Owoce tropikalne, egzotyczne, południowe — wszystkie te nazwy odnoszą się do owoców pochodzących ze strefy klimatu śródziemnomorskiego, tropikalnego lub subtropikalnego. Ich żywe kolory, różnorodne kształty i aromaty przyciągają uwagę konsumenta podczas zakupów. Ciekawy wygląd oraz nieznane nazwy sprawiają, że coraz częściej wybieramy je zamiast owoców krajowych. Co warto o nich wiedzieć?
Jakie owoce tropikalne znajdziemy w polskich sklepach?
Do najpopularniejszych owoców tropikalnych, pojawiających się w asortymencie polskich sklepów należą mango, awokado, liczi i owoce cytrusowe. Zaliczamy do nich także kaki, kiwi, granat, banana, arbuza, melona oraz ananasa. Karambola, marakuja, smoczy owoc, papaja i gujawa są mniej popularne i trudniej dostępne w naszym kraju.
Mango
Mango uprawia się w Indiach, Brazylii, Meksyku i na Filipinach. Owoc charakteryzuje się soczystym i włóknistym miąższem barwy kremowej do pomarańczowej. Smakiem przypomina brzoskwinię. Jest bogatym źródłem witaminy A oraz E. Cechuje się również wysoką zawartością witaminy C, oraz potasu i magnezu [1,2].
Awokado
Awokado nazywane również gruszką aligatorową uprawiane jest w Meksyku, Afryce Południowej, Australii, Indiach i na Kubie. W polskich sklepach można spotkać dwie odmiany awokado.
Awokado Fuerte charakteryzuje się owocami w kształcie gruszki. Jego miąższ jest zielono-żółty, a skórka ciemnozielona. Odmiana Hess przyjmuje formę owalu i ma ciemnofioletową lub brązową skórkę. Konsystencja miąższu jest kremowa i aksamitna. Awokado Hess ma orzechowe nuty i jest droższe od Fuerte. Ma na to wpływ ograniczona produkcja tej odmiany. Wyższa cena produktu zmniejsza na niego popyt.
Ten owoc jest źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych ułatwiających przyswajanie witamin A, D, E i K. Zawiera także witaminę E, kwas foliowy, potas i magnez [1,2].
Liczi
Liczi pochodzi z południowych Chin. Jest uprawiane w Nowej Zelandii, Australii, Południowej Ameryce oraz wschodniej i południowej Afryce. Pod czerwoną skórką pokrytą stożkowatymi wyrostkami znajduje się szklistobiały lub czerwonawy miąższ o słodko-kwaśnym smaku. Jest źródłem witaminy C oraz folianów [1,3].
Owoce cytrusowe
Do owoców cytrusowych dostępnych na polskim rynku zaliczamy pomarańcze, mandarynki, pomelo, grejpfruty, cytryny oraz limonki. Rzadziej na półkach sklepowych spotyka się kumkwat. Jego pomarańczowa skórka jest gładka i cienka. W odróżnieniu od pozostałych owoców cytrusowych jest jadalna. Owoce z rodzaju Citrus są bogate w witaminę C oraz witaminy z grupy B i potas. Jednym z głównych dostawców cytrusów do naszego kraju jest Hiszpania [1].
Kaki
Kaki lub persymona to owoc o kulistym kształcie i pomarańczowej barwie. Wyglądem może przypominać pomidora. Największe uprawy znajdują się w Chinach, w krajach śródziemnomorskich, Indiach i Australii. Miąższ owocu pokrywa gładka, woskowa skórka, której nie trzeba obierać. Niedojrzały owoc kaki jest twardy i nieco mączysty. W pełni dojrzały owoc ma konsystencję galaretki. Charakteryzuje się dużą zawartością witaminy A oraz C [1].
Kiwi
Kiwi uprawia się w Chinach, Grecji oraz we Włoszech i Francji. Wielkością przypomina jajo kurze. Owoc jest pokryty złotawo-brązową, szorstką skórką. Jego miąższ ma jasnozieloną barwę, z którą kontrastuje czerń malutkich ziarenek. Orzeźwiające i kwaskowate kiwi jest dobrym źródłem witaminy C oraz K [1].
