Owoce przy diecie cukrzycowej – po jakie sięgać?

Avatar photo
jabłka

Świadomość tego, co jemy, jest niezwykle ważna. Edukacja żywieniowa u osób chorych na cukrzycę jest kluczowa, ponieważ to odpowiednia dieta ma wpływ na prawidłowe stężenie glukozy we krwi. Dieta cukrzycowa powinna być zgodna z założeniami diety zdrowego człowieka.

Spis treści:

  1. Dieta chorych na cukrzycę – teoria i praktyka
  2. Owoce w diecie cukrzycowej – tak czy nie?
  3. Cukier w owocach
  4. Wpływ fruktozę na stężenie glukozy we krwi
  5. Owoce dozwolone w diecie cukrzycowej
  6. Co wpływa na wartość indeksu glikemicznego
  7. Bibliografia

Zwyczaje żywieniowe osób chorujących na cukrzycę

Światowa Organizacja Zdrowia zaleca spożycie 400 g owoców i warzyw w ciągu dnia. Spożycie tych produktów powinno być uwzględnione w diecie cukrzyka aż 5 razy dziennie, przy czym należy zwrócić uwagę, aby częściej spożywane były warzywa, ze względu na dość wysoką zawartość węglowodanów prostych w owocach [1]

Na Wydziale Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji w Głównej Szkole Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie przeprowadzano badania na temat zwyczajów żywieniowych osób chorych na cukrzycę typu 2. Wykazały one, że większość osób (73%) spożywała owoce codziennie, jednak dotyczyło to większego odsetka kobiet (79%) niż mężczyzn (64%). Warzywa raz dziennie występowały w diecie 45% badanych, natomiast 3 razy dziennie były spożywane przez co czwartą osobę (27%) [2].

Owoce i warzywa najczęściej były spożywane w formie mało przetworzonej – na surowo i w dużych kawałkach, ponieważ wszelka obróbka owoców i warzyw wpływa na ich indeks glikemiczny, który w diecie cukrzycowej ma kluczowe znaczenie.

Owoce w diecie cukrzycowej

Osoby chorujące na cukrzycę typu 2 nie powinny rezygnować z owoców. Jednak spożycie owoców w diecie chorego z cukrzycą powinny być ograniczone do 200–300 g dziennie, gdyż zawierają znaczne ilości węglowodanów. Zaleca się wybór owoców o niskim indeksie i ładunku glikemicznym, owoców mniej słodkich i dojrzałych, na przykład wiśni, grejpfrutów, pomarańczy, brzoskwiń, jabłek [3].

🔎 Na stronach American Diabetes Association znajdziemy rekomendację, by jednorazowo nie spożywać więcej na raz niż mały owoc lub pół szklanki sałatki owocowej [10]. Odradza się jedynie dosładzane owoce.

🔎 We współczesnej diecie warzyw i owoców jest zazwyczaj zbyt mało. Ciekawe badanie przeprowadzono w Australii [8]. Pacjenci ze zdiagnozowaną cukrzycą typu 2 w ramach recepty od doktora otrzymywali prozdrowotną dietę. W efekcie jedli dwie porcje warzyw i owoców więcej w ciągu dnia. Dodatkowo przełożyło się to na utratę masy ciała i obniżenie poziomu „złego cholesterolu”.

Cukier w owocach

Głównym cukrem występującym w owocach jest fruktoza, jednak jest ona wykorzystywana przez organizm w sposób inny niż glukoza.

Fruktoza jest niezależnym od insuliny monosacharydem. Oznacza to, że przekształca się w glukozę i jest przechowywana bez działania insuliny (lub przynajmniej w nieznacznych ilościach). Fruktoza nie powoduje dużego wzrostu poziomu cukru we krwi i w konsekwencji nie podnosi poziomu insuliny [4].

