyw.

To świetna inicjatywa, podążająca za społecznymi trendami promocji diet roślinnych. W mijającym roku jedną z głównych deklaracji noworocznych była chęć zwiększenia udziału produktów roślinnych w diecie lub wręcz przejście na dietę wegetariańską i wegańską.

Twoje #veganuary

Osobom, które chciałyby podążać tym nurtem, wychodzą naprzeciw inicjatywy pozarządowe takie jak #veganuary. Akcja ta propagowana od kilku lat zrzeszyła już ponad milion uczestników. Autorzy przedsięwzięcia #veganuary, którego nazwa pochodzi od słów vegan i January, zachęcają do tego, by przez miesiąc (styczeń) przejść na dietę bezmięsną.

Ci, którym uda się wytrwać w tym postanowieniu, mogą albo powrócić do dawnych nawyków, albo kontynuować jarski jadłospis. Warto natomiast zwrócić uwagę, że taka zmiana powinna być przemyślana. Nie wystarczy jedynie obciąć produkty mięsne z diety, lecz zapewnić zdrowe roślinne zamienniki, które uchronią przed niedoborami. Owoce do każdego posiłku, warzywa i produkty zbożowe pełne odpowiednich składników odżywczych powinny zapełnić miejsce na talerzu.

Tych, którym nie wystarczy silnej woli, można zachęcić do pojedynczego bezmięsnego tygodnia każdego miesiąca lub przynajmniej jednego wegetariańskiego dnia w tygodniu. Taki eksperyment często pomaga zrobić pierwszy krok w dobrym kierunku.

Podsumowanie

Zmiany sposobu odżywiania to proces. Bez odpowiedniego opracowanego planu, realnych i mierzalnych celów, a także silnej wewnętrznej motywacji szanse powodzenia są niewielkie. Pojedyncze chwilowe zrywy podyktowane obniżeniem nastroju, poczuciem winy czy zbliżającą się granicą wyznaczoną przez nadejście nowego roku kalendarzowego mogą jedynie przyczynić się do spotęgowania frustracji.

Szansą na poprawę diety, a tym samym samopoczucia, jest metoda małych kroków, przemyślanego działania i wsparcia ze strony specjalisty dietetyka.  

Przypisy:

1. Helander, E. E., Wansink, B., & Chieh, A. (2016). Weight gain over the holidays in three countries. New England Journal of Medicine, 375(12), 1200-1202.
2.  Sobal, J., Bisogni, C. A., Devine, C. M., & Jastran, M. (2006). A conceptual model of the food choice process over the life course. Frontiers in Nutritional Science, 3, 1.
3.  Hill, B., Skouteris, H., McCabe, M., Milgrom, J., Kent, B., Herring, S. J., … & Gale, J. (2013). A conceptual model of psychosocial risk and protective factors for excessive gestational weight gain. Midwifery, 29(2), 110-114.