Granat
Owoce granatu rosną na krzewach uprawianych na wielką skalę na Krymie, w Azji Środkowej oraz w Kalifornii. Twarda skórka ma barwę jaskrawoczerwoną lub purpurową. Jadalne części owocu to miękkie nasiona i osnówki wypełnione sokiem. Te elementy stanowią około 50% ogólnej masy owocu. Granat jest źródłem witaminy C i E oraz selenu, potasu i cynku [1].
Banany
Banany o słodkim smaku zawierają witaminy z grupy B oraz magnez i potas. Miąższ w zależności od odmiany może być barwy kremowej, jasnożółtej lub białej. Największym eksporterem tych owoców są państwa Ameryki Łacińskiej oraz Południowej. Należą do nich Nikaragua, Kostaryka, Ekwador i Kolumbia [1,2].
Arbuzy i melony
Arbuzy i melony należą do rodziny dyniowatych. Miąższ melona w zależności od odmiany może być mniej lub bardziej słodki i soczysty. Ma barwę od białej poprzez żółtozieloną, do intensywnie pomarańczowej. Najpopularniejsze odmiany to kantalupa i melon miodowy. Cechują się dużą zawartością witaminy A i potasu. Skórka arbuzów jest zielona, a miąższ charakteryzuje się barwą czerwoną, różową, żółtą lub białą. Występują w nim czarne nasiona. Najwięcej tych owoców importujemy z Włoch i Hiszpanii [1].
Ananas
Ananas uprawiany jest na Filipinach, Hawajach, Tajwanie, Indiach, Chinach, Tajlandii oraz w Afryce Południowej. Owoc przypomina olbrzymią szyszkę. Miąższ ananasa pokryty jest twardą skórką i ma barwę biało-kremową lub żółtą. Zawiera bromelinę, czyli enzym roślinny rozkładający białko. Dzięki temu wykazuje właściwości przeciwbólowe i przeciwzapalne. Jest też źródłem witaminy C oraz manganu i żelaza. Na rynek europejski ananasy sprowadzane są z Wysp Azorskich i Madery.
Na polskich półkach sklepowych rzadziej spotkamy karambolę, marakuję, smoczy owoc, papaję oraz gujawę. Wszystkie te owoce są bogatym źródłem witaminy C [1,2].
Od 2000 r. Unia Europejska współpracuje z Grupą Roboczą ds. Państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku (AKP). Grupa AKP zrzesza 79 państw, wśród których znajdują się główni producenci owoców egzotycznych dostępnych na rynku europejskim. Należą do nich m.in. Kamerun, Nigeria i Jamajka. Zasadniczym celem umowy partnerskiej jest wyeliminowanie ubóstwa w krajach rozwijających się [4].
Sezon na owoce egzotyczne
Wiele owoców tropikalnych jest dostępnych w naszych sklepach przez cały rok. Należą do nich banany, ananasy, cytryny, czy awokado. Umowny sezon na mandarynki i pomarańcze to czas od listopada do lutego. Jednak zwykle można je kupić również poza sezonem. Arbuzy i melony pojawiają się na półkach sklepowych od czerwca do początku września. Sezon na kiwi przypada na początek roku i kończy się w kwietniu. Liczi kupimy od października do kwietnia. Sezon na marakuję trwa od października do końca lutego. Granaty o najlepszej jakości zakupimy w sezonie jesienno-zimowym od września do grudnia. Sezon występowania danych owoców może być nieco dłuższy lub krótszy ze względu na zmienne warunki klimatyczne i pogodowe [5].
Środki ochrony roślin – czy są zagrożeniem dla zdrowia?
Niektóre owoce tropikalne takie jak kiwi są niezwykle odporne na przechowywanie oraz transport. Inne szybciej ulegają zepsuciu. Aby przedłużyć ich świeżość, stosuje się różne środki ochrony roślin.
Na przykład, owoce liczi wysyłane na eksport poddaje się siarkowaniu, czyli działaniu dwutlenku siarki. Ma on działanie bakteriobójcze oraz grzybobójcze [1]. Niestety nawet małe dawki środków ochrony roślin w kontakcie z organizmem człowieka mogą powodować zatrucia. Objawiają się bólem brzucha, biegunką, nudnościami i wymiotami. Mogą wywoływać również bóle i zawroty głowy oraz ogólne osłabienie [6].