Spożyta fruktoza jest metabolizowana w wątrobie. Dochodzi wtedy do powstawania różnych produktów przemiany materii, w tym toksyn takich jak kwas moczowy. To właśnie jego nadmiar może wywołać negatywne konsekwencje w naszym organizmie. Kwas moczowy może przyczynić się do wzrostu ciśnienia tętniczego we krwi i powstawania zespołu metabolicznego. Jednak nie należy obawiać się fruktozy, ponieważ, aby doświadczyć jakichkolwiek negatywnych skutków działania fruktozy, trzeba by spożyć około 50-75 gramów jednorazowo. Odpowiada to zjedzeniu od pięciu do siedmiu jabłek, jedno po drugim [4,5].

agrest
© Yana Gayvoronskaya / 123RF

Wpływ fruktozy na stężenie glukozy we krwi

Indeks glikemiczny fruktozy wynosi 20, dlatego wpływa on w małym stopniu na stężenie glukozy we krwi.

Indeks glikemiczny jest systemem klasyfikacji żywności zawierającej węglowodany według tego, jak szybko jest ona trawiona i absorbowana w okresie poposiłkowym. IG pozwala ocenić, w jaki sposób produkty zawierające węglowodany wpływają na stężenie glukozy we krwi w czasie 2 godzin po posiłku. Jako standardu używa się glukozy, której IG wynosi 100 [3]. Jednak oprócz indeksu glikemicznego kluczowy jest ładunek glikemiczny poszczególnych produktów.

Zobacz również
zespół jelita drażliwego

Ładunek glikemiczny uwzględnia nie tylko rodzaj, ale również ilość konkretnego produktu. Definiowany jest on jako iloczyn IG oraz zawartości węglowodanów w danej porcji produktu. Podczas, gdy indeks pozwala przewidzieć stopień, w jakim węglowodany zawarte w pożywieniu zwiększają stężenie glukozy we krwi, to całkowity wzrost glikemii po spożyciu określonego posiłku zależy zarówno od jakości (wyrażonej przez IG) jak i ilości spożytych węglowodanów. Produkty, które mają wysoki indeks glikemiczny, mogą mieć niski ładunek. Zależy to od wielkości spożytej porcji produktu [6].

Dla przykładu indeks glikemiczny arbuza wynosi 75. Indeks glikemiczny powyżej 50 uznawany jest za wysoki i zaleca się eliminację tego typu produktów z diety cukrzycowej. Zawartość węglowodanów w 100 g arbuza wynosi 8 g. Ładunek glikemiczny liczymy poprzez pomnożenie indeksu glikemicznego z zawartością węglowodanów, uzyskaną wartość dzielimy przez 100. W przypadku arbuza, ładunek glikemiczny równy jest 6 (75 x 8 / 100). Arbuz pomimo wysokiego IG, dzięki dużej zawartości wody oraz niskiej ilości węglowodanów posiada niski ładunek glikemiczny. A więc zjedzony  w niewielkich ilościach nie wpłynie znacząco na wzrost poziomu glukozy we krwi.

Licząc tak samo, ładunek glikemiczny banana wynosi 12,8, czyli ponad 2 razy więcej niż arbuza. W związku z tym spożycie 100 g banana wpłynie na większy wzrost glikemii poposiłkowej, niż 100 g arbuza, który cechuje się wyższym indeksem glikemiczny.  

Owoce dozwolone w diecie cukrzycowej

Do owoców dozwolonych w diecie cukrzycowej należą m.in.:

  • agrest
  • ananas
  • arbuz
  • awokado
  • borówki
  • brzoskwinie
  • cytryny
  • czarne jagody
  • czereśnie
  • grejpfruty
  • gruszki
  • jabłka
  • jeżyny
  • maliny
  • mandarynki
  • melony
  • morele
  • papaje
  • pomarańcze
  • porzeczki (białe i czerwone)
  • poziomki
  • truskawki
  • wiśnie
  • żurawina