Aby pozbyć się tych substancji z powierzchni owoców, przed spożyciem należy je dokładnie umyć pod strumieniem ciepłej wody. Myć powinniśmy również produkty, które będziemy obierać ze skórki. Pozwoli to na pozbycie się zanieczyszczeń, które podczas krojenia mogą dostać się do jego wnętrza [7].
Amerykańska Grupa Robocza ds. Środowiska (EWG) opublikowała listę owoców i warzyw najmniej skażonych pestycydami („Clean Fifteen”). Znajdują się na niej takie owoce tropikalne jak awokado, ananas, papaja, mango, melon oraz kiwi [8].
Jak wybierać owoce tropikalne oraz je przechowywać?
Przy zakupie owoców starajmy się wybierać takie bez widocznych uszkodzeń czy plam.
Aby wybrać dojrzałego ananasa, należy poszukać najmniejszego liścia osadzonego w samym środku zielonej rozety. Jeśli przy próbie wyciągnięcia wychodzi on bez problemu, owoc jest dojrzały.
Owoce kaki powinny być jędrne i mieć gładką skórkę. Obecność zielonych liści na wierzchołku świadczy o świeżości owocu.
Kupując liczi, skupiamy się na jego kształcie oraz kolorze skórki. Owoc przejrzały będzie charakteryzował się brązowymi plamkami na ciemnoczerwonej skórce i owalnym kształtem. Najlepsze są okazy okrągłe w kolorze ciemnoróżowym.
Niedojrzałe mango będzie twarde, a przejrzałe bardzo miękkie, z licznymi plamkami i przebarwieniami na skórce. Należy wybierać mango o czerwonym kolorze i sprawdzić, czy nie jest zbyt miękkie.
Dojrzałe owoce papai mają żółtą skórkę bez ciemnych plamek.
Granaty powinny mieć twardą, ciemnoczerwoną skórkę. Dojrzały granat jest ciężki, a owoce lekkie i z przebarwieniami- przejrzałe.
W przypadku marakui chcemy, by owoc był lekki, a skórka pomarszczona.
Jak przyspieszyć dojrzewanie owoców w domu?
Niedojrzałe owoce najlepiej pozostawić na kilka dni w temperaturze pokojowej. Innym sposobem na przyspieszenie procesu dojrzewania jest umieszczenie owocu obok jabłka, gruszki czy bananów. Wydzielany przez nie w dużych ilościach etylen przyspieszy dojrzewanie owoców, które się przy nich znajdują [9].
Temperatura przechowywania
Owoców tropikalnych nie powinno się przechowywać w lodówce. Rosną one w znacznie cieplejszym klimacie, dlatego chłód im nie służy. W zimnie tracą smak i aromat, a nawet mogą się szybciej psuć. Wyjątek stanowi liczi. Te owoce po zakupie należy schłodzić i jak najszybciej zjeść, ponieważ bardzo szybko gniją. Inne owoce tropikalne najlepiej pozostawić w temperaturze pokojowej w suchym miejscu.
Przechowywanie w lodówce jest wskazane, tylko jeśli owoc został obrany ze skórki i pokrojony. Nie zaleca się wkładania owoców do zamykanych pojemników. Skraplająca się w nich para wodna powoduje rozwój grzybów i gnicie produktów. Naczynie z sałatką owocową warto przykryć ręcznikiem papierowym. Materiał wchłonie nadmiar wilgoci i sprawi, że owoce zachowają świeżość na dłużej [10].
Jak jeść owoce tropikalne?
Przed spożyciem większości owoców tropikalnych należy pozbyć się okrywającej je skórki.
Aby obrać ananasa, należy odkroić zielone liście oraz spód owocu. Następnie owoc ustawiamy pionowo i odcinamy skórkę, prowadząc nóż od góry do dołu. Dzielimy ananasa na kilka mniejszych części i wycinamy twardy środek. Pozostały miąższ kroimy w kostkę.
Mango można obrać ze skórki obieraczką do warzyw i po przekrojeniu pozbyć się pestki. Innym sposobem jest nacięcie miąższu we wzór siatki, nie przecinając skórki. Owoc wystarczy wywinąć na „lewą stronę” i delikatnie oderwać kosteczki miąższu od wewnętrznej powierzchni skórki.