🔎 W szczególności fińscy naukowcy przebadali pod tym kątem owoce fioletowe, niebieskie i czerwone. Nie tylko zresztą owoce, bo pozytywnie działają np. fioletowe ziemniaki. Dlaczego takie? Zawierają one działające prozdrowotnie naturalne barwniki – acylowane antocyjany. To one odpowiadały za to, że organizm lepiej radził sobie z metabolizmem energii. Działały też przeciwzapalnie i wspierały zdrowie mikroflory jelitowej. W efekcie zapobiegał cukrzycy typu 2. [9]

Czynniki wpływające na wartość indeksu glikemicznego

Na zwiększenie indeksu glikemicznego znaczny wpływ ma stopień rozdrobnienia owoców, ich dojrzałość i długi czas obróbki termicznej. Dodatkowo spożycie owoców razem z innymi produktami zwiększy czas uwalniania glukozy do krwi.

Podsumowując, nie należy wykluczać owoców z diety osób chorych na cukrzycę typu 2. Są one źródłem wartościowych witamin. Należy jednak zawracać uwagę na zawartość glukozy w poszczególnych owocach. Odpowiedni bilans owoców w diecie nie będzie wywoływać, żadnych efektów niepożądanych. Najważniejsza jest świadomość i edukacja żywieniowa osoby chorej.

Bibliografia:

  1. Szewczyk A., Białek A., Kukielczak A., Czech N., Kokot T., MucWierzgoń M., Nowakowska-Zajdel E., Klakla K. (2010). Ocena sposobu żywienia osób chorujących na cukrzycę typu 1 i 2 . Probl Hig Epidemiol 2011, 92(2): 267-27.
  2. Włodarek D., Głąbska D. (2010). Zwyczaje żywieniowe osób chorych na cukrzycę typu 2. Clinical Diabetology, 11(1), 17-23.
  3. Baranik A., Ostrowska L. (2012), Praktyczne zalecenia dotyczące żywienia chorych z cukrzycą typu 2 i otyłością. Forum Zaburzeń Metabolicznych. 2(4), 223-226.
  4. Willson C. (2010). „The Forbidden Fruit?” Pobrane z: t-nation.com. (03.10.2000).
  5. Sajór I. (2018) – „Unikaj owoców, bo mają cukier” Pobrane z: ncez.pl (08.11.2018).
  6. Bator E., Bronkowska M., Bienkiewicz M., Biernat J: „The impact of the glycemic index and glycemic load of food products on human health” Journal of Medical Science 2014, 2(83), 161-166.
  7. Arkaszewicz A. i wsp. (2018). „Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę”. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Diabetologia Kliniczna 2018, 4(1).
  8. Jason H Y Wu, Kathy Trieu, Daisy Coyle, Liping Huang, Nirupama Wijesuriya, Kellie Nallaiah, Thomas Lung, Gian L Di Tanna, Miaobing Zheng, Dariush Mozaffarian, Freya MacMillan, David Simmons, Ted Wu, Stephen Twigg, Amanda Gauld, Maria Constantino, Margaret McGill, Jencia Wong, Bruce Neal, Testing the Feasibility and Dietary Impact of a “Produce Prescription” Program for Adults with Undermanaged Type 2 Diabetes and Food Insecurity in Australia, The Journal of Nutrition, 2022;, nxac152, https://doi.org/10.1093/jn/nxac152
  9. Chen, K., Kortesniemi, M. K., Linderborg, K. M., & Yang, B. (2022). Anthocyanins as promising molecules affecting energy homeostasis, inflammation, and gut microbiota in type 2 diabetes with special reference to impact of acylation. Journal of Agricultural and Food Chemistry71(2), 1002-1017.
  10. Diabetes.org, https://diabetes.org/healthy-living/recipes-nutrition/eating-well/fruit, dostęp: 7.07.2023
  • Data pierwotnej publikacji: 25.08.2020
  • Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 7.07.2023