Z nasionkami granatu należy obchodzić się ostrożnie, ponieważ zostawiają czerwono-różowe plamy na wszystkim, z czym się zetkną. Najlepiej przekroić owoc na pół i palcami wydobyć kwaskowate ziarenka.
Kiwi, marakuję i papaję przecinamy na pół i wydobywamy miąższ łyżeczką. W przypadku papai należy dodatkowo pamiętać o usunięciu pestek.
Owoce kaki wystarczy dokładnie umyć i można jeść je ze skórką.
Zastosowanie w kuchni
Owoce tropikalne doskonale nadają się do smoothie, soków czy koktajli. Świetnie sprawdzają się jako dodatek do sałatek, dressingów oraz deserów. Można przygotować z nich orzeźwiające musy owocowe, sorbety i lody. Dobrym pomysłem będzie dodanie ich do owsianki, naleśników czy jogurtu. Często stanowią dekorację do ciast czy drinków. Miąższ liczi czy kaki nadaje się do wyrobu dżemów i konfitur. Owoce tropikalne są również ciekawym dodatkiem do dań mięsnych i rybnych.
Mango świetnie sprawdzi się w salsie do pieczonego łososia. Papaja dobrze komponuje się z owocami morza, takimi jak krewetki czy paluszki surimi. Owoce można poddać obróbce termicznej, np. grillowaniu. Z dojrzałych bananów warto zrobić chleb bananowy lub babeczki. Awokado można stosować jako zdrowy zamiennik masła lub przyrządzić z niego dip. Po pokrojeniu należy jednak pamiętać, aby skropić je sokiem z limonki lub cytryny. Inaczej miąższ szybko ściemnieje.
Podsumowanie
W polskich sklepach znajdziemy szereg owoców tropikalnych pochodzących z odległych zakątków świata. Dzięki różnorodności smaków i aromatów każdy znajdzie wśród nich coś dla siebie. Owoce egzotyczne są cennym źródłem witaminy C i składników mineralnych.
Mimo że większość z nich znajdziemy na półkach sklepowych przez cały rok, warto kupować je w sezonie. Wtedy są najsmaczniejsze.
Owoce przed spożyciem należy dokładnie umyć pod strumieniem ciepłej wody. W ten sposób pozbędziemy się zanieczyszczeń i pozostałości środków ochrony roślin. Pamiętajmy, że świeżych owoców egzotycznych z reguły nie należy przechowywać w lodówce.
Bibliografia:
- Flaczyk, E., Górecka, D., Korczak, J. (2011). Towaroznawstwo żywności pochodzenia roślinnego. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.
- Paull, R.E., Duarte, O. (2011). Tropical Fruits (Second Edition). Wallingford: CABI.
- Altendorf, S. (2018). Minor Tropical Fruits. Food Outlook, July, 67-74.
- Komisja Europejska (bdw.). Pobrano 24 sierpnia 2021 z https://ec.europa.eu/info/food-farming-fisheries/trade/agricultural-international-trade/bilateral-agreements/acp_pl
- Beawkuchni.com (2011). Kalendarz warzyw i owoców sezonowych [Blog]. Pobrano z http://www.beawkuchni.com/wp-content/kalendarz-warzyw-i-owocow-sezonowych.pdf
- Seńczuk, W. (2012). Toksykologia współczesna. Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie.
- The Environmental Working Group (2016). Five essential facts anout pesticides fruits and vegetables. Pobrano z https://www.ewg.org/enviroblog/2016/05/five-essential-facts-about-pesticides-fruits-and-vegetables
- The Environmental Working Group (2021). Clean Fifteen. Pobrano z https://www.ewg.org/foodnews/clean-fifteen.php
- Macrae, R., Robinson, R.K., Sadler, M.J. (1993). Encyclopedia of Food Science, Food Technology and Nutrition. London: Academic Press.
- Górska, P. (bdw.). Warzywa i owoce- właściwe przechowywanie. Pobrano 24 sierpnia 2021 z https://kcalmar.com/blog/2016/12/30/warzywa-i-owoce-wlasciwe-przechowywanie